8-билет 22. Жай өлшемдер және көлем көрсеткіштері 4/2, 4/3,4/4 Есептегіштің түсінігін ескере отырып, қарапайым деп аталатын музыкадағы өлшемдерді сипаттай аласыз. Олар дикотиллондар мен үшөлшемді өлшемдермен ерекшеленеді. Бірінші жағдайда күшті акцияларды қайталау бір әлсіз, екіншісінде - екі.
Ең көп таралған екі люфт өлшемдері 2/8, 2/4 және 2/2 (музыкадағы 2/2 өлшемі, сондай-ақ 2/8, өте сирек және тек теориялық ақпарат шеңберінде қарастырылады). Үш люфт өлшемінен 3/4, 3/8 және 3/2. Қайтадан, 3/2 немесе 3/8 өлшемдері іс жүзінде пайдаланылмайды және «үш тоқсанның» мөлшері ең кең таралған (мысалы, барлық вальстарға қолданылады).
Қарапайым жағдайда күрделі өлшемдер екі немесе одан да қарапайым бірлестіктер ретінде түсінілуі керек. Бұл жағдайда ол күшті бірінші өлшемнің бірінші фракциясы және екінші секілді көрінетін күшті фракциясы автоматты түрде күшті санатқа өтеді.
Күрделі өлшемдерде өлшемдерді түсіну үшін қарапайым: 4/4, 4/2, 6/4, 6/2, 6/8, 12/8, 8/4, 8/8. Көріп отырғаныңыздай, мұндай өлшемдер бір-бірімен салыстырылады, мысалы, 8/8 - 4/4.
Басқа нәрсе - аралас өлшемдер. Музыкада жиі бес, жеті, тоғыз және он бір тренді комбинация бар. Және, тиісінше, акциялардың тізбегі басқаша көрінуі мүмкін. Мысал ретінде 5/4 деп қарастырыңыз.
Бұл өлшемді жасаған кезде қарапайым компоненттер пайдаланылады: 2/4 және 3/4. Бірақ комбинация «2 + 3», «3 + 2» сияқты болуы мүмкін. Осылайша, күшті фракцияға қатысты ауысым бар.
23. Мүсіндеу өнерінің түрлері және қолданылатын материалдар Мүсіндеме, мүсін, скульптура (лат. sculptura, seuplo – шекимін, қашаймын) – бейнелеу өнерінің бір түрі. Мүсіндеме туындылары үш өлшемнен (биіктік, ендік, аумақтық) құралады. Мүсіндеме қатты заттардан немесе пластикалық материалдардан жасалады. Осыған байланысты, мүсіндеме жасайтын адамды - мүсінші деп атайды.
Мүсіндеме негізінен адамды, кейде жан-жануарды немесе басқа пішіні бар заттарды бейнелейді.
Мүсіндеменің негізгі жанрларға бөлінеді:
портрет
тарихи мүсіндер
тұрмыстық мүсіндер
символикалық мүсіндер
аллегориялық фигуралар
анималистикалық жанр
Техникасына байланысты түрлері
Мүсіндеме негізінен 2 түрге бөлінеді:
жұмыр (мүсінді жан-жағынан түгел көрсету) және
рельефті (тегіс заттың бетіне бедер түсіру).
барельеф (фигураның жартысынан көбі сыртқа шығып тұрады);
горельеф(фигураның жартысы сыртқа шығып тұрады);
контррельеф (фигура сыртқа емес, ішке кіріп тұрады)
Рельефті бедермен ойылып жасалған күрделі композициядағы мүсіндерді тек монументтік туындыларда ғана қолданады (мысалы, Қазақстан Жазушылар одағы үйіндегі “Кітап бейнесі” атты монументтік мүсін).
Мүсіндеме мазмұнына қарай:
монументтік-декоративті,
қондырғылы немесе шағын пішінді болып екіге бөлінеді.
Шағын пішінді Мүсіндеменің әрқайсысы бір-бірімен мазмұндық жағынан тығыз байланыста болғанымен олардың өздеріне тән ерекшеліктері болады.
Өңдеу тәсілдері:
ою,
құю,
шеку, т.б. болып келеді.
Мүсіндеменің ерекшелігі көп жағдайда жасау техникасы мен пайдаланатын материалдарына (тас, металл, саз, балауыз, ағаш, гипс, тағы басқа) байланысты.
Мүсіндемеде пайдаланатын материалдар
Мүсіндеме жасауда әр түрлі материалдар қолданылады және оларды ұқсату тәсілі де түрліше болып келеді:
Мүсіндеме жасауда саз, балауыз, пластилин қолданыылады. Бірақ бұлардан жасалған мүсіндемелер тез тозатын болғандықтан, көбінесе гипстен көшірме жасалады. Мүсіндеме жасар алдында темірден, ағаштан, сүйектен болашақ образдың қаңқасы пішінделіп, соған татлған материалдың бәрін жабыстыру арқылы мүсінші ойындағысын орындап шығады.
Металдар (қола, мыс, қалайы, шойын, болат т.б.), гипс, бетон, пластмасса сұйық (ерітілген, араластырған) күйінде алдын ала жасалған қалыпқа құйылады. Металдар қатты күйінде де қақтау, бедерлеу әдістері арқылы өңделеді. Ежелгі Грекияда хрисоэлефантинналық бедерлі алтын қаңылтыр мен ағаш қаңқаға жапсырылған піл сүйегінен жасалды
Тас (мәрмәр, гранит, әк тасы, құмайт тас, базальт, диорит т.б.), ағаш және сүйектен де жасауға болады. Ол үшін материалдың іші-сыртындағысы образ жасауға қажетсіздерінің бәрі қашау, шеку, егеу, бедерлеу арқылы алынып тасталады. Тас Мүсіндеме қашауға саймандар (тескіш, кескіш, балға т,б,) қолданылады. Ағашты пайдаланғанда қашау, пышақ т.б. өткір құралдар пайдаланады.
Керамикадан да Мүсіндеме жасалады. Ол үшін саздан істелген мүсінше үлгілерді арнайы пештерде күйдіріліп, оған ақ немесе түрлі түсті жылтырақ (майолика, фаянас, фарфор), кейде жылтырамайтын бояулар (терракота, фарфордың бисквит деген түрі) жалатылады. Мүсіншінің жұмыс тәсілі негізінен төмендегіше: пластилиннен не саздан кішкене нұсқа жасалып, ол одан кейін сазға үлкейтіп көшіріледі. Үлкен Мүсіндемелерді жасарда ең алдымен айналмалы қондырғыға металл діңгек бекітіліп, діңгекке сымнан, ағаштан Мүсіндеме қаңқасы жасалады. Қаңқаға саз жапсыру арқылы болашақ образ сомдалады. Саздан жасалған үлгі бойынша екіге немесе бірнешеге бөлінген бедерлі гипс қалып алынады. Осы қалып бойынша кейіннен гипс көшірме құйылады. Саз Мүсіндеме тасқа көшірілетін жағдайда, қалыптың шығыңқы және ойыңқы жерлері түгел өлшеніп, тас соған қарай қашалады. Мүсіндемені металдан құю өте ұзақ және күрделі жұмыс.