Г. К. Уазырханова

Белгіленуі 
Мәні 
Еркін тҥсу ҥдеуі  
g 
9,81 м/с
2
 
Гравитациялық тҧрақты  
G 
6,67

10
-11
 м
3
/(кг

с
2
) 
Авогадро саны 
N
A
 
6,02

10
23
 моль
-1
 
Универсал газ тҧрақтысы 
R 
8,31 Дж/(моль

К) 
Больцман тҧрақтысы 
k 
1,38

10
-23
 Дж/К 
Элементар заряд 
е 
1,60

10
-19
 Кл 
Жарықтың вакуумдгі жылдамдығы 
с 
3,00

10
8
 м/с 
Электронның тыныштық массасы 
m
е
 
9,1

10
-31
 кг 
Протонның тыныштық массасы 
m
р
 
1,67

10
-27
 кг 
Қалыпты жағдайдағы:   қысым 
Р 
1,01

10
5
 Па 
 
температура 
Т 
273 К 
Электр тҧрақтысы 

0
 
8,85

10
-12
 Ф/м 
Магнит тҧрақтысы 

0
 
4

10
-7 
Гн/м 
Стефана-Больцман тҧрақтысы 

 
5,67

10
-8
  
4
2
К
м
Вт

 
Вин тҧрақтысы (бірінші заң)  
b 
2,9 

10
-3
м

К 
Вин тҧрақтысы (екінші заң) 
с 
1,3 

10
-5
Вт/(м
3

К
5
) 
Планк тҧрақтысы 
h 
6,63
.
10
-34
 Дж
.
с 

 
1.05

10
-34 
Дж

с  
Ридберг тҧрақтысы 
R  
1,1

10
7 
м
-1 
R΄
 
3,3
.
10
15 
с
-1
 
Сутегі атомын иондау энергиясы 
E
i
 
2,18

10
-18
Дж (13,6эВ) 
Массаның атомдық бірлігі 
1м.а.б 
1,660

10
-27
кг 
Бор радиусы 
a
0
 
0,529

10
-10
м 
Болат ҥшін Юнг модульі 
Е 
0,2 ТПа 
 
 
2-кесте.  Қатты денелер тығыздығы  
 
Қатты 
денелер 
Тығыздығы 
кг/м
3 
Қатты 
денелер 
Тығыздығы 
кг/м
3
 
Қатты 
денелер 
Тығыздығы 
кг/м
3
 
Алюминий  2,70

10
3
 
Темір 
7,88

10
3
 
Қорғасын  11,3

10
3
 
Барий 
3,50

10
3
 
Литий 
0,53

10
3
 
Кҥміс 
10,5

10
3
 
Ванадий 
6,02

10
3
 
Мыс 
8,93

10
3
 
Цезий 
1,90

10
3
 
Висмут 
9,80

10
3
 
Никель 
8,90

10
3
 
Мырыш 
7,15

10
3
 
Латунь 
8,4

10
3
 
Болат 
7,70

10
3
 
Фарфор 
2,3

10
3
 
 

 
226 
3 –кесте. Сҧйықтар тығыздығы 
 
Сҧйықтар 
Тығыздығы 
 кг/м
3 
Сҧйықтар 
Тығыздығы 
 кг/м
3 
Су ( 4 
0
С) 
1,00

10
3
 
Кҥкірт кӛміртегі 
1,26

10
3
 
Глицерин 
1,26

10
3
 
Спирт 
0,80

10
3
 
Сынап 
13,6

10
3
 
Кастор майы 
0,9

10
3
 
Кӛлік майы 
0,9

10
3
 
Мҧнай 
0,85

10
3
 
 
 
 4-кесте.  Газдардың тығыздығы (қалыпты жағдайда) 
 
Газдар 
Тығыздығы   
кг/м
3 
Газдар 
Тығыздығы  
кг/м
3 
Аргон 
1,78 
Гелий 
0,18 
Сутегі 
0,09 
Оттегі 
1,43 
Ауа 
1,29 
Азот 
1,25 
 
 
5  кесте.  Қалыпты  жағдайдағы  газдардың  жылу  ӛткізгіштігі,  динамикалық 
тҧтқырлығы және молекулалардың эффективті диаметрі   
 
Заттар 
Эффективті  
диаметрі  
d
.
10
10
, м 
Динамикалық 
тҧтқырлығы 
 

, мкПа

с 
Жылу ӛткізгіштігі  
 æ, мВт/(м

К) 
Азот 
0,38 
16,6 
24,3 
Аргон 
0,35 
21,5 
16,2 
Сутегі 
0,28 
8,66 
168 
Ауа 
0,27 
17,2 
24,1 
Гелий 
0,22 
18,9 
142 
Оттегі 
0,29 
19,8 
24,4 
Су буы 
0,30 
8,32 
15,8 
 
