Тербелістер мен толқындар

 
147 
7.7.3  Тербеліс  теңдеуі  x=5cos(16

t+8)  тҥрінде  берілген.  Тербеліс  периоды  неге 
тең? 
 
  А) Т=16

 с;     В) Т=1/16 с;     С) Т=1/8 c;     D) Т=8

 с;        Е) Т=10

 с. 
 
7.7.4  Тербеліс  теңдеуі  x=5cos(16

t+8)  тҥрінде  берілген.  Тербелістің  циклдік 
жиілігі неге тең?  
 
  А) 16

 с
-1
;      В) 1/16 с
-1
;      С) 8 c
-1
;      D) 8

  с
-1
;            Е) 10

 с
-1
. 
 
7.7.5  Тербеліс  теңдеуі  x=5cos(16

t+8)  тҥрінде  берілген.  Тербелістің  сызықтық 
жиілігі неге тең? 
 
  А) 16

 с
-1
;      В) 1/16 с
-1
;      С) 8 c
-1
;      D) 8

  с
-1
;            Е) 10

 с
-1
. 
 
7.7.6        Х  =  Аsin(ω
0
t+φ
о
)  заңы  бойынша  гармониялық  тербеліс  жасайтын  
массасы m бӛлшекке әсер ететін максимал кҥш неге тең?   
       А) F=0,5mAω
0
2
;   B) F=mAω
0
2
;  C) F=mA
2
ω
0
; 
 
 D) F= mA
2
ω
0
2
;   E) F=mA
2
/ω
0
. 
 
7.7.7  Массасы  5  г  материялық  нҥкте  жиілігі  0,5  Гц  тең  гармониялық 
тербелістер жасайды. Тербеліс амплитудасы 3 см  тең. Нҥктеге әсер ететін 
максимал кҥш неге тең? 
       А) 1,48 мН;     В) 0,37 мН;     С) 2,15 мН;    D) 3,12 мН;      Е) 7,13 мН.    
 
7.7.8  Тербелмелі  контурдағы  электрлік  тербелістер    q=10
-2
cos20t  теңдеуі 
бойынша сипатталады. Зарядтың тербеліс амплитудасы неге тең?  
 
  А) 20 Кл;    В) 20t Кл;   С) Cos20t Кл;    D) 10
-2
 Кл;      Е) Sin20t Кл. 
 
7.7.9  Тербелмелі  контурдағы  электрлік  тербелістер  q  =10
-2
соs20t  теңдеуі 
бойынша берілген. Токтың тербеліс амплитудасы неге тең?  
      А) 0,20 А;       В)20t А;       С)соs20t А;       D) 10
-2
 А;      Е) sin20t А. 
 
7.7.10  Нҥктенің тербелісі  х=2+3sin(4

t+

) теңдеуімен сипатталады. Нҥктенің 
шеткі екі орынының ара қашықтығы неге тең?  
 
A) 4;           B)  6;           C) 8;           D)  8

        E)  2

3. 
 
7.7.11    Заряд  тербелісінің  теңдеуі    q=5cos  (π  t+π/3)  тҥрінде  берілген.  Ток 
кҥшінің модулі қайсы заң бойынша ӛзгереді? 
       A)  5π sin (t + π/3);                     B)   5π sin (π t + π/3);          C)   5 cos (π + π/3t);       
       D)   (5/t) cos (π + π/3t);             E)   5π sin ( π t ).        
 
7.7.12    Сыйымдылығы      С  және  индуктивтілігі  L  тербелмелі  контурдағы  q 
зарядтың гармониялық тербелісінің дифференциалдық теңдеуін тап: 
 
  A) 
q
LC
=
dt
q
d
2
1
2

;                      B) 
q
LC
=
dt
q
d
2
1
2
;                   C) 
LCq
=
dt
q
d
2
2
;     
         D) 
0
1
2
=
LC
+
q
g
l
dt
q
d
2

;              E) 
0
2
=
q
g
l
dt
q
d
2

. 

 
148 
7.7.13  Массасы  16  кг  дене  қатаңдығы  k  =  400  Н/м  серіппеге  бекітілген.           
Меншікті тербелістердің циклдік жиілігі неге тең?  
     А) 2,5 с
-1
;          В) 5 с
-1
;               С) 3,3 с
-1
;           D) 1,1 с
-1
;  
       Е) 1,9 с
-1
. 
 
