I. Қыс өтіп, күлімдеп көктем, жарқырап жаз келгенде, шұрқырап жатқан қалың
жүктеу/скачать 2,71 Mb. Pdf көрінісі
|
ОКУ САУАТТЫЛЫК база (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.Автордың балалық естелігін анықтаңыз
- 3.Әңгімелеушінің апасын ісмерліктің фабрикасы мен өнер институтының бастығына лайық санау себебі
- 4.Әңгімелеушінің апасының келісі мен астауын қымбат зат деп көрсетуінің себебі
- 5.Мәтіннің мазмұнына сай келетін даналық ой
- 6.Мәтіннің екінші бөлігінде байқалатын әңгімелеушінің көңіл күйі
- 3.7-мәтін Қазақ хандығының 550 жылдығы қарсаңында: Қазақ хандығы ту тіккен өңір
| 1.Мәтін мазмұнынан алшақ сөйлем
A)Апамнан ісмерлік өнерді үйренем деушілер көп болатын. B)Шөпті арқалап тасып, қораны маяға толтырып қоятынбыз. C)Апам әңгімеге сараң, көп сөйлемейтін. D)Дүниеде өсек-аяң, қулық-сұмдықты білмейтін. E)Қаз-тауық, екі сиыр мен ұсақ малымыз бар. 2.Автордың балалық естелігін анықтаңыз A)Әпкелеріммен бірге тоғайға отынға баратынмын B)Апам бастық боп, өнерлі ұрпақ тәрбиелеп шығарды C)Біздің ауылда қолөнер фабрикасы болатын D)Әкем қораны маяға толтырып тастайтын E)Апам сөзге шебер, әңгімешіл жан болатын 3.Әңгімелеушінің апасын ісмерліктің фабрикасы мен өнер институтының бастығына лайық санау себебі A)Шапшаң, ұғымтал, зерек болғандықтан B)Қолөнердің түр-түрін меңгерген ісмер болғандықтан C)Тумасынан жуас, момын, көнбіс болғандықтан D)Инабатты, ибалы, пысық болғандықтан E)Тәрбиелі, мәдениетті, иманды болғандықтан 4.Әңгімелеушінің апасының келісі мен астауын қымбат зат деп көрсетуінің себебі A)Теректен ойып жасалған соң. B)Көп адамдарды асыраған соң. C)Ауылда басқа ешкімде болмаған соң. D)Ағаштан шебер ойылып жасалғандықтан. E)Әкесінен үлкен болған соң. 41 5.Мәтіннің мазмұнына сай келетін даналық ой A)Сый қылсаң, сыпыра қыл. B)Шын жомарт жоқтығын білдірмес. C)Қолда барда алтынның қадірі жоқ. D)Сыйластықта шекара жоқ. E)Арымақ, семірмек – көңілден. 6.Мәтіннің екінші бөлігінде байқалатын әңгімелеушінің көңіл күйі A)Шаттану, күйіну B)Алаңдау, күйіну C)Сүйіну, өкіну D)Мазасыздану, өкіну E)Қуану, өкіну 3.7-мәтін Қазақ хандығының 550 жылдығы қарсаңында: Қазақ хандығы ту тіккен өңір 1.Осыдан бес жарым ғасыр бұрын Жәнібек пен Керей сұлтандар Әбілқайыр ханнан бөлініп, жүректерінде азаттық пен бостандықтың жалыны жанған елін ертіп, Батыс Моғолстанның Шу мен Талас өзендері аралығындағы Қозыбасы аймағына қоныстанды. Осындай тарихи оқиғаның бастауы болған бұл шежіреге толы өңірдің тауы мен тасы, әрбір басқан жері аңызбен өткен кезеңдерден сыр шертеді. 2.Мұхаммед Хайдар Дулатидің “Тарих-и Рашиди” атты еңбегінде көрсетілген Керей мен Әз Жәнібектің алғашқы хандық құрып, ту тіккен жері – Шу бойындағы Қозыбасы. Ол шоқы Мойынқұм ауданындағы Жамбыл тауында орналасқан. Шу өзенінің арнасы сол кезде Қозыбасы биігіне жақын болыпты. 3.Қозыбасы, Қозыбашы – атауына келер болсақ, тарихи түп дерек көздеріндегі Қазақ мемлекеті құрылған аймақ. Этимологиялық мағынасы қозының басындай ғана тау-төбелі жерлерді білдіреді. Жетісу өңірінде бірнеше Қозыбасы бар. Мұхаммед Хайдар Дулатидің «Тарих-и Рашиди» кітабында Қазақ хандығының құрылған жері – Шу бойы мен Қозыбасыда деп айтылады. Шу бойы мен Қозыбасы тауы – тарихи-географиялық тұрғыдан алғанда XIV-XV ғасырларда билік еткен Моғолстан мемлекетінің батыс бөлігіндегі өңір. Бұл ерте заманнан бар жер атауы. Қазақ хандығы осы Қозыбасыда шаңырақ көтерген. 4.Көне тарихқа үңілсек, Талас пен Шу өзендерінің аңғарлары ерте заманнан адам баласынын тұрағы – мекені болғандығын айғақтайтын белгілерге көптеп жолығамыз. Тарихи дерек көздеріне үңілсек, Батыс Түрік қағандығының бастапқы жері Іле, Шу және Талас өңірлерін қамтыған. Батыс Түрік қағандығының саяси орталығы түрлі мезгілде Шу өңіріндегі Суябта, Баласағұнда және Меркіде орналасты. Бұл қалалар өз заманында қайнаған саяси өмірдің куәсі болды. 5.Осындай ғасырлар қойнауынан бастау алатын қазақ халқының қалыптасуы Қазақстан аумағында ежелгі замандардан бері үздіксіз жүрген этноүрдістердің заңды қорытындысы екені ғылымда дәлелденген тұжырым. Этногенез үрдісі әрбір тарихи кезеңде өзіне тән айрықша белгілермен ерекшеленеді. Сондай ерекше кезеңге XIV-XV ғасырлардағы этноүрдістер жатады. Бұл кезеңнің басты белгілерінің біріне – қазақ халқының этнос ретінде тарих төріне шығуы жатса керек. 6.Байырғы Қазақ даласын ғасырлар бойы мекендеп келе жатқан түркі-оғыз текті ұлыстар негізінде қалыптасқан ортақ тіл, дәстүр, территория, менталитеттегі байырғы этностың қайтадан «қазақ» деген жаңа атпен тарих сахнасына шыққан кезі. Яғни, бұрыннан әртүрлі аталып келген этнос (сақ, ғұн, үйсін, түрік, оғыз, түркеш, қыпшақ, т.б.) жаңа этнонимге ие болды. Жаңадан пайда болған «қазақ» этнониміне байланысты, олардың мемлекеті «Қазақ хандығы» деп аталды. Жаңа атауға және жаңа статусқа ие болды. Демек, XV ғасырдың алпысыншы жылдарында-ақ, Қазақ хандығы ұлттық құрамы, аумақтық тұтастығы, мемлекеттік басқару жүйесі, сондай-ақ ішкі-сыртқы саясаты жағынан қалыптасқан мемлекет 42 ретінде өмір сүріп тұрды. Әрине, оған қазіргі таңдағы халықаралық қатынастар жүйесіндегі «мемлекет» өлшемімен қарауға болмайтын. Оның үстіне, «мемлекет» деген ұғымның өзі тарихи мәнге ие. Оған ұдайы даму, кемелдену негізіндегі тарихи үдеріс ретінде қарау керек. Өйткені, Қазақ хандығы құрылған XV ғасырда дүниежүзіндегі барлық елдер, яғни мемлекеттер біздің бүгінгі ұғымымыздағы мемлекеттік өлшемге жауап бере алмайтын. Демек, Қазақ хандығы алғаш құрылған күннен бастап, сол кездегі Еуропа мен Азияның кез келген елімен тең тұра алатын. жүктеу/скачать 2,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|