Жануарлар экологиясы
жүктеу/скачать 12,6 Mb. Pdf көрінісі
|
жануарлар экологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- (Едыи$ §теІіпі) XIX ғасырдың соңьгаа дейін тағы қалпында тіршілік етіп келді. Тарпанмен туыстас Пржевальский жылқысы (Шфщ$ саһаііиз)
| ($аща іаіагіса),
жирен (Ргосарга §иШго$а). Ақбөкен — Еуразия даласының эндемик жануары. Ол өте жүйрік: жазык даламен жорғалай жүгіргенде жыдцамдығы 80 км/сағатқа жетеді. Бөкендердің күйіті желтоксан кезінде басталады. Күйіті келген еркек бөкен 4 — 6 үйіг құрайды. Күш-куаты мол еркек бөкеннің жинаған үйігінін саны ‘ кейде 15 - 20-ға да жетеді. Үйіг иемдену үшін еркек оөкендер аянбай сүзісіп таласады. Олар кар жүқа түсетін, желғе ық жерлерде кыстап, төлдеуден бүрын адам да, басқа аң да жок шалғай жерлерғе безіп кетеді. Мамырдың басында еғіз төл туып өсіреді. Алтай жотасының оңтүстік-шығысынан шыіыска карай Монғолия, Солтүстік Қытай және Ресейде Туваның оңтүстігіндегі жазық және үсақ төбелі, бүйратты өлкелерді жирен мекен етеді. Ол сағатына 60 - 65 шақырымдық жылдамдықпен жүгіре алады. Бірак қалыңдығы 20 сантиметрден асатын қарда әрең жүгіреді. Қыста бірнеше мыңға жететін тобьф қүрады. Ол селеулі, бетегелі жайылымды сүйеді. Тақ түяқты жануарлардан дала белдемінде жабайы тарпан жылкысы (Едыи$ §теІіпі) XIX ғасырдың соңьгаа дейін тағы қалпында тіршілік етіп келді. Тарпанмен туыстас Пржевальский жылқысы (Шфщ$ саһаііиз) Монғолияның куаң дала белдемінде жэне шөлейт, шөлді өлкелерінде XX ғасьфдьщ жетпісінші жылдарьгаа дейін кездесіп келді. Қазір Пржевальский жылкысьга Еуропа елдерінің зоопаркынан Монғолия жеріне экеліп дала белдемінс қайта мекендестіру (жерсіндіру) жүмысы табысты жүріліп жатыр. Жартылай есекке саналатын қүландар ертереккі заманда Еуразияның жазық даласьгада үйір-үйірімен босып жүретіні туралы тарихи деректер де, мәліметтер де мол. XX ғасырдан бастап далалық белдемде шаруашьшықтың эртүрлі саласы, эсіресе егін шаруашылығы кеңінен өріс алып дами бастауына байланысты адамдар қүланды дала белдеміндегі бүрьгағы мекеніней ығыстьфып, бүгінгі кезде Солтүстік Иран, Батыс Үнді, Монғолия, Қазақстан, Түркіменстан, Қытайдың шөл белдемінде ғана қүландарды кездестіруге болады. Қүлан өте төзімді, өміршең жануар. Азғантай ғана қамқорлық жасалса қүланның саны тез өседі. Далалақ белдемде кездесетін жыртқыш сүтқоректілер негізгі екі топтан қүралады. Бірінші топқа экологиялық факторлардың кең ауқымды ауыткуьгаа төзімді, кандай жағдай болса да бейімделіп өсіп- өне беретін, сондықтан эртүрлі табиғи зоналарда бірдей таралған қасқьф, түлкі, аққалақ, борсық қатарлы эврибионт жыртқыштар жатады. Екінші бір топты қарсақ жүктеу/скачать 12,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|