Жертөледегі жазу
жүктеу/скачать 5,73 Mb.
|
| ОН ТӨРТІНШІ ТАРАУ
АЙ ҚОРҒАЛАП АСПАНДА 1 Бiраздан соң машинаның жүрiсi баяулады. Жолсызбен бiршама жер шоқырақтап барып тоқтаған. Есiк ашылды. Шiңкiлдек сары арбиған саусақтарымен жағасына шап берiп, жұлқи тартып, жерге түсiрдi. Көп жүргендей көрiнгенмен онша ұзай қоймаған екен. Цирктiң желке тұсындағы шағын гүлзар. Бетон каналдың жағасын қуалай өскен қалың итмұрын мен долананың арасына машина тұмсығын тыға тоқтапты. Айнала тым-тырс. Күрегейлеген бұтаның ортасынан анандайдағы үйлердiң төбесi қылт-қылт етiп әзер шалынады. Шеруге қатыстың деп шатақ iздесе, тергейтiн жер бар емес пе? Мұнда алып келгенi қалай? Қалың ағаштың арасы. Ала-көлеңке ымырт. Санасын сұп-суық ойдың қанжары осып өттi. Көңiлiне қоңсы қондырғысы келмей жаны ышқынғанмен iле сол сұмдықты растағандай бетiне жабайы күлкi жапсырған, жiңiшке, жирен мұртының ұшы тiкiрейген дәу сары бiлегiнен шап берсiн. – Бағың бар екен, Мурка! – дедi, түбi қарайған ұп-ұсақ сирек тiстерiн ақсита ыржиған күйi, орысшалап. – Если попала в руки ментам, оказалась бы за этим. Менттердiң қолына түскенде ғой, көзiң бозарып мында отырар едiң! – Саусақтарын айқастырып түрменiң терезесiндегi торды бейнеледi. – Благодаря этим спасешься может быть.– Мынаның арқасында бiр пәледен құтылайын деп тұрсың! – Арсыздана ыржалақтаған шiңкiлдек сары бөксесiнен қағып-қағып қалып едi, анау жақтырмай қабақ шытты: – Қысқарт, Орлов! Командирiң сөйлеп тұрғанда қыстырылма! – Кiнәлiмiн, жолдас старшина! – Шiңкiлдек қолын шекесiне апарып қалшиып тұра қалғанымен, мазақ қылғандай танауы делдиiп ыржың-ыржың етедi. Шофер жiгiттiң бұлармен iсi жоқ. Терiс қараған күйi машинаның оны-мұнысын шұқыған боп өзiмен-өзi күйбеңдеп әлек. Старшинасы бiлегiнен айрылар емес. – Не бойся. Не будем бить тебя. Ну сама же понимаешь это... Қорықпа. Бiз сенi ұрып-соқпаймыз. Тек түсiнесiң ғой өзiң, былай... – дедi шегедей тесiрейген кiшкентай шегiр көздерiн ойнақшытып. – Нас культурно обслужишь и баста. Иди к чертовой матери, на все четыре стороны! Дұрыстап қызмет көрсетсең – бiттi, жайыңа жүре бер. Шiңкiлдек бастығын құптағандай басын шұлғып құнжың-құнжың: – Да, немножко некомфортабельно. Ну ничего! Иә, аздап қолайсыздау. Оқасы жоқ! – дедi күрегейленген итмұрынның түбiн кiлкиген көзiмен тiмiскiлей шолып. «Не деп тұр мына жауыздар! Сонда... сонда...» Ары қарай ойлаудың өзiнен қорқып шар етiп шыңғырып жiбердi қыз: – Ағатай-ай, жiбершi! Өтiнемiн, құлың болайын, қоя бершi. Ендi ол жаққа аттап баспаймын. Ертең ауылыма кетем. Мүлдем кетем. Алаң түгiл Алматының маңын баспаймын қайтып. Қоя берiңдершi. Сендердiң де қарындастарың бар шығар мен сияқты. Қорлай көрмеңдершi!.. – Жалынышпен жаутаңдаған қара көзiнен тарам-тарам жас парлап, тұлабойы қалш-қалш етедi. Мөлдiреген ыстық жас дiрiлдеген сүйiр иектiң ұшынан мөлт-мөлт тамып жатыр. Өлердегi