Г.М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия 81
r v k n км 2
2
1
, (73)
мұнда
v - түйінді нүктелерінің арасындағы орташа ӛсімшедегі түзету
Қазіргі заманда нивелирлеудің ӛңдеуін және теңестіруі компьютер
арқылы жасалады, мысалы CREDO бағдарламасында орындалуы мүмкін.
Тригонометриялық нивелирлеу. Тригонометриялық нивелирлеу деп
жергілікті жерде биіктіктердің айырмашылығын кӛлбеулік кӛздеу сәулесі
арқылы анықтау әдісін атайды, ол үшін бір нүктеден екінші нүктеге
кӛлбеулік бұрышын немесе зениттік арақашықтығын және алыстығын
ӛлшейді.
Тригонометриялық нивелирлеуді қиын аймақтарда пункт биіктіктерін
анықтау мақсатында геометриялық нивелирлеуді жүргізе алмайтын жерлерде
жүргізеді.
Ӛлшеу элементтеріне байланысты тригонометриялық нивелирлеу бір
жақты – зениттік арақашықтықты бір жағынан түсірсе және екі жақты –
зениттік арақашықтықты екі пункттен түсірілгенін анықтайды.
Бір
жақты
тригонометриялық
жоғарғы
дәлдікті
нивелирлеу
формуласының түрі мынадай:
l i s R k ctgZ s h
2
'
2
1
, (74)
мұнда
h - Жер бетіндегі екі нүкте арасындағы биіктік;
'
Z - ӛлшенген зениттік ара қашықтық;
s - пункттер арасындағы арақашықтық;
k - рефракция коэффициенті;
R - Жер радиусы;
i - аспап биіктігі;
l - белгінің биіктігі.
А және В пункттер арасындағы жер бетіндегі екі жақты
тригонометриялық жоғарғы дәлдікті нивелирлеу формуласы:
2
2
4
2
2
B B A A A B A B l i l i s R k k Z Z tg s h
. (75)