7.7.14    Қатаңдығы  k  =  100  Н/м  серіппеге  ілінген  массасы  1  кг  жҥк 
х=0,4cos(10t+π/4)  м  заңы  бойынша  гармониялық  тербеліс  жасайды. 
Серіппелі маятниктің максимал потенциалдық энергиясы неге тең?  
        A) 20  Дж;     В) 40 Дж;        С) 16 Дж;
            
D) W
p
 = 8 Дж ;   Е) W
p
 = 2000 Дж.   
 
7.7.15  Серіппеге  ілінген  массасы  m=0,625  кг  жҥк  1  с  периодпен  тербеледі.  
Серіппенің k қатаңдығы неге тең?   
 
       А) 

;                 В) 1,5

;                      С) 4

2
;              D) 3

2
;                 Е) 2,5

2
. 
 
7.7.16  Серпімділік  коэффициенті  k  серіппелі  маятниктің  потенциалдық 
энергиясы неге тең? 
   
       А) W
p
 = kx/2;     B) W
p
 = -kx;     C)W
p
 = kx
2
;    D) W
p
 = kx
2
/2;    E) W
p
 = -kx/2. 
 
7.7.17 Дҧрыс жауапты таңдаңыз:     
 
 
       А)  физикалық  маятник  дегеніміз  салмақсыз  созылмайтын  жіпке    ілінген 
ауыр материялық нҥкте;      
       В)  физикалық  маятник  дегеніміз  ауырлық  центрімен  ӛтпейтін  оське 
қатысты тербеліс жасай алатын қатты дене;      
       С)  физикалық  маятниктің  гармониялық  тербелісінің  периоды  оның 
массасына тәуелді;       
       D)  физикалық  маятниктің  гармониялық  тербелісінің  периоды  тербеліс 
амплитудасына тәуелді;   
       Е)  физикалық  маятниктің  гармониялық  тербелісінің  периоды  оның 
ҧзындығына тәуелді. 
 
7.7.18  Математикалық  маятниктің  тербеліс  теңдеуі  х  =  0,lcos(3t+

/4]  тҥрінде 
берілген. Тербеліс амплитудасы неге тең?    
     А)  0,1 м;           В) 1,09 м;                С) 

м;   
           
D)
 
 3 м;               Е) 1,09 м.  
 
7.7.19  Жҧқа  сақина  қабырғаға  кӛлденең  қадалған  шегеге  ілінген.  Сақина 
қабырғаға  параллель  жазықтықта  тербеледі.  Сақинаның  радиусы  40см. 
Сақинаның тербеліс периоды: 
       А)  1,26 с;         В)  2,22 с;      С)  0,08 с;       D)
  
0,44
 
с;
        
Е)
 
1,77
 
с
 
.  
 
7.7.20  Диск  жазықтығына  перпендикуляр  және  оның  бір  шеті  арқылы  ӛтетін 
ӛске  қатысты  тік  жазықтықта  радиусы  0,2  м  диск  тербелістер  жасайды.  
Дисктің тербеліс периоды неге тең? 
  А)  1,77 с;        В)  1,26 с;            С)  31,4 с;           D)  1,1 с;            Е)  0, 89 с.  
 
 
 

 
149 
7.7.21  Математикалық маятниктің тербеліс теңдеуі келесі тҥрде берілген: 
       х = 0,2cos (3t + π/4). Оның ҧзындығы неге тең? 
 
  А) 0,2 м
;
      В)  1,09 м
;
            С)  π/4  м
;
            D)
 
 3,27 м
;
            Е) 88,2 м.   
 
7.7.22 Математикалық маятниктің тербеліс периоды Т
0 
болған. Оның ҧзындығы 
n-ге артқан.  Тербеліс периоды неге тең болады?       
       А) nТ
0
;        В) n
2
 Т
0
;           С) 
n
Т
0
;                 D) 
π
Т /
0
;               E) Т
0 
/ n. 
 
7.7.23 Массасы 0,1г материялық нҥктенің тербеліс теңдеуі  x= Acos

t, мҧндағы 
А=5см; 

=20 с
-1 
. Кинетикалық энергияның максимал мәні неге тең? 
        A) 50 мДж;    В) 25 мкДж;   С) 50 Дж;
            
D) 50 мкДж;      Е) W
p
 = 100 Дж.   
 