 
6- кесте.  20 
0
С температурдағы сҧйықтардың 

 динамикалық тҧтқырлығы 
 
Заттар 
Динамикалық 
тҧтқырлық 
 

, мПа

с 
Заттар 
Динамикалық 
тҧтқырлық 
 

, мПа

с 
Су 
1,00 
Кӛлік майы 
100 
Глицерин 
1480 
Сынап 
1,58 
Кастор майы 
987 
 
 
 
 
 

 
227 
7-кесте.  Кейбір газдардың мольдік массасы 
 
Газдар 
Мольдік масса 
 

10
3 
, кг/моль 
Газдар 
Мольдік масса 
 

10
3
, кг/моль 
Гелий 
4 
Кӛміртегі 
24 
Аргон 
40 
Азот 
28 
Неон 
20 
Ауа 
29 
Сутегі 
2 
Су буы 
18 
Оттегі 
32 
 
 
 
 
8 - кесте.   Меншікті жылу сыйымдылығы 
 
Заттар 
Меншікті жылу 
сыйымдылығы 
 с,  Дж/(кг

К) 
Заттар 
Меншікті жылу 
сыйымдылығы 
 с,  Дж/(кг

К) 
Су 
4190 
Нихром 
220 
Мҧз 
2100 
Қорғасын 
126 
 
 
9 -кесте.   Меншікті балқу жылуы 
 
Заттар 
Меншікті балқу жылуы 

,  Дж/кг 
Мҧз 
33,5

10
4 
Қорғасын 
2,3

10
4
 
 
 
10- кесте.  Буға айналуының меншікті жылуы 
 
Заттар 
Буға айналуының меншікті жылуы  
r, Дж/кг 
Су 
22,5

10
5 
Эфир 
6,68

10
5
 
 
 
11-кесте.   Заттардың диэлектрлік ӛтімділігі 
 
Заттар 
 
Ӛтімділігі 
Заттар 
Ӛтімділігі 
Парафин 
2,0 
Су 
81 
Шыны 
7,0 
Трансформатор майы 
2,2 
 
 
 

 
228 
 12-кесте.   Металдардың меншікті кедергісі 
 
Металл 
Металдардың меншікті 
кедергісі, Ом
.
м 
 
Металл 
Металдардың меншікті 
кедергісі,  Ом
.
м 
Темір 
9,8

10
-8
 
Мыс 
1,72

10
-8
 
Нихром 
1,1

10
-6
 
Кҥміс 
1,6

10
-8
 
Никелин 
4

10
-7
 
 
 
 
 
 
 13-кесте.   Сыну кӛрсеткіші 
 
Заттар 
Кӛрсеткіші 
Заттар 
Кӛрсеткіші 
 
Алмаз 
2,42 
Глицерин 
1,47 
Су 
1,33 
Шыны 
1,50 
 
 
 
14-кесте. Кейбір бӛлшектердің тыныштық массасы мен энергиясы  
 
Бӛлшек 
m
0
 
E
0 
кг 
а.е.м. 
Дж 
МэВ 
Электрон 
9,11 10
-31 
0,00055 
8,16 10
-14 
0,511 
Протон 
1,672 10
-27 
1,00728 
1,50 10
-10 
938 
Нейтрон 
1,675 10
-27 
1,00867 
1,51 10
-10
 
939 
Дейтрон 
3,35 10
-27 
2,01355 
3,00 10
-10
 
1876 

-бӛлшек  
6,64 10
-27 
4,00149 
5,96 10
-10
 
3733 
Нейтрал   

-мезон 
2,41 10
-28 
0,14498 
2,16 10
-11
 
135 
 
 
 
15-кесте.  Электрондардың металдан шығу жҧмысы 
 
Металл 
Дж 
эВ 
 
Калий 
3,5 10
-19 
2,2 
Литий 
3,7 10
-19
 
2,3 
Кҥміс 
7,5 10
-19
 
4,7 
Мырыш 
6,4  10
-19
 
4,0 
 
 
 

 
229 
16-кесте.    Кейбір  элементтердің  А  салыстырмалы  атомдық  массасы  (атомдық 
салмағы)  мен Z реттік номері  
 
