Физика-математика бағытындағы Назарбаев Зиаткерлік мектебі Бейсеков Ж, Касымбекова Н. Ж
жүктеу/скачать 0,79 Mb.
|
Физика-математика ба ытында ы Назарбаев Зиаткерлік мектебі Бейсе
| Жауабы: Е) 960 м.
А) 920 м; В) 930 м; С) 940 м; D) 950 м; Е) 960 м. Өзендегі қозғалыс. Өзен бойындағы қозғалысқа берілген есептерде мыналарды ескерген жөн: ; ; 14-мысал. Параход өзен ағысымен 3 сағатта жүріп өткен жолын қайтар жолында 5 сағатта жүріп өткен. Өзен ағысының жылдамдығы 5 км/сағ. Параходтың тынық судағы жылдамдығын табыңдар. Шешуі: Параходтың тынық судағы жылдамдығын х (км/сағ), х0 деп белгілейік.
Сонда есептің шарты бойынша мынадай теңдеу шығады: Демек, параходтың тынық судағы жылдамдығы 20 км/сағ-қа тең болған. Жауабы: С) 20 км/сағ. А) 16 км/сағ; В) 18 км/сағ; С) 20 км/сағ; D) 22 км/сағ; Е) 24 км/сағ. 15-мысал. Моторлы қайық ағыспен 12 км, ағысқа қарсы 12 км жүрді. Ағысқа қарсы жүрген жолына ағыспен жүрген жолынан 1 сағат артық уақыт жіберді. Қайықтың тынық судағы жылдамдығы 9 км/сағ болса, ағыс жылдамдығын табыңдар. Шешуі: Өзен ағысының жылдамдығы х (км/сағ), болсын.
Сонда есептің шарты бойынша мынадай теңдеу шығады: бұдан бұл түбір есептің шарты бойынша жарамсыз. Демек, өзен ағысының жылдамдығы 3 км/сағ болған. Жауабы: С) 3 км/сағ. А) 1,5 км/сағ; В) 3,5 км/сағ; С) 3 км/сағ; D) 2 км/сағ; Е) 2,5 км/сағ. 16-мысал. Моторлы қайық өзен ағысымен 40 мин, ағынға қарсы 1 сағат жүзіп, осы уақытта барлығы 37 км жол жүрді. Егер өзен ағысының жылдамдығы 1,5 км/сағ болса, онда қайықтың тынық судағы жылдамдығы қандай? Шешуі: Моторлы қайықтың тынық судағы жылдамдығы х (км/сағ), х1,5 болсын.
Сонда есептің шарты бойынша мынадай теңдеу шығады: Демек, қайықтың тынық судағы жылдамдығы 22,5 км/сағ болған. Жауабы: С) 22,5 км/сағ. А) 20 км/сағ; В) 25 км/сағ; С) 22,5 км/сағ; D) 24,5 км/сағ; Е) 20,5 км/сағ. 17-мысал. Моторлы қайық су ағысының бойымен 28 км, ағысқа қарсы 25 км жүзгенде тынық суда 54 км жүзгендегідей уақыт жұмсады. Егер ағыстың жылдамдығы 2 км/сағ болса, моторлы қайықтың тынық судағы жылдамдығын табыңдар. Шешуі: Моторлы қайықтың тынық судағы жылдамдығын х (км/сағ), х2 деп белгілейік.
Сонда есептің шартына сәйкес мынадай теңдеу шығады: бұдан бұл түбір жарамсыз, өйткені есептің шартын қанағаттандырмайды. Демек, моторлы қайықтың тынық судағы жылдамдығы 12 км/сағ болған. Жауабы: С) 12 км/сағ. А) 10 км/сағ; В) 11 км/сағ; С) 12 км/сағ; D) 13 км/сағ; Е) 14 км/сағ. 18-мысал. Катер арасы 96 км А-дан В-ға өзен ағысы бойынша және керісінше жүзуге 14 сағ уақыт жіберді. Бір мезгілде катермен бірге А-дан сал шықты. Катер қайтар жолда А-дан 24 км қашықтықта салды кездестірді. Катердің тынық судағы жылдамдығын және су ағысының жылдамдығын анықтаңдар. Шешуі: Катердің тынық судағы жылдамдығын х км/сағ, ал су ағысының жылдамдығын у км/сағ, деп белгілейік.
