Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова



Pdf көрінісі
бет66/185
Дата02.03.2022
өлшемі1,92 Mb.
#133929
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   185
Байланысты:
Басқару психологиясы оқу құралы by Ахтаева Н.С. (z-lib.org)

тұлғалық
 
типтен
тұрады [14, 15]: 
1. 
Мотивті
-
пассивтік
 
тип
. Жетекшінің әлсіз кәсіби білік-
тілігі, іс-әрекеттің ұзақ мерзімді бағдарламасының бостығы не-
месе болмауы, басқарудың жалпы стиліндегі бейқамдық эле-
менттері – осы ерекшеліктердің сабақтасуы бұл типті сипат-
тайды. Қарапайым жағдайлардағы атқарушылардың тиімді іс-
әрекеті оның әлсіздігін өтей алады, бірақ жағдай күрделенген 
кезде ол өзінің кері жақтарын байқайды. 
2. «
Қауырт
 
іс
-
әрекетті
 
бейнелеу
» 
типі
. Жетекшілік проце-
сінде туындайтын нақты проблемаларға қатысы аз жоғары бел-


169 
сенділік; нақты емес немесе баламасы төмен сипаттың көрінуі; 
қарамағындағыларға тым артық бақылау ағымы; кәсіби емес же-
ке сипаттағы бақылау. Бұл тип топ мүддесі емес, жоғары тұрған 
инстанция талаптарына бағдарланған жетекшіге тән. 
3
. «
Жалпы
 
жетекшілік
» 
типі
. Жетекшінің іске бағдарлануы, 
бірақ ол шешімдердің нақты орындалуын ұйымдастыру шебер-
лігімен бекітілмеген, тапсырманы тұжырымдаумен, қол астын-
дағыларға қысым көрсетумен шектелген. 
4. 
Фрустрациялық
 
тип
. Шешімдердің бастапқы кезеңдерін-
де – жоғары зерделік белсенділік, проблема мәнін жан-жақты 
түсінуге талпыну. Біліктіліктің жеткіліксіздігі алынбайтындай 
қиындықтар туғызады, соның нәтижесінде жетекші кикілжіңнің 
тік («жетекші – бағынышты») бойынша дамуын ынталандыра-
тын фрустрация күйіне өтуі мүмкін. Мұндай тип басқару іс-әре-
кетіне қарама-қайшы. 
5. «
Соңына
 
дейін
 
табыссыз
 
қауырт
 
іздеу
» 
типі
ерік-жігері 
жоғары икемсіз типтегі, бірақ зерделік әлеуеті төмен және өзін-өзі 
бағалауы тым артық жетекшіге тән. Шешімнің алғашқы вариан-
ты жалғыз дұрыс шешім деп есептеледі, тек төтенше жағдайлар 
ғана мұндай шешім барысын өзгертуге мәжбүрлей алады. 
6. «
Бейресми
 
дұрыс

бірақ
 
тиімсіз
 
шешім
» 
типі
. Бұл тип се-
німді, бірақ жоғары басқару нәтижелеріне жету тұрғысында тиім-
ділігі төмен болады. 
7. 
Ұйымдастырушылық
 
қабілеттің
 
жеткілікті
 
дамуымен
 
сабақтасқан
 
эвристикалық
 
тип
.
Жоғары зерделік сапалар да-
мымаған ұйымдастырушылық қабілеттермен сабақтасады. 
8. 
Эвристикалық
-
ұйымдастырушылық
 
тип
. Бұл практикада 
сирек кездесетін идеал. Жоғары зерделік пен жетілген ұйымдас-
тырушылық қабілеттердің сабақтасуы. 
Бұл екі жіктеме жеке айырмашылықтардың нақты бар екенін 
және өздерінің бірнеше негіз бойынша, яғни жалпылама да, нақ-
тылай да анықтама алатындығын көрсетеді. 
Жалпы
 
көрсеткіш
-
ті
таңдау проблемасы теорияда төмендегідей шешіледі. 
Жалпы көрсеткіш басқару шешімдерінің іргелі ерекшелікте-
ріне негізделуге тиіс, олар 
механизммен
, құрылыммен байла-
ныста болады. Басқару шешімдерін қабылдау процестер құры-
лымының негізгі ерекшелігі – олардың құрылымдық-деңгейлік 


170 
ұйымдасуы. Оған өз кезегінде басқару шешімдерінің барлық не-
гізгі түрлері мен деңгейлерінде өзінде біріктіретін бес негізгі 
деңгей кіреді. Бұл ерекшелік басқару шешімдерін жүзеге асыру-
дың стильдік айырмашылықтарымен байланысқан. Басқару ше-
шімдерін қабылдау процестерінің стильдік айырмашылықтары 
индивидтің әр деңгейіне тиесілі шешімдер қабылдау қабілетінің 
әртүрлі байқалуымен шартталады. Сондықтан басқару шешімде-
рінің стильдерін атап көрсетудің жалпы көрсеткіші – оларды 
ұйымдастырудағы бес деңгейдің шоғырлануы немесе сабақта-
суы. Зерттеулер басқару шешімдерін қабылдау процесін жүзеге 
асырудың, оларды ұйымдастырудың негізгі деңгейлерімен қа-
тынаста болатын бес негізгі стильдерін анықтады. 
Автократиялық деңгей шешімдері басқару шешімдерін қа-
былдаудың 
диктаторлық
 
стилінің
қалыптасуына және бүкіл 
басқару іс-әрекетінің жүзеге асуына соқтырады. 
Автономдық деңгей шешімдері 
іске
 
асырушы
(
реализатор

стилінде
тіркеледі. Мұндай жетекшілер барлығын өзіне алады. 
Жалпы алғанда, мұндай бағдар оңтайлы емес.
Шағын-коллегиалдық шешімдер жетекшінің оларды қабыл-
даудағы функционалдық рөлінің (коллегиялық шешім процесін 
үйлестіру, ұйымдастыру және басқару) өзгеруімен сипатталады. 
Бұл – 
ұйымдастырушының
 
стилі

Бұл стиль басқару шешімдерін қабылдау процестерін ұйым-
дастырудың ингретативтік-коллегиялық деңгейімен қатынаста 
болатын 
үйлестіруші
 
стиліне
тасымалдануы мүмкін (Басқару 
шешімдерін қабылдау процестерінде коллегиялық бастау басым 
бола бастайды). 
Маргинал
-
жетекші
 
стилі
– жоғарыдан болатын бұйрықтар-
ға бағынуға деген бағдар үстемдік алады. Бұл стиль шешімдерді 
жүзеге асырудың метаколлегиалдық деңгейіне тасымалдау ағы-
мын сипаттайды. 
Бұл стильдердің барлығы дәстүрлі түрде атап көрсетілетін, 
жетекшіліктің жалпы стильдерімен, яғни авторитарлықпен, демо-
кратиялықпен, жауапсыздықпен, сондай-ақ өтпелі формалармен 
және комбинациялармен ұқсас келеді. Бұл ұқсастықтар заңды, бі-
рақ толық болмайды, өйткені басқарудың жалпы функция- 
лары шешім шығару функцияларына қарағанда ауқымдырақ келеді. 


171 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   185




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет