Химия лаб раб

ІІІ А – ns²np¹ IV А – ns²np² V А – ns²np³

VI А – ns²np⁴ VII А – ns²np⁵

Периодтық жүйеде 30 р-элементтер бар. Олар өздеріне сәйкес сыртқы электрондық деңгейі бар топтарды құрайды.

р-элемент атомдарында тек р-электрондар ғана болмайды, сонымен бірге s-электрондар болады. Ең жоғары тотығу дәрежесі элементтің орналасқан тобының номеріне сәкес келеді.

Топтардың ІІІ А → VII А ауысуы кезінде, салыстырмалы түрде тотықсыздандырғыштық қасиеті бар алюминийден басқалары, бейтарап атомдардың тотығу қасиеттері артады.

р-элементтердің бірақы нағыз бейметалдар болады. Азот ақуыздың құрылымын құрайды. Азотсыз ақуыз болуы мүмкін емес, ал ақуызсыз өмір болуы мүмкін емес.

Периодтық жүйенің VII А – топшасында орналасқан фтор, хлор, бром, иод және астат элементтерін галогендер деп атайды. Галогендердің сыртқы электрондық деңгейінде жеті электрон бар. Аяқталуға тек бір электрон жетпейді – галогендер күшті тотықтырғыштар. Олардың электртерістігі өте жоғары. Олар таза металл еместер.

Фтордан астатқа қарай электртерістігі кемиді, тотықтырғыш қасиеттері төмендейді.

Галогендер өте активті элементтер, сондықтан табиғатта бос күйлерінде кездеспейді. Олардың сутегімен қосылыстары суда жақсы еріп, қышқыл болып табылады. Галогенсутек қышқылдарының қышқылдық қасиеті фтордан астатқа қарай артады. Галогендердің ішінде ең активтісі фтор, ол қосылыстарда тек -1 тотығу дәрежесін көрсетеді. Қалғандарының тотығу дәрежелері -1 ден +7-ге дейін өзгере алады.

1. 
   Штатив; Пробирка, мензурка; Жанарғы;
   
2. 
   Қорғасын нитраты ерітіндісі сіңірілген фильтр қағазы;
   
3. 
   KI ерітіндісімен ылғалданған фильтр қағазы; Фарфор табақшасы;
   
4. 
   KMnO₄ калий перманганаты; Na₂S натрий сульфиді; Тұз қышқылы, күкірт қышқылы;
   
5. 
   Кальций, мырыш, темір, кадмий, сурьма хлоридтері; Мыс сульфаты;
   
6. 
   Бром суы, хлор суы; Калий бихроматы; MnO₂ марганец диоксиді;
   
7. 
   Калий бромиді, калий иодиді.
   

Реакция теңдеуін жазыңыз.

Газөткізуші түтігі бар пробиркаға натрий сульфидінің бірнеше бөлігін салыңыз. Пробирканың үштен бір бөлігіндей тұз қышқылын құйыңыз (1:2). Түтікшені дистильденген суы бар пробиркаға салып, күкіртсутегінің сулы ерітіндісін алыңыз.

Реакция теңдеуін жазыңыз.

Түзілген газбен келесі тәжірибені жүргізіңіз:

Қорғасын нитраты ерітіндісі сіңірілген фильтр қағазына алынған күкіртсутегінің ерітіндісін тамызыңыз. Нені байқадыңыз? Реакция теңдеуін жазыңыз.

Тәжірибе 3. Металл сульфидтері және олардың қасиеттері.

Штативтегі төрт пробиркаға 1-2 мл калий, кальций, мырыш, темір хлоридтерінің және бесінші пробиркаға – мыс сульфатын құйыңыз. Әр пробиркаға бірдей көлемде күкіртсутегі суын құйыңыз.

Барлық пробиркаларда тұнба түзілді ме? Тұнбалардың түсін бақылап, реакцияның иондық теңдеуін жазыңыз.

Тұнбалар толық тұнғаннан кейін, үстіндегі ерітіндіні төгіп, оған 3-4 мл 2 н тұз қышқылының ерітіндісін құйыңыз. Қандай тұнбалар еріді? Реакцияның иондық теңдеуін жазыңыз.

а) 3-4 мл күкіртсутек ерітіндісіне тамшылатып 0,01 н калий перманганатының ерітіндісін құйыңыз.

Калий перманганаты ерітіндісінің түссізденуін және күкірттің тұнбасының түзілуін немен түсіндіресіз?

Реакцияның молекулалық және иондық теңдеуін жазыңыз.

б) 3-4 мл күкіртсутегі ерітіндісіне тамшылатып бром суын құйыңыз. Ерітіндінің түссізденуін және күкірттің тұнбасының түзілуін бақылаңыз.

Реакцияның теңдеуін жазыңыз.

в) 3-4 мл күкіртсутек ерітіндісіне 1-2 мл 2 н тұз қышқылын және 1 мл 0,01 н калий бихроматын қосыңыз. Ерітіндінің түсінің өзгеруін және тұнбаның түзілуін бақылаңыз.

Реакцияның молекулалық және иондық теңдеуін жазыңыз.

а) Пробиркаға күкіртсутек және хлор суын құйыңыз. Не байқадыңыз? Реакция теңдеуін жазыңыз.

а) Галогенид ионына сапалық реакция.

Күміс және қалайы иондарының галогенид-ионына әсерін бақылап, молекулалық және иондық реакция теңдеуін жазыңыз.

б) Калий бромиді мен иодидінің тотықсыздандырғыш қасиеттерін салыстыру.

Екі пробиркаға 0,5 н FeCl₃ ерітіндісін және СCl₄ ерітіндісін құйыңыз. 1-ші пробиркаға 2-3 тамшы 0,5 н калий бромидін, ал 2-ші пробиркаға 2-3 тамшы 0,5 н калий иодидін тамшылатып құйыңыз. Қай пробиркада органикалық ерітінділердің түсі өзгереді? Реакция теңдеуін жазыңыз.

Тәжірибе 8. Галогендердің оттекті қосылыстарын алу және қасиеттерімен танысу.

Сұйық бромға 0,2 н сілті ерітіндісін тамшылатып құйыңыз. Ерітінді түсінің өзгерісін байқаңыз. Алынған ерітінділерге 2-3 тамшы 2 н Н₂SО₄ ерітіндісін құйып, ерітінді түсіне назар аударыңыз. Реакция теңдеуін жазыңыз.

Тұздардың реакциялық ортасын анықтаңыз. Тұздардың гидролиздену реакция теңдеуін жазыңыз.

1.Барлық тәжірибелерді бақылау және жұмыс журналына толтыру.

2. Галогендердің ерекшелігін білу.

Зертханалық жұмысқа әдістемелік нұсқаулар:

1. Бірімжанов Б, Нұрахметов Н. Жалпы химия. Алматы «Ана тілі», 1992ж.

2. Ахметов Н.С. Общая и неорганическая химия. М. «Высшая школа», 2001г.

3. Практикум по неорганической химии под ред. Воробьева А.Ф., Дракина С.Н. М., Химия, 1987.

Д.И. Менделеев периодтық жүйесі. р-элементтердің атомдарының иондану энергиясы.

1. Галогендер қосылыстарда қандай тотығу дәрежелерін көрсетеді?

2. Жай зат ретінде галогендерді қалай алуға болады?

3. р-элементтерге жалпы сипаттама беріңіз.