маған» - олар эволюция барысында дамиды, ал эволюция ешқашан

ЕКІНШІ БӨЛІМ
жаратқан жан, әрі барлық жан Құдай алдында тең деп түсіндіреді. Ал 
жаратылыс пен жан жайындағы христиандық мифті былай ысырып қой- 
сақ, адамдар қай мағынада «тең» болмақ? Эволюцияны ұқсастық емес 
айырмашылықтар алға жылжытады. Әр адамның генетикалық коды 
өзгелердікінен ерекшеленіп тұрады, эр бала әр алуан ортада өседі. 
Соның нәтижесінде тіршілік етуге тең емес мүмкіндіктер беретін ұқсас 
емесдағдылар мен қасиеттер қалыптасады. Сондықтан «теңжаратыл- 
ған» тіркесі биология тіліне «әрқилы дамыды» деп аударылады.
Бұған қоса, биология көзқарасы тұрғысынан алғанда, адамдар 
«жаралған» емесі өз алдына, оларға бірдеңе бере салатын «Жара- 
тушы Ие» де жоқ. Тек көрсоқыр қандай да бір мақсатқа бағытталма- 
ған эволюция үдерісі ғана бар - ол жекеленген тіршілік иесінің тууына 
алып келеді. «Жаратушы Ие жан бердінің» орнына жай ғана «туды» 
дей салу керек.
Бұдан әрі не бар бізде? «Құқықтар». Биологияда ондай ұғым жоқ. 
Тек ағзалар, олардың қызметтік міндеттері, инстинктер мен дағдылар 
ғана бар. Құстар ұшуға құқығы болғандықтан емес, қанаты болғандық- 
тан ғана ұшады. Осынау ағзалардың, міндеттер мен дағдылардың бәрі- 
не «ажырамайтын» деген айдар тағуға болмайды. Мутация салдарынан 
әлдебір ағза мен әрекет дағдысы толықтай жойылып кетуі мүмкін. Мәсе- 
лен, туйеқұс ұшу қабілетін жоғалтты той. «Ажырамайтын құқықтарды», 
«мутацияға ұшыраған ағзалар мен функциялар» деп аударған дурыс.
Қандай функциялар адамға тән? Тіршілік ету ме? Әлбетте. Ал 
бостандық ше? Тағы да биология аясына сыймайтын ұғым. Теңдік, 
құқықтар, жауапкершілігі шектеулі компания сияқты бостандық та -
адам қиялының жемісі, олар тек адамдардың фантазиясында ғана бар. 
Биологиялық көзқарас түрғысынан алғанда, адамдар еркін өмір сүруі 
мүмкін дейтін демократияны олардың еркіндігін тежеп, бостандығын 
бұғаулайтын диктатураға қарсы қоюдың ешқандай мағынасы жоқ. 
«Бақыт» жөнінде не айтуға болады? Осы күнге дейін биологиялық 
зерттеулер «бақыт» терминіне айқын анықтама бере алмай келеді, 
оны дәйекті түрде өлшеп, бағамдау тәсілі де табылмады. Биологиялық 
зерттеулердің көбі тек «ләззатты» ескереді, оны анықтап, өлшеу 
де оңай. Сонымен «өмір сүру үшін бостандық пен бақытқа ұмтылу» 
биология тілінде «өмір мен ләззатқа умтылу» ғана болып шығады.
«Тәуелсіздік декларациясындағы» атақты сөз тіркесін биология ті- 
ліне аударайық:

жүктеу/скачать 18,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: