Қазіргі заманғы жастардың құндылыққа бағдарлануын бақылау әдістері мен мәселесінің теоретикалық өңделуі.
Әлеуметтану, педагогика және психология сияқты ғылымдардың бірден бір маңызды пәні құндылыққа бағдарлану болып табылады.
Мәселені белсенді талқылау XX ғ 60 жылдары әлеуметтік шет ел психологиясының аумағында зерттеле бастады. (Г. Олпорт, Ф. Вернон, Г. Линдзей, Д. Матцумото, Т. Тарачкова, Д. Сьюпер, Д. Невил, М. Рокич, П. Пасрсонс, С. Шварц, В. Билски) және т.б.
Ресей әлеуметтану аумағында мәселенің әлеуметтік сараптамасының көзқарасымен қарастырсақ, академик И.С. Конның айтқандарына негізделуге болады: «Әлеуметтануда жастар қоғамдық топ ретінде, мәселелерді зерттеуге ерекше назар аударады, әлеуметтік құрылымдағы олардың алатын орны мен рөлі, (С.Н. Иконникова, В.Т. Лисовский), жастардың тұлғалық қалыптасу үрдісі (И.С. Кон), мамандық таңдаудағы әлеуметтік әсер ету мен жастардың әлеуметтік дамуы мен оның құндылыққа бағдарлану жүйесіне әсер етуі (М.X. Титма), жастардың еңбек етуге қатысты ерекшеліктері, жас отбасының мәселелері және т.б» [Кон И.С. Социология личности. - М., 1967].
Аталған әлеуметтанушылардан басқа, жастардың құндылыққа бағдарлануын теоретикалық өңдеу мен эмпирикалық бақылау жоспарында М.Н. Руткевича, Ф.Р. Филиппова, Г.В. Осипова, С.Т. Гурьянова, Г.Т. Журавлева, Н.И. Лапина, Г.А. Слесарева, В.Н. Шубкина, В.В. Водзинской, Л.Я. Рубиной, Д.Л. Константиновского және т.б зерттеулерін айта кеткен жөн.
Жастардың құндылыққа бағдарлануының өзекті мәселелерінің бірі Ресейдің психолого- педагогикалық ғылымдарына қалады.
Әлеуметтік –психологиялық және психолого-педагогикалық зерттеулердегі қарым-қатынас контекстінде құндылыққа бағдарланудың дамуы мен пайда болуы бақыланады (В.Н. Мясищев, Б.Г. Ананьев, С.А. Архангельский, Н.Д. Левитов, В.А. Ядов, В.Б. Ольшанский, А.И. Донцов), құндылық шарттары мен тұлғалық мотивацияның байланысы (Д.Н. Узнадзе, А.Н. Леонтьев, П.М. Якобсон), тұлғаның құндылыққа бағдарлануының қозғалысы мен құрылымы (Е.П. Белинская, П.М. Якобсон), мінез-құлықты әлеуметтік басқару механизміндегі құндылыққа бағдарланудың рөлі, тұлғаның индивидуальді-типтік және мінез-құлықтық ерекшеліктерімен құндылыққа бағдарланудың өзара байланыстары (К.А. Абульханова-Славская, Е.П. Белинская), мінез-құлықты эмоционалды басқару мен құндылыққа бағдарланудың өзара байланыстары (О.И. Зотова, М.И. Бобнева), білім реформасы жағдайындағы құндылыққа бағдарланудың тенденцияларының өзгеруі (И.В. Попова), студенттер мен оқушылардың құндылыққа бағдарлануының динамикасы (Е.Ф. Рыбалко и Н.А. Волкова), жастардың өмірлік жоспарларының бағалы мазмұны (Ю.Р. Саарнийт), әлеуметтік тұрақсыздық жағдайындағы жастардың құндылыққа бағдарлануы (В.С. Собкин), құндылық теориясы (В.О. Василенко, В.П. Тугаринова), кәсіби бағдармен құндылыққа бағдарланудың байланысы (О.С. Васильева, Д.А. Леонтьев).
Жастардың құндылыққа бағдарлануын зерттеуге қазақстандық ғалымдар да өз үлестерін қосқан. Қоғам мен тұлғаның өзара әрекетін әлеуметтік-философиялық сараптау Ж. Әбділдин, К. Әбішов, М. Әженов, В. Шабельникованың еңбектерінде жарық көрді.
Жастар тақырыбы қазақстандық әлеуметтанушылардың, сондай-ақ Г. Ғабдуллин, Н. Намысбаев, Ж. Леднева, Т. Қалдыбаев, Г. Телебаев, А. Шакеновтардың еңбектерінде де аталып өтті.
Этномәдени әлеуметтену мен қазіргі заманғы қазақстандық жастардың құндылыққа бағдарлануының дамуы К. Жарықбаев, Ж. Наурызбай, С. Қалиев, К. Қожахметова, С. Ұзақбаевалардың зерттеулерінде кездеседі.
Достарыңызбен бөлісу: |