Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Жаратылыстану»
Шығыс Қазақстан табиғи аймақтар биоценозы
жүктеу/скачать 0,99 Mb.
|
ed04d2c0-d947-11e4-b960-f6d299da70eeУММ жаратылыстану
| Шығыс Қазақстан табиғи аймақтар биоценозы
Шығыс Қазақстанның омыртқалы жануарлар фаунасын зерттеудің негізін академиктер И.Г.Гмелин және П.С.Палас салған.И.Г.Гмелин 1730 –1743 жылдары Алтай және алтай алды далаларға зертеу жасады. Ол өз “Путешествие по Сибирь” деген күнделігінде Өскемен қаласының маңында марал, елік, бұлан, жабайы шошқа, арқарлардың көптігін жазған.П.С.Паллас өзінің “Путешествия по разным провинциям Российского государства” (1773 – 1788жж) деген кітабында Алтай тау бөктерінде марал, жабайы шошқа арғалылардың барлығы туралы жазды. 18 – шы ғасырдың аяғында Алтайда П.И.Шангин болып, өлкедегі омыртқалылар фаунасы туралы өз есебінде жазған. 19 ғасырдың бірінші жартысында Алтай омыртқалылар фаунасына зерттеу одан әрі жалғасты . 1806 – 1809 жылдары профессор Г. Спаски Алтайға саяхат жасап оның оңт. шеті Қытайға дейін барды . Оның еңбектерінде сүтқоректілер туралы мәліметтер бар . Ол қасқыр , түлкі , сілеусін, қарсақ, арқар, күзен, құндыз, бұлғын, елік, марал, таутекелер меккендейтіні туралы жазды. 1830 жылдан 1850 жылдарға дейін Алтайдың омыртқалы фауналарын Ф.В. Геблер зерттеді. Алтай тауларына жолбарыстардың келуі , Бұқтарма өзенінің маңында жабайы шошқалардың кездесетіндігін айтқан . 1826 жылы Алтайда К.Ф. Ледебур, К.А. Мейер, А. Бунге Батыс Алтайға және оның бөктерлерін ландшафтарына зерттеу жасады. К.А. Мейер 1826 жылы Зайсан көліне саяхат жасады, оның зерттеу объектісі өлкенің өсімдіктері болғанымен, омыртқалылыр фаунасы туралы мәліметтер бар. 1840-1843 жылдары П. Романов Алтай, Зайсан қазаншұңқыры, Тарбағатайға экспедиция ұйымдастырды. 1840-1842 жылдары Г.С. Карелин Шығыс Қазақстанның омыртқалы жануарлары туралы кең көлемді коллекция жинады. Берлин жаратылыстану музейінің ғылыми қызметкері О.Финш және натуралист А.Брэм Алтай мен Тарбағатайға 1876 жылы экспедиция жасады, олардың маршруты Тарбағатай тауы арқылы Марқакөл және Зайсан көлдеріне, Бухтарма өзені аңғарларына, Нарым өзені арқылы Зряновск қаласына дейін өтті. Олардың есептерінде омыртқалы жануарлар тізімі және олардың биологиялық ерекшелігі туралы кейбір мәліметтер бар. 1877-1879 жылдары Н.М. Прежевальский Орта Азия мен Монголия бара жатқан жолында Алтай арқылы өтті. Шығыс Қазақстан шегінде зоологиялық материалдар жиналды.1878 жылы Алтай станицасынан Бухтарма өзені аңғары бойымен Укок және Сайлюгем қыраттар арқылы Монголияға сауда караваны өтіп оған зерттеуші М.В. Певцов қосылды. Бұл туралы есепте омыртқалы жануарлар туралы мәліметтер бар. 1882 жылы Оңтүстік Алтайды А.М. Никольский келді , оның маршруты Бухтарма өзені аңғарынан Алтай станицасынан өтіп Марқакөлге дейін барды. Ол ландшафты биотоптарды сипаттап, сүт қоректілердің коллекциясын жинады. 1897 жылы Алтайды С.Д. Демидов экспедиция құрамында зоолог М. Березовский зерттеді. А.Ивановскийдің “Очерки Алтая”, А.Черкасовтың “На Алтае” деген еңбектерінде Алтайдың құстары туралы мәліметтер жасаған. Кейінгі жылдары ұзаққа созылған стационарды зерттеу экспедициялары жұмыс жасады 1922 жылы В.Е. Мартино Батыс Алтай кемірушілер туралы статья жазды. 1828-1832 жылдары В.А. Селевин аңшылық-кәсіптік Шығыс Қазақстан аңдары туралы статья жазды. Қалба Алтайындағы қарағайлы ормандарындағы тиіннің жаңа түрлері туралы жазды. Осы өңірдің сүт қоректілері туралы 1929-1930 жылдары Б.А. Кузнецов жазды. 1928 жылы В.А. Хахлов “Зайсан қазаншұңқыры және Тарбағатай “ деген еңбегінде ландшафт динамикасы және құстар сандары туралы жазды. 1938 жылы П.П.Сушкиннің “Птицы Советского Алтая” деген екі томдық ғылыми еңбегі жарық көрді.1942 жылдары Қазақстан зоологтары А.В. Афанасьев. В.С. Бажанов өлкенің омыртқалалар фаунасына зерттеу жасады. 1946-1947 жылдары – И.А.Долгушин, М.В. Елизарева, Е.И. Страутман. Бұлардың зерттеулерінің нәтижелері 1953 жылы баспадан шыққан “ Звери Казахстана” монографияларында жазылған. 1956 жылы Зайсан қазаншұңқырыына Д.И. Бибиков барып жаңа сүт қоректі түрі Роборовский атжалманы ашылды. 1956,1961,1963 жылдары Шығыс Қазақстанның сүт қоректілерінің фаунасына зерттеуді Н.М. Воронцов басқарды. 1963 жылы Ю.С. Лобачев, 1965, 1967, 1968 жылдары Шығыс Қазақстанда И.Г. Шубин. М.И. Исмагилов, А.Б. Бекенов, 1975 жылы В.Н. Мазин , В.Н. Мурзов , Р.Т. Шаймарданов, кейінірек А.Ф. Ковшарь, Б.М. Губин зерттеулер жүргізді. жүктеу/скачать 0,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|