Жануарлар мен өсімдіктер экологиясы (оқу құралы)

145 
Олардың тіршілік ету уақыты 
жән
е қазіргі құстармен 
ұқсастығы. Қазіргі құстардың географиялық таралуы 
жән
е 
системасы. Кластармағы нағыз құстар [63].
5.8 Сүтқоректілердің сыртқы ж
ән
е ішкі құрылысы 
Сүтқоректілер омыртқалы жануарлардың ішіндегі ең 
жоғарғы даму сатысында тұрған жануарлар. Олардың 
прогрессивті белгілері: 
1. Бұларда орталық нерв системасы жоғары дамыған. 
Оның ішінде жоғарғы нер
вәр
екетініңорталығы — үлкен 
мижарты шарларының сұр қыртысы көңіл аударады. Осыған 
байланысты сүтқоректілердің орта жағдайына бейімделуі өте 
күрдел
і, әр
і жақсы жетілген. 
2. Сүтқоректілер тірі туады. Баласын аналық 
организмнің өнімі — сүтімен қоректендіреді. Бұл 
сүтқоректілердің 
әр
түрлі жағдайда көбеюіне мүмкіндік 
береді. 
3. Жылу реттелуі қабілетінің жоғары дамуы, аздап та 
болса дене температурасының тұрақтылырына байланысты 
икемделген. Денесін қаптап тұрған түктері салқыннан 
қорғаса, ал денесіндегі тері астындағы май қабаты жылудың 
реттелуіне себепші болады.Осындай ерекшеліктер 
әр
түрлі 
жағдайларға карамастан кеңінен таралуына мүмкіндік береді. 
Антарктикалық материктен басқа географиялық жер 
бөліктеріне түгелдей тараған. Олар жер бетінде, ауада, 
жартылай суда, жердің астыңғы қабатында тіршілік етеді. 
Қазір сүт қоректілердің 4000-ға жуық түрі белгілі. 
Сүтқоректілердің морфологиялық ерекшеліктері, денесі 
жүнмен жабылған. Терісінде бездері көп, 
әсір
есе жақсы 
жетілген сүт безін атап өтуге болады. Бас сүйегі омыртқа 
жотасымен екі бұдыр өскіншектер арқылы бекиді. Төменгі 
жағы тек қана тіс сүйегінен тұрады. Шаршы сүйек пен 
байланыс сүйегі ортаңғы құлақ қуысында орналасқан есіту 
сүйегіне айналған. Тісі күрек тіс, шошақ, тіс, азу тіс болып 
жіктелген, олар альвеолдарға бекіген. Жүрегі төрт камералы, 
бір ғана сол жақ колқа доғасы сақталған. Қызыл қан 

146 
түйіршіктерінде ядро болмайды. 
Сүтқоректілердің дене құрылысына жалпы шолу
. 
Дене пішіні
. Тіршілік ететін ортасының түрліше 
болуына байланысты сүт қоректілердің дене пішіні түрліше 
болады. Оның ішінде кеңінен таралғаны жер бетінде 
мекендейтін төрт аяқты аңдар. 
Тері жамылғысы
. 
Сүтқоректілер түрлі ортада тіршілік етуіне байланысты тері 
жамылғысының 
құрылысы 
басқа 
омыртқалылармен 
салыстырғанда 
анағұрлым 
күрделі 
болады. 
Омыртқалылардың тері жамылғысы сыртқы— эпидермистен, 
оның астыңғы қабаты кутистен немесе нағыз теріден тұрады.
Иіс бездері
— тер немесе май бездердің түрінің өзгерген 
түрі болып саналады. 
Сүт бездері
—түтік пішінді болады. 
Клоакалы сүт қоректілердің (үйрек тұмсықтардың, 
ехидналардың) сүт бездері түтік сияқты болады. Олардың 
ұшы құрсақ жағындағы «безді алаң» деген бөлімдегі түк 
қалташығына келіп ашылады.

жүктеу/скачать 1,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: