ДНК нуклеотидтерінің басым көпшілігінде агликондар eсебінде жаппай таралған төрт гетероциклді негіздер қатынасады: пуриннің туындылары— аденин - мен -гуанин, және пиримидиннің туындылары — цитозин мен
ДНК нуклеотидтерінің басым көпшілігінде агликондар eсебінде жаппай таралған төрт гетероциклді негіздер қатынасады: пуриннің туындылары— аденин - мен -гуанин, және пиримидиннің туындылары — цитозин мен тимин.
Бұл негіздерден басқа, дезоксирибонуклеотидтердің кұрамында агликон есебінде пунриннің немесе пиримидиннің басқа да туындылары ене алады. Қөп клеткалы жануарлар мен күрделі өсімдіктердің ДНҚ кұрамында 5-метилцитозии табылған, ол барлық ең төменгі түрлердің (бактериялардын, актиномицеттердін, саңыраукұлақтардың, балдырлардың және ең қарапайым түрлердің) ДНҚ кұрамында жоқ. Керісіише, кейбір бактериялардың ДНҚ құрамында 6-метиладенин табылған, ол жоғарғы түрлердің ДНК-да жоқ.
Барлық жағдайларда табиғи ДНК-ның азоттық негіздері және дезоксирибозалық қалдықтың глюкозидтік гидроксилі пуриндік сақинаның 9-қалыптағы немесе пиримидиндік сақинаның 3-қалыптағы өзінің азот атомы арқылы байланысқан.
Жоғарыда аталған негіздердің қалдықтарынан және дезоксирибозадан құралған қосылыстар дезоксирибонуклеозидтер немесе цитил дезоксирибозидтер деп аталады.
Дезоксирибонуклеотидтің дезоксирибозалық компонентінің 3 немесе 5 гидроксилінде фосфор қышқылының калдығы бар қо-сылыстарды дезоксирибонуклеотидтер иемесе дезоксириботидтер деп атайды.
Егер фосфор қышкылының қалдығындағы _екі сутек ешқайсымен алмаспаған болса, онда тиісті дсзоксирибонуклеотидтерді дезоксиаденил қышқылы, дезоксигуанил қышқылы және т. б. есебінде белгілейді.
Аденозиннің фосфор қышқылымеп (аденил қышқылы, пирофосфор қышқылымен) аденозиндифосфат, АДФ) және үшфосфор кышқылымен (аденозинүшфосфат, АТФ) эфирлері барлык тірі клеткаларда ксздеседі.
Аденозинүшфосфат әр түрлі тіршілік процестеріпде фосфор қышқылын жаппай таратқыш болып табылады.
ДНК тізбегінің бір бөлігі
Б арлық табиғи ДНҚ молекулалық салмағы өте үлкен (4—16 миллион, фагтан алынған ДНК үшін 150 миллионға дейін) заттар болып табылады және он мыңдаған нуклеотидтерден тұрады.
