Оқулық Алматы 2011 Пікір жазғандар: Филология ғылымдарының докторы, профессор Т. С. Тебегенов

XII ғ. әзiрбайжан лирикасы қарқынды дамиды. Сол кездегі Фалактер, Муджираддин Бейлак­ан, Иззаддин Ширван секілді ақындардың шығармашы­лығында гуманистiк және демок­ратиялық сарындар маңызды орынға ие болады. XI ғ. феодалдық сарайларда, сарай поэ­зиясы гүлдеп оның негізгі жанрлары қасыдалар мен ғазал болады. Сонымен қатар рубаилар (төрт шумақ өлең) және маснауи­лер (эпостық поэзия) құрылады.

Әзiрбайжан феодалдарының сарайларында панегириктер қыз­мет көрсет­кен. Әдетте олар­ға «ақындардың патшасы» (Малик аш-шуара) басшылық жаса­ған. XII ғ. сарай поэ­зиясының белгiлi өкiлі­не талантты ақын Абу-л-Ала Гандже­виді жатқызамыз. Ол Ширван­шах Манучехрдің тұсын­да өмір сүріп, оған қыз­мет еткен. Оның Ф. Ширван және Х. Ширван атты дарынды шәкірттері болған.

Абу-л-Ала (1120-1149) Манучехра Ширваншахтың тұсында ақындардың патшасы атанады. Бiзге дейiн оның әр түрлi антология­даларғы ақындық дарыны туралы және әдеби ортасы мен өмі­рі туралы кейбір қасыданың үзінділері ғана жеткен. Ақынның шығармашы­лы­ғында оның астро­номия, медицина, филосо­фия және теология сияқты қазіргі ғылымдармен таныс болғанын көруге бола­ды. Абу-л-Аланың қасыдасы түрлі образдар мен метафораға толы. Ол өлең өлшем­дерін шебер пайдаланып, әсерлi әрі көркем тілді өлең ұйқастарын жа­рық­­қа шығарған. Ол өзінің таланты арқылы тек өз Отанында ғана емес, сонымен қатар басқа да халықтар арасында да үлкен атақ пен зор құрметке ие болған.