Жакыпбек Алтаев, Аманжол Ңасабек философия тарихы
8 6 V III тарау. Кдзак, философиясы
жүктеу/скачать 20,78 Mb. Pdf көрінісі
|
философия тарихы
| 2 8 6
V III тарау. Кдзак, философиясы Мурат ақын патшалық отарлау саясатының нәтижесінде қазақ халқының өзінің асыл қасиеттерінен, салт-дэстүрінен айырылып, болашақ ұрпақ, ел, жер қандай халге душар болар екен деп қауіптенді. Жаңа заманның қазақ қоғамына енген жаңалықтары, өзгерістері халықтық сана-сезімге кері эсер етіп, рухани мәдениеттің дамуына нүқсан келтіріп, салт-санамыз бен ұлттық дэстүрлерімізден ажырап қаламыз ба деген күдіктер туғызды. Сол себептерден болса керек өткен өмірді көксеу, торығу, аңсау сарынымен жырлады. Қауіп шындыққа тіреліп, қазақ даласына зар заман орнап, ақынның болжамдары расқа айналды. Бул көре білгендік Мұрат ақынның элеуметтік философиясы, тарих замана тынысын өте бір сезімталдықпен тани білгендігін көрсетеді. Еділді алса - елді алар, Елді алмаған не қалар? Жайықты алса - жанды алар, Ойылды алса - ойды алар Ойлашы сонда не қалар? - деп қазақ халқы ата қоныстан біржола айырылып қала ма деп зар жылай- ды, күйінеді, содан құтылудың амалын іздейді. Мурат ақын мұндай қайғылы жағдайдың себебін ашып көрсетуге тырысады. Бэйіт еттім бұл сөзді, Қайғы шегіп заманнан. Заман азып не қылсын, Ай орнынан туады, Күн орнынан шығады, Бұның бэрі адамнан...98 9 9 - деп ақытт қоғамдағы осы келеңсіз құбылыстардың бэрі адамның қолымен жаса- лып жатқан кесапат екендігін айта отырып, азғындықтың белгісі немқурайлылық, пара алу, қайырсыздық, тоғышарлық, дінсіздік дейді. «Биліктің қуны кетті, батырлық жоғалды, сопылық жерде қалды, замана бұзылып, қатыны қойнында жатқан еріне зэкүн айтатын болды, бурынғы етек жеңі мол, қазақы мінез ел басшысын «қатпа болған түйедей, киеңкі болған бие- дей, буты тыриған сымпыс» алмастырды, түсі суық жат үкімет қарындасты жат умгтгты деп шошынды ултжанды ақындар. Онымен де қоймай, басқа да ел іргесін ірітетін, улт келбетін аздыратын, халықгы тоздыратын сұмдық Құдайлардың ке- лешекте бой корсету ықтималдьиъшан қауіптенеді. Мурат ақын олардың атын атап, түрін тустеп те береді". Мен қауіп еткеннен айтамын: Ақ борықтай иілген, Кейінгі туған баланың ¥стай ма деп білегін, Шая ма деп жүрегін, Шашын, мұртын қайырып, 98 Алқаласа әлеумет. - Алматы, 1996. - 115-6. 99 Бейсенов Қ. Қазақ топырағында қальтптасқан ғақлиятты ойкеш у үрдістері. - Алматы, 1994.-155-6. |