Элемент 
Химиялық  
символы 
 
A 
Z 
Азот 
N 
14 
7 
Алюминий 
Al 
27 
13 
Сутегі 
H 
1 
1 
Вольфрам 
W 
184 
74 
Гелий 
He 
4 
2 
Темір 
Fe 
56 
26 
Алтын 
Au 
197 
79 
Калий 
K 
39 
19 
Кальций 
Ca 
40 
20 
Оттегі 
O 
16 
8 
Магний 
Mg 
24 
12 
Марганец 
Mn 
55 
25 
Мыс 
Cu 
64 
29 
Молибден 
Mo 
96 
42 
Натрий 
Na 
23 
11 
Никель 
Ni 
59 
28 
Платина 
Pt 
195 
78 
Кҥкірт 
S 
32 
16 
Кҥміс 
Ag 
108 
47 
Уран 
U 
238 
92 
Кӛміртегі 
C 
12 
6 
Хлор 
Cl 
35 
17 
 
 
17- кесте. Радиоактивті изотоптардың жартылай ыдырау периоды   
 
Изотоп 
Символ 
Жартылай ыдырау 
периоды 
Магний 
12
Мg
27 
10 мин 
Фосфор 
15
P
32 
14,3 тәулік 
Кобальт 
27
Co
60 
5,3 жыл 
Стронций 
38
Sr
90 
27 жыл 
Йод 
53
J
131 
8 тәулік 
Актиний 
89
Ac
225 
10 тәулік 
Торий 
90
Th
229 
7

10
3
 жыл 
Уран 
92
U
238 
4,5 

10
9
 жыл 
Радий 
88
Ra
219 
10
-3
 сек 
88
Ra
226 
1,62 

10
3
 жыл 

 
230 
18-кесте.  Кейбір атомдар мен нейтронның массасы 
 
Изотоп 
Символ 
Масса (м.а.б.) 
 
Нейтрон 
0
n
1 
1,00867 
Сутегі 
1
H
1 
1,00783 
1
H
2 
2,01410 
1
H
3 
3,01605 
Гелий 
2
He
3
 
3,01603 
2
He
4
 
4,00260 
Литий 
3
Li
6 
6,01513 
3
Li
7
 
7,01601 
Берилий 
4
Be
7 
7,01693 
4
Be
9
 
9,01219 
Бор 
5
B
10 
10,01294 
5
B
11
 
11,00930 
Кӛміртегі 
6
Cl
12 
12,00000 
6
Cl
13
 
13,00335 
6
Cl
14
 
14,00324 
Азот 
7
N
14
 
14,00307 
Оттегі 
8
O
16 
15,99491 
8
O
17
 
16,99913 
Магний 
12
Mg
23 
22,99414 
 
 
 
19-кесте.    Халықаралық  бірліктер  жҥйесімен  қатар  қолданылатын  кейбір 
жҥйелік емес ӛлшем бірліктері   
 
Физикалық 
шама 
 
Ӛлшем бірлігі 
 
Аталуы 
 
Белгіленуі 
ХБ жҥйесімен байланысы 
 
Масса 
тонна 
т 
1т =10
3
 кг 
массаның 
атомдық бірлігі 
м.а.б. 
1 м.а.б. = 1,66 

10
-27
 кг 
 
Уақыт 
минут 
мин 
1 мин = 60 с 
сағат 
сағ 
1сағ = 3600 с 
тәулік 
тәулік 
1 тәулік = 86400 с 
жыл 
жыл 
1  жыл  =  365,25  тәулік  = 
=3,16

10
7
с 
Жҧмыс, 
энергия 
электрон -вольт 
эВ 
1эВ = 1,6

10
-19
Дж  
 
 

 
231 
20-кесте.  Кейбір астрономиялық шамалар 
 
Аталуы 
Мәні 
 
Жер радиусы 
6,37

10 
6
м 
Жер массасы 
5,98

10 
24
кг 
Кҥн радиусы 
6,95

10 
8
м 
Кҥн массасы 
1,98

10 
30
кг 
 
 
 
21-кесте.   Бірліктер алдына келетін қосымшалар  
 
Қосымшалар 
 
 
Кӛбейткіштер 
Қосымшалар 
 
Кӛбейткіштер 
Аталуы 
Белгіленуі 
 
Аталуы 
Белгіленуі 
экса 
Э 
10
18 
деци 
д 
10
-1 
пэта 
П 
10
15 
санти 
с 
10
-2 
тера 
Т 
10
12 
милли 
м 
10
-3
 
гига 
Г 
10
9 
микро 
мк 
10
-6 
мега 
М 
10
6 
нано 
н 
10
-9 
кило 
к 
10
3 
пико 
п 
10
-12 
гекто 
г 
10
2 
фемто 
ф 
10
-15 
дека 
да 
10
1 
атто 
а 
10
-18