Хасанов М. Ғылым теориясы indd
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
dokumen.pub 9786010412965
| «Механика»
ең бе гін де Нью тон ның ке ңіс тік пен уа қыт тың аб со лют ті лі гі ту ра лы ұсы ны сын сын ға ала ды жә не сал мақ ұғы- мы ның, есеп теу жүйесі нің «ло ги ка лық маз мұ нын» жә не т.б. ашу- ға ты ры са ды. Элект рон ның ашы луы Мах пен Аве на риус қа «ма те рия жой- ыл ды» деп жа риялау ға не гіз бол ды. Егер бас ты фи ло со фия лық тү сі нік тер шы найы бол мыс қа сәй кес кел мейт ін жал ған бол са, он- да ма те рия ту ра лы ал дың ғы ме та фи зи ка лық ой лар дың қа те бол ға- ны, сон дық тан ғы лым ды бос ме та фи зи ка лық абст рак ция лар дан та за лау қа жет. Осы дан ке ліп шы ғып, олар «эм пи риок ри ти ци зм- нің ма те риализм мен идеализм нен жо ға ры тұр ған ды ғын» айт ты. Суб ъек тив ті идеа лизм тұр ғы сы нан, Мах пен Аве на риус зат тар мен біз ді қор ша ған ор та ны «адам се зім де рі нің ке ше ні» ре тін де қа рас ты ра ды. Олар мұн дай қо ры тын ды ға локк тық бі рін ші жә не екін ші са па ту ра лы тұ жы рым да ма ның ық па лы мен кел ген бо луы мүм кін. Са па лар ды объек тив ті жә не суб ъек тив ті деп ме ха ни ка- лық, фор мальды түр де бө лу «әлем біз дің се зім де рі міз дің ке ше ні» де ген қа те қо ры тын ды ға алып кел ді. Әлем де гі зат тар дың тү сі де, сал ма ғы да, жы луы да, сал қы ны да жоқ. Адам дар олар ды өз де рі- нің се зу ор ган да ры қа лай қа был дау ға қа бі лет ті бол са, со лай қа- был дайды. Алай да бұл мә се ле нің ше ші луі се зі ну көз де рі қан дай 3-бө лім. ғы лым ның позити вис тік тұжы рым дамалары 60 жә не олар ды құ ру ме ха ни зм де рі қан дай де ген екі сау ал ды ту ды- ра ды. Бұл мә се ле ма хис тер дің ойына кел ме ген бо ла тын. Та ным мә се ле ле рі мен айна лы са оты рып, Мах пен Аве на риус кез кел ген тә жі ри бе (эм пи рия) – бұл объек ті мен суб ъек ті нің си- пат та ма ла ры ның «үйле суі» де ген қо ры тын ды ға кел ді. Бас қа ша айт қан да, ол «объект» жай лы зерт теу ші нің суб ъек тив ті ойла ры. Адам ақи қат ты се зім ар қы лы қа был дайды, яғ ни бар лық уа қыт та суб ъек тив ті түр де, сон дық тан да гно се оло гияда (та ным теория- сын да): «Суб ъек ті сіз объект жоқ жә не объек ті сіз суб ъект жоқ» (Аве на риус). Объек тив ті бі лім қол же тім сіз, се бе бі әлем «біз дің түй сік те рі міз дің ке ше ні» бо ла ды (Мах). Объект суб ъект ар қы лы та ны ла ды. Сон дық тан қор ша ған ор та ны та ну адам қа ты нас та рын тә жі ри бе лі түр де зерт теу ар қы лы ға на мүм кін бо ла ды. Ғы лы ми та ным теория сын жа сай оты рып, ма хис тер бір қа- тар мә се ле лер ді қа рас ты ра ды: та ным ның теория лық жә не эм пи- ри ка лық дең гейле рі нің та би ға ты қан дай; та ным да ғы суб ъект пен объек ті нің қа ты на сы; гно се оло гиялық ка те го рия лар дың («зат», «субс тан ция», «бол мыс тың бас ты эле ме нт те рі») ай рық ша си пат- та ры, та ным да ғы фи зи ка лық жә не пси хи ка лық си пат тар дың өза ра бай ла ны сы жә не т.б. Фи ло со фия лық эм пи ризм тұр ғы сы нан ғы лым фи ло со фиясы ның не гіз де рін жа сай оты рып, олар та ным да ғы кей- бір фак тор лар дың рө лін асы ра ба ға ла ды жә не ғы лы ми дү ниета- ным ды қа лып тас ты ру фи ло со фия лық іс емес деп сен дір ді. Та ны мал фран цуз ма те ма ти гі жә не фи зи гі жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|