7.7.24    Тербелмелі  контурдың  индуктивтілігі  1  мГн-ге  тең  катушка  мен  
сыйымдылығы  2  нФ-қа тең конденсатордан тҧрады. Контурдағы тербеліс 
периоды неге тең? 
        А)
6
10
4
,
1


с;     В) 
6
10
9
,
8


с;     С) 
6
10
14
,
3


с;       D) 
6
10
28
,
6


с;    Е) 
6
10
8
,
2


с. 
 
7.7.25  Тербелмелі  контур  индуктивтілігі  1  мГн  тең    катушка  мен  
сыйымдылығы  2  нФ  тең  конденсатордан  тҧрады.  Контурдағы  тербелістің 
циклдік жиілігі неге тең? 
 
 
     А) 4,5
.
10
6
 с
-1
;     В) 2
.
10
6
 с
-1
;    С) 0,71
6
10

 с
-1
;    D)
6
10

 с
-1
;    Е) 2,24
.  
10
6
 с
-1
. 
 
7.7.26  Контурдың  сыйымдылығы  пен  индуктивтілігі  2  есе  артқан,  контурдың 
тербеліс периоды қалай ӛзгереді? 
  
А) Ӛзгермейді;                              В) 2 есе артады;  
С) 4 есе артады;                            D) 4 есе кемиді;                     Е) 2 есе кемиді. 
 
7.7.27  Тербелмелі  контурдағы  катушканың  индуктивтілігін  4  есе  арттырса, 
тербеліс жиілігі қалай ӛзгереді?   
       А) 4 есе артады;    В) 4 есе кемиді;    
       С) ӛзгермейді;        D) 2 есе кемиді;                      Е) 2 есе артады. 
 
7.7.28  Тербелмелі  контурдағы  конденсатор  пластиналарындағы  заряд  шамасы 
t
=
q
4
7
cos10
10

  заңы  бойынша  ӛзгереді.  Конденсатор  сыйымдылығы              
2
.
10
-6
Ф. Контурдың индуктивтілігі неге тең? 
 
  А)  0,05 мГн;   В) 50 Гн;    С)  200 Гн;      D)
  
5 мГн; 
Е) 2
.
10
-14
Гн. 
 
 
7.7.29  Тербелмелі  контурдағы  конденсатордың  заряды 
.
cos
10
44
4
t
ω
=
q



заңы 
бойынша 
ӛзгереді. 
Астарларындағы 
кернеу 
U
0
=220В 
тең.       
Конденсатордың сыйымдылығы: 
 
 A) 20мкФ;         B) 44мкФ;  
 C) 2мкФ;       D) 4,4мкФ; 
         E) 22мкФ 
 

 
150 
7.7.30    Тербелмелі  контурдың  индуктивтілігі  1,6  мГн,  электр  сыйымдылығы  
0,04  мкФ  және  қысқыштарындағы  максимал  кернеу  200  В  тең.  Егер 
контурдың кедергісі ӛте аз болса, онда контурдағы максимал ток неге тең? 
        А)  2А;      В)  1А;     С) 0,08А;      D)  8А;      Е) 10А. 
 
7.7.31    Тербелмелі  контурдағы  гармониялық  электромагниттік  тербелістер 
кезінде конденсатордағы  электр ӛрісі энергиясының  максимал  мәні  50Дж, 
катушканың  магнит  ӛрісі  энергиясының  максимал  мәні    50  Дж  тең. 
Контурдағы толық энергия уақытқа қатысты қалай ӛзгереді? 
       А) 0-ден 50 Дж-ға дейін ӛзгереді;       В) 0-ден 100 Дж-ға дейін ӛзгереді; 
       С) Ӛзгермейді және 100 Дж  тең;        D) Ӛзгермейді және 50 Дж тең;     
       Е) Ӛзгермейді және 150 Дж тең. 
 
7.7.32    Катушканың  магнит  ӛрісінің  энергиясы  4,8
.
10
-3
  Дж,    ал  индуктивтілігі 
L=0,24  Гн  тең.  Конденсатордың  толық  разрядталуы  кезіндегі  тербелмелі 
контурдағы ток кҥші неге тең?    
        А) 2А;         В) 1,4А; 
С) 0,14А;      D)  0,2А;           Е)  0,4А. 
 
7.7.33    Ӛшпелі  тербелістер  амплитудасы  100  тербеліс  ішінде  е
2
  есе  кеміді. 
Ӛшудің логарифмдік декременті неге тең? 
       А)  13;        В) 50;       С)  0,02;        D)
  
2;
        
Е)
  
5. 
 