сөзiн айтып ары да жалынды, берi де жалынды; саталақ-саталақ кiр жұққан тонының етегi дөңгеленiп ары да жұлқынды, берi де жұлқынды. Бiрақ, анау селт етер емес. Түбiне бетон құйып қатырып тастаған дiңгек тәрiздi. Ботқа бетiнiң бiр тал қылы да қыбыр етпестен: – Плачь, плачь. Красивее становишься. Жылай түс, жылай түс. Жылаған сайын сұлу боп бара жатырсың! – дедi өң-бояусыз дауыспен қырылдап. Қыз жылауын кiлт тыйды. Қаншама жалынып-жалпайғанмен ешбiр сөздiң құдiретi көрбiлте, бiтеу көкiректi жiбiте алмасын бiлген. Аяушылық сезiмiнен жұрдай меңiреу, өзiнiң тарыдай пайдасы үшiн өзгенiң тағдырын таптап өтетiн қорқау мақұлық. Бұнымен тек қарсыласып, жағаласып өлу керек. Талшыбықтай денесi ширығып шиыршық атты. Жаудыраған аялы қара көзi тұңғиық тартып, өзгеше бiр ұшқынмен өжеттенiп алған. – Азғын! Сүмелек! – дедi тiстенiп. – Сен менiң әкемнiң кiм екенiн бiлесiң бе? Министр! Жақсылықпен қоя бер, әйтпесе тұқымыңды тұздай құртқызам! – Ой, моя конфетка! Министерская дочь говоришь. Ой, дражу прямо. Министрдiң қызымын дейсiң бе? Ой, қорқып кеттiм! – деп жуан сары зәресi ұшқан адамның қалпымен көзiн бақырайтып, қол-аяғын дiрiлдетiп қалш-қалш еттi. – Қисалаңдағанды көресiң әлi. Жiбер кәне, жiбер! – Қыз жұлқына тартып, бiлегiне қара қақпан боп қарысқан тарамыс қолды қыршып-қыршып алған. Сiрi боп қалған көнтерiге тiсi батар емес. – Ой-ой щекотно, моя сладкая. Ой, ой, қытығым кеп барады, тәттім менің! – дедi анау ендi ырқылдай күлiп. Қыз ызаға булықты. Өршелене бұлқынып, бос қолымен айналасын сипалады. Мелжемдi ештеңе iлiне қоймаған соң уыс-уыс боратып, жентек қармен былш-былш ұрды арсыз беттi. – Дегенiң бола қоймас, жауыз. Өлтiрсең де қорлығыңа көнбеймiн, көнбеймiн!... – деп долыра ышқынып, аяқ-қолы жеткен жерден ұрып-соғып жүр. Төмпештеп, тепкiлеген сайын «хо-хо-холаған» жабайы күлкi жан тырнап жаңғыра түскен... Кенет: «Чо с ней церемонишься!» деп шiңкiлдектiң құлақ түбiнен ысылдағаны сол, асқазаннан iрей соққан жұдырықтан сылқ етiп, екi бүктеле құлады. Буына лоқсып, iш құрлысы түгел қотарыла кеңiрдегiне кеп кептелгендей. Шүйдесiмен жер сүзе шалқалай аунап түскен. Жердүние төңкерiлiп, өзi балағына басын сүйей құлаған балапан қайың көз нұрын суыра шыркөбелек айналып, көкке сiңiп барады. Одан арғысы қара түнек. Аққу қалықтаған аспанда жапалақ ұшты жалпылдаған қанатымен қара түндi сапырып; қорқау қасқыр баспалап кеп, бұта түбiн паналаған сұр көжектi бас салып, шыңғырта жұлмалап жатты. Шырылдаған жетiм дауыс тау-тасқа қаңқ-қаңқ жаңғырығып, қараңғы түндi теңселтiп тұр. ... Тұңғиық түнекке шым батқан қыз еш нәрседен бихабар едi. Жендеттер жедел iске кiрiскен. Өлi ме, тiрi ме – онда шаруалары жоқ. Бағанадан берi терiс қарап, машинаның айналасында күйбеңдеп жүрген шофер, басқасы – басқа, әрiптестерiнен дәл мұндай жыртқыштықты күтпесе керек, старшина апыл-ғұпыл ышқырын