Ген кәнігі эпитеттің үстіне жапырағы қуарған
ар жұрнағы арқылы жа- салған есімше тұлғасы мен -а
жүктеу/скачать 6,92 Mb. Pdf көрінісі
|
Кітаптар 25-36
| ар
жұрнағы арқылы жа- салған есімше тұлғасы мен -а жұрнақты көсемшенің жікте- лген тұлғасы (а+ды) «шақтан тыс» райды, яғни жаратылыста белгілі бір затқа тән дағдылы түрде болып тұратын іс-әрекет, қимыл-құбылысты білдіруде бірінің орнына бірі жүре береді. Тіпті кейде бір мақалдың өзі біресе -ар жұрнақты тұлғамен, біресе а+ды жұрнақты тұлғамен айтыла береді: Қоянды қамыс өлтіреді (~ өлтірер), Ерді намыс өлтіреді (~ өлтірер). Әдеби тіліміздің қазіргі даму сатысында дағдылы іс семан- тикасын - ар жұрнақты есімшеден гөрі - а жұрнақты көсемше- нің жіктелген түрімен беру (а + ды) тенденциясы басым. Қазіргі нормативтік грамматикаларымыз жаратылысында үзілмей, әрдайым, дағдылы түрде болып тұратын істі, құбылысты білдіретін тәсіл деп соңғы тұлғаны көрсетеді: құс ұшады, от жанады, жел соғады, сиыр мөңірейді, қой маңырайды 82 т.б. Үздіксіз болып тұратын, болуға мүмкіндігі бар, потен- циалдық қимылды а + ды арқылы беруге бейімділік соңғы кез- 81 Шешендік сөздер. Қазақ ССР Ғылым академиясы кітапханасының қолжазба фондысынан алынды. 82 Мектеп грамматикаларын және «Қазіргі қазақ тілі» (Алматы, 1954, 312–313-бет) курсын қараңыз. 461 де жасалған немесе соңғы кезде басқа тілдерден аударылған мақал-өсиеттерде тіпті айқын сезіліп тұрады. Мысалы, 1957 жылы шыққан «Қазақтың мақалдары мен мәтелдері» де- ген кітапта араб, ауған тілдерінен кейінгі кезде аударылған мақалдар мен осы күнгі ақын Қайып Айнабеков шығарған мақалдар берілген. Бұлардың барлығында да етістік жүктеу/скачать 6,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|