үғынылатын кей сөздерді өзара салыстырудан да аңғарылады. Қазақ
тілінде үялас әрі мәндес ретінде үғынылатын
жақ, жан, қайт, қайыр
тәрізді етістіктердің бірі салт мөнінде
{жан, қайт)
үғынылса, екінші
варианттары сабақты ретінде ғана үғынылады. Бірақ олардың қайсысы
да ортақ түбірлерден
(-қай, -жа)
тарағандығы, ал соңғы аффикстер
арқылы салт немесе сабақты мәнге ие болғандығы айқын. Сөйтіп мүнда
да бейтарап түбірлердің арнаулы аффикстер арқылы грамматикалық
мәнге жіктелуін көреміз. Әрине, қазіргі түбірдегі кез келген етістіктен
осындай ерекшелік байқала бермейді. Кейбір етістіктердің байыргы
түбірлерінің бейтараптыгын солармен үялас етістікпен салыстыру
арқылы бейтарап түбірді таба аламыз
{тар, әлде, тары?).
Сол сияқты,
жум
(көзіңці жүм) етістігі мен
жумыр
сьш есімін не
жумырық
зат есімін
салыстырганда, бейтарап түбірді аңгаруға болады.
Сонымен, салт және сабақты етістіктердің қалыптасуы, жіктелу
жолын былай деп жобалауға болар еді: ең әуелі бейтарап түбірлердің
контекстік қоршау ыңгайында салт не сабақты ретінде қолданылуы,
содан к ей ін етіс а ф ф и к с т е р ін ің қ ал ы п тасу ы , солар арқы лы
етістіктердің сабақтыға немесе салтқа айналуы.
Е тіс ф о р м ал ар ы н ы ң дам уы . Ө з ін д ік етіс қ о с ы м ш а с ы
ескерткіштердің қайсысында да
жүктеу/скачать
Достарыңызбен бөлісу: