38.Тұтас нерв бойымен қозуды өткізу заңдары. Қозу үрдіcінің жүйке бойымен таралу ерекшеліктерін козуды өткізу зандары деп атауға да болады. Олар төмендегі топтарға бөлінеді:
Жүйке талшықтарының морфологиялық жэне физиологиялық бутіндік заңыбойынша жүйкені созғанда, қысып жаншыса, кескенде немесе кептірсе оның морфологиялык құрылысы бүзылып закымданады. Мұндай жүйке талшығы козу урдісін өткізбейді. Мұнымен бірге кейбір үйықтататын немесе есірткі заттар яғни новокаин, кокаин, хлороформ, эфирлер әсерінен жүйке талшығы қозу үрдісін уакытша еткізбей кояды. Бірақ бұл заттар жүйке құрылымын бұзбайды, тек онын физиологиялық қасиетін яғни өткізгіштігін сол дәрілердің әсері токтағанша бұзылады да, онан соң қайтып бұрынғы қалпына келеді. Жүйкелердің бұл қасиет ерекшелігі медицинада көп қолданылады яғни көбінесе жүйкені новокаинмен жансыздандырғанда.
Қозуды екі жақты өткізу заны.Жүйкенің орындайтын қызмет түріне мысалы сезгіш немесе қозғалтқышына қарамастан, оның қай-қайсысы болсада тітіркендірілген жерден бастап қозу үрдіcін екі жаққа яғни орталыққа, шетке қарай өткізеді. Оны баканың шонданай жүйкесіне жасаған тәжірибеден көруге болады. Денеден бөлініп алынған жүйкенің екі жактағы ұшына әрекет потенциалын тіркейтін аспапты бекітіп, как ортасынан тітіркендіріп қоздырса, жүйкенің екі ұшындағы екі аспап та сол жерге әрекет потенциалының жеткенін көрсетеді. Мұны қозу урдісінін екі жақты өтуімен ғана түсіндіруге болады. Орталық жүйке жүйесімен байланысы узілмеген жүйкелерден қозудың белгілі бір бағытта өтуі орталықтағы нейрондар арасындағы түйіспелердің қасиетіне байланысты. Түйіспеге дейін қай жүйке болса да, қозуды екі жакка карай өткізеді.
Қозуды жеке өткізу заны. Әрбір шеттегі жүйке күрылымында жүздеген-мындаған жуйке талшықтары болады. Олай болғанымен де әрбір талшық қозуды қатар жатқан талшыктарға жаймай, тек өз бойымен өткізіп, тек өзімен ғана байланыскан ет талшыктарынп тура жеткізеді. Бір эфференттік яғни әкелетін жүйке талшығы бұтақталып 3 - 3000-ға дейін ет талшыктарымен байланысады.Яғни қорыта келгенде жүйке орталығынан әрбір жүйке талшығы қозуды өз бойымен қозғалтқыш бірлігіне жеткізіп ондағы ет талшыктарын ғана жиырылтады. Осыған байланысты әр кимыл көңілдегідей орындалды. Егер козу жанында жаткан жүйке талшықтарының бәріне таралатын болса, онда организм қалай болса солай қимылдап қажетті қимылдар жасай алмас еді. Сонымен қатар қозудың бойымен өткізуде миелин қабығынада байланысты. Мысалы Үш айға жетпеген баланың қимылы қозғалтқыш жүйкелерінін миелин қабығы жетілмегендіктен көңілдегідей қимылдай алмайды.