Сонда есептің шарты бойынша мынадай теңдеулер жүйесі шығады: бұл түбір есептің шарты бойынша жарамсыз. Демек, катердің тынық судағы жылдамдығы 14 км/сағ, ал су ағысының жылдамдығы 2 км/сағ болған. Жауабы: В) 14 км/сағ; 2 км/сағ. А) 12 км/сағ; 2 км/сағ; В) 14 км/сағ; 2 км/сағ; С) 11 км/сағ; 3 км/сағ; D) 9 км/сағ; 4 км/сағ; Е) 13 км/сағ; 3 км/сағ. 19-мысал. Теплоход белгілі бір жылдамдықпен 72 км жол жүруі керек еді. Ол іс жүзінде жолдың бірінші жартысын белгіленгеннен 3 км/сағ-қа кем, ал екінші жартысын 3 км/сағ-қа артық жылдамдықпен жүріп өтті. Теплоход барлық жолға 5 сағат уақыт жұмсады. Теплоход қанша минутқа кешікті? Шешуі: Теплоходтың кесте бойынша жылдамдығын х (км/сағ), деп белгілейік.
Сонда есептің шарты бойынша мынадай теңдеу шығады: бұдан есептің шартын қанағаттандырмайды. Кестедегі уақытты табайық: (сағ). Теплоход (сағ)-қа кешіккен. Демек, теплоход 0,2 сағ сағ=12 мин-қа кешіккен. Жауабы: В) 12 мин. А) 10 мин; В) 12 мин; С) 14 мин; D) 8 мин; Е) 11 мин. Кейде кейбір мәтіндік есептерді «алгебралық» емес, «арифметикалық» тәсілмен шығарған қолайлы. Мысалы, 18-мысалды арифметикалық жолмен былайша шығаруға болады. Катер салға жақындаса да немесе одан қашықтаса да, оның салға салыстырғандағы жылдамдығы катердің тынық судағы жылдамдығына тең болады. Олай болса, катердің салдан қашықтау уақыты оның салға жақындайтын уақытына тең болады, яғни А-дан В-ға дейінгі 96 км-ді жүрген уақыт, В-дан салға дейінгі 72 км-ді жүрген уақытқа тең болады. Демек, катердің ағыспен және ағысқа қарсы жүргендегі жылдамдықтарының қатынасы қатынасындай болады. А-дан В-ға дейінгі және керісінше жолға жүруге кеткен уақыт 14 сағатқа тең. Барып қайтуға кеткен уақытты анықтауымыз үшін берілген 14 сағатты 3:4 қатынасындай етіп бөлуге тиіспіз. Сонда катер А-дан В-ға 6 сағатта, ал кері қайтқанда – 8 сағат жүрген. Катердің ағыспен жүрген жылдамдығы 96:6=16 км/сағ-қа, ал ағысқа қарсы жүргендегі жылдамдығы 96:8=12 км/сағ-қа тең болған. Демек, катердің жылдамдығы км/сағ-қа, ал су ағысының жылдамдығы 2 км/сағ-қа тең болған. 5-мысалды арифметикалық жолмен былайша шешуге болады: 1) 75:3=25м/с км/сағ – жалпы жылдамдық. 2) 90-40=50км/сағ – қарсы келе жатқан пойыздың жылдамдығы. Жауабы: 50 км/сағ. 20-мысал. С станциясынан D станциясына қарай 70 км/сағ жылдамдықпен жүрдек пойыз шықты, ал бір сағат өткенде D станциясынан C станциясына қарай 45 км/сағ жылдамдықпен жүк пойызы шықты. Егер CD станцияларының ара қашықтығы 530 км болса, пойыздар D станциясынан қандай қашықтықта кездесті? Шешуі: 1) 530-70=460 (км) пойыздар бір-біріне қарама-қарсы жүрген; 2) (сағ) кездескенге дейінгі жүрген уақыты; 3) (км) D станциясына дейінгі ара қашықтық. Демек, пойыздар D станциясынан 180 км қашықтықта кездескен. Жауабы: В) 180 км. А) 160 км; В) 180 км; С) 200 км; D) 210 км; Е) 220 км. Қозғалысқа берілген мәтіндік есептер. А топ 1. Екі айлақтың арасы 55,4 км. Кеме екі айлақтың арасын ағыспен 2 сағат жүрді. Ағыс жылдамдығы 2,8 км/сағ, кеменің өз жылдамдығын табыңыз. А) 24,9 км/сағ; В) 25 км/сағ; С) 29,1 км/сағ; D) 30,5 км/сағ; E) 26,3 км/сағ. 2. Мотоциклші 5 сағатта велосипедшінің 4 сағатта жүретін жолынан 259 км артық жүреді. 10 сағатта велосипедші мотоциклшінің 2 сағатта жүретін жолынан 56 км артық жүрді. Велосипедшінің жылдамдығы қандай? А) 21 км/сағ; В) 18 км/сағ; С) 29 км/сағ; D) 19 км/сағ; E) 17 км/сағ. 3. Катер өзен ағысымен 15км және 4 км тынық суда жүзді. Барлық жолға 1 сағат уақыт кетті. Өзен ағысының жылдамдығы 4 км/сағ болса, онда катердің өзен ағысымен жүзгендегі жылдамдығын табыңыз. жүктеу/скачать 0,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||