7.7.34   Ӛшпелі тербеліс амплитудасы  50 секунд  ішінде e
2
 есе кеміді. 
ӛшу 
коэффициенті неге тең? 
 
  А)  0,04;   
В)  0,02; 
С)  0,01; 
D)  0,08;        E) 0,05. 
 
7.7.35      Тербелістің  циклдік  жиілігі  2  есе  артса,  айнымалы  ток  тізбегіндегі 
сыйымдылық кедергі қалай ӛзгереді? 
        А) 2 есе артады;                      В) 2 есе азаяды;                      С) 4 есе артады;   
        D) 4 есе азаяды;                      Е) ӛзгермейді. 
 
7.7.36  Тербелістің  циклдік  жиілігі  2  есе  артса,  айнымалы  ток  тізбегіндегі 
индуктивтілік кедергі қалай ӛзгереді? 
        А) 2 есе артады;                     В) 2 есе азаяды;                        С) 4 есе артады;    
        D) 4 есе азаяды;                      Е) ӛзгермейді. 
 
7.7.37 Қате тҧжырымды табыңыз: 
        А) Айнымалы ток ҥшін Ом заңы келесі тҥрдегідей болады:                 
               I=
2
2
0
/
1 cωω
(Lω
+
R
ε

; 
   B) Индуктивтілік кедергі келесі формула бойынша анықталады: Х
L 
= Lω; 
   C) Сыйымдылық кедергі келесі формула бойынша анықталады: Х
С 
= Сω; 
   D) Реактив кедергі  ( Lω – 1/Cω ) тең; 

 
151 
   Е) Айнымалы ток тізбегінің толық кедергісі 
2
2
/
1 Cωω
(Lω
+
R

. формуласы 
бойынша есептеледі.  
 
7.7.38 Толқын кӛзінің тербеліс теңдеуі х = 2sin200πt. Тербелістің ортада таралу 
жылдамдығының модулі 400 м/с тең. Толқын ҧзындығы: 
 
  А) 2 м; 
        В) 2π м;          С) 4 м;         D)  4π м;            Е) π/2 м. 
 
7.7.39  Толқын  кӛзінің  тербеліс  теңдеуі  х  =2sin100

t,  толқын  ҧзындығы  8  м. 
Тербелістің ортада таралу жылдамдығының модулі неге тең? 
     А) 400 м/с;     В) 100

 м/с;      С) 4 м/с;          D) 4

 м/с;          Е) 12,5

 м/с. 
 
7.7.40  Толқын  кӛзінің  тербелісі   
πt
=
y
0,08cos
 
м  теңдеуімен  сипатталады. 
Толқынның  таралу  жылдамдығы  3  м/с.  Толқын  кӛзінен  0,75  м  ара 
қашықтықтағы орта нҥктесінің 0,5с уақыт мезетіндегі ығысуы неге тең?  
       А)  0,04
2
м;     В) 0,04 м; 
С) 0,08 м;      D) 0,06 м; 
       Е) 0,24м. 
 
7.7.41 

(x,t)  =  Acos(

t  -  kx)    жазық  толқыны  серпімді  ортада  таралады  және 
оның  кӛзі    х=0  жазықтығында  орналасқан.  Толқын  кӛзінің  тербелісі 
басталғаннан  t=T/4  уақыт  ӛткен  кездегі  толқын  кӛзінен  х  = 

/6  ара 
қашықтықтағы орта нҥктелерінің жылдамдығы неге тең?   
 
  А)  -A

      

)


/2; 
 C)  A

;      D)  -A

;        Е)  А/

. 
 
7.7.42  ξ(x,t)  =  Acos(ωt  -  kx)    жазық  толқыны  серпімді  ортада  таралады.  
Ортаның  бӛлшегі  тербеліс  кӛзінен х  =  λ/2 м  ара қашықтықта орналасқан.   
Тербеліс  амплитудасы  А  =  0,5м.  t=  T/2      уақыт  мезетіндегі  бӛлшектің 
ығысуы неге тең? 
               A) 0;             B) 0,25 м; 
       C) 0,5 м; 
        D) 1м;            E) 1,5м. 
 
7.7.43    Радиолокатор  дабылы  тауға  шағылып,  2  мкс  кейін  қайта  оралды.  Тау 
қандай қашықтықта орналасқан?    
 
 
 
 
 
         А)3000 м;   
В)600 м; 
  С)300 м;     D)1500 м;       Е)150 м. 
 
7.7.44      Жазық  толқындардың  тербеліс  кӛздері  у  =(0,08соs

  t)  м  теңдеуімен 
сипатталады.  Тербелістің  таралу  жылдамдығы  3  м/с.  Тербеліс  кӛзінен 
0,75м  ара  қашықтықта  орналасқан  орта  нҥктесінің  0,5с  уақыт  мезетіндегі 
тербеліс амплитудасы неге тең? 
 
 
         А) 0,04
2
м;         В) 0,04 м; 
   С) 0,08 м;        D) 0,06 м; 
   Е) 0,24. 
 
7.7.45  Жиілігі  200  Гц  кӛлденең  толқын    ортада  OX  ӛсінің  бойымен  400м/с 
жылдамдықпен  таралады.  Ара  қашықтығы 

х=1м  тең  тербеліс 
нҥктелерінің фазалар айырмасы неге тең?      
         А)π рад;      В) (π /2) рад;       С) 2π рад; 
   D) (π /3) рад; 
Е) (π /4) рад. 
 

 
152 
7.7.46   
)
(
=
x
4
3t
5sin2π
1

   және    
)
+
(
=
x
2
3t
0,3sin2π
2
 
 
теңдеулерімен 
берілген екі толқын қозғалыстарының фазалар айырмасы неге тең? 
 
       А) 

;         В) 2

;                 С)
π
2
;                 D) 6

;                  Е) 12

. 
 
7.7.47 Сыну кӛрсеткіші n, диэлектрлік және магнит ӛтімділігі ε  және  μ болатын 
ортадағы  электромагниттік  толқындардың  υ  таралу  жылдамдығының 
формуласын тап. (с- вакуумдегі жарық жылдамдығы) 
      А) υ =
0
0
μμ
εε
с
;   В)
0
0
μμ
εε
с
=
υ
;     С) 
n
c
=
υ

;  D)
0
0
μμ
εε
=
υ
1
;     Е) 
c
n
=
υ
. 
 
7.7.48    Толқын  ҧзындығы  1,6    м.    Қарама-қарсы  фазаларда  тербелетін  жақын 
бӛлшектердің ара қашықтығы неге тең?   
 
 
        А) 0,8м; 
   В) 0,4м;        С) 1,6м;       D) 0,2м;         Е) 3,2м. 
 
7.7.49 Толқынның фазалық жылдамдығы 1500  м/с,  тербеліс жиілігі 500 Гц тең. 
Толқын ҧзындығын табыңыз:   
        А) 0,3м;          
  В) 75 км;       С) 3м;        D) 7,5 км; 
          Е) 30 км. 
 
7.7.50 k толқындық саны қандай формуламен сипатталады? 
        А) πλ /2;       В) π /2λ; 
       С) λπ;            D) 2π /λ;            Е) λ/2 π. 
 
 
               
             
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
153 
 
8 ГЕОМЕТРИЯЛЫҚ ОПТИКА ЖӘНЕ ФОТОМЕТРИЯ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
 
 
 
8.1 Негізгі заңдар мен формулалар 
 
8.1.1  Жарықтың сыну заңы  
                                                        
2
1
21
sin
sin




n
r
i
             
(n
21 
= n
2
/ n
1
) 
 
8.1.2 Толық ішкі шағылудың шекті бҧрышы  
 
          i
шекті 
= arc sin(n
2  
∕ n
1
)                 ( n
2

1
) 
 
8.1.3 Сфералық айнаның фокус аралығы  
 
F = R ∕ 2 
         және 
2
1
1
1
2
1
a
a
R
F



, 
         
          а
2 
< 0, егер кескін жалған болса,
 
  
   
       
  F < 0, егер сфералық айна фокусы жалған болса (айна дӛңес)  
 
8.1.4 Сфералық айнаның оптикалық кҥші 
 
D = 1 ∕ F 
 
8.1.5 Жҧқа линзаның оптикалық кҥші  
 
D = 1 ∕ F =(n
линза
  ∕ n
орта
 - 1)(
2
1
1
1
R
R

 ) 
           және 
2
1
1
1
2
1
a
a
R
F



 
 
          
Таңбалар ережесі  8.1.3 сәйкес  
 
8.1.6 Қабаттасқан екі жҧқа линзаның оптикалық кҥші  
 
D=D
1
+D
2