ағытып, тiзерлей бергенде, тебiтiп жетiп келдi. Түтiгiп кеткен: – Хорошие вы скоты! Труп хотите износиловать.. – Аузын аша бергенi сол, «Заткнись!» деп, шiңкiлдек сары шынтағымен бiр түйiп, шалқасынан түсiрдi сорлыны. Жемтiк шоқыған құзғындай құнжындаған старшина сәлден кейiн: – Ой, не могу! – дедi. Дауасында тау бұзғандай қиналыс бар. – Оказывается девочка! Қыз екен! – Может, не туда суешь? Басқа жаққа тығып жатқан шығарсың? – дедi, үстiне түсердей ентелеп тұрған шiңклiдек қабағын жымсия қағып. – Пошел ты! Честно говорю. Оттамашы! Шын айтам. – Ну и дефи-цит!.. Алла-ай, мұнша қинайтындай не жазып едi. Кiндiгiнiң төменгi тұсы... иә, иә, дәл сол жерiн пышақ па, iстiк пе – сүйем қарыс сумаңдаған өткiр бiрдеңе қонжоса тiлiп, үңгiп барады, тереңдеп, iшек-қарынымен қоса қопарып жатқандай. Жанұшыртып ышқына айғайлайын десе, бiр әлеуеттi, жап-жалпақ алақан аузына желiмше тас жабысып алған. Бозамықтанған ала-шұбар аспан да, сида бұталардың тасасынан қалтырай сығалаған шашау жұлдыздар да жоқ – көз алдын ырс-ырс етiп, сай-сүйегiн сықырлата жаншып құнжыңдаған құбыжықтың апайтөсi тұмшалаған. Жiңiшке, жирен мұртының ұшы тышқанның құйрығындай ширатыла едiрейген, бiрi айға, бiрi сайға қараған ақи көз, шикiлсары. Кигенi әуе десантының сары теңбiл күртесi – көзi шатынап, азуы сақылдаған тарғыл жолбарыс алып соғып алқымдап, жұлмалап жатыр бұны. Үстiндегi киiмi дал-дұл, түте-түте. Бет алдын жапқан көлеңке сәл шегiнiп, сұп-суық сiлекей ерiн өнебойын өлiп-өше сылп-сылп сүюге көштi, ашық-шашық көкiрегiне кiрпiдей қадалған жүн-жүн сасық ауыз жолындағыны түк қалдырмай жалап-жұқтап қорсылдаған күйi тоқтаусыз төмендеп... төмен сырғып барады... Тiфу, хайуан!.. Бұл өзi қайда жатыр? Шораяқ шабан торыға мiнгендей тепеңдеп, үстiндегi арсы-гүрсi ырсылдаған не пәле? Сонда мынау?.. Масқара-ай! Тұманға малтыққан бұлыңғыр санасын кенет жарық сәуле осып өткенде, шоқ басқандай шар етiп шыңғырып жiберген. Бiрақ ол дауысын ешкiм естiген жоқ. Шырылдап жатқан тек өзiнiң жүрегi сияқты. Ұшынып, ұйтқып келген алақұйын жан айқайы көмейiне кептелiп, берi шықпайтындай, Шыбынын көзiне көрсете бiр от, бiр мұз боп алма-кезек тәнiн тiлгiлеген жалаң қанжар жарақаттың уытын ендi сезер емес. Көкiрегiн таптап, езгiлеген қорлық түртiп оятқан мына ақкөз ашу-ыза ешқандай дертке де, өртке де дес берместей. Бұл мазақты көргенше неге өлiп кетпейдi? Қалай төзiп жатыр! Үстiндегi өңкiлдеген құбыжықты кеудесiн қаздай шулатып неге қос аяқтап теппейдi, болмаса, мiне, қар үстiнде бiр ұшы үшкiр, бұжыр-бұжыр жұдырықтай қара тас жатыр менi ал деп, сонымен қақ төбеден бiр перiп, миын аузына лақ еткiзсе қайтедi!.. Бiрақ аяқ-қолы еркiне көнсе кәне, тас байлап қойғандай зiл-батпан. Қалай бұлқынбақ болса да тырп ете алар емес. 2 ...Шiңкiлдек тояттап, төсi қайқиып берi бұрылысымен, старшина анандайда үрпиiп, боп-боз боп тұрған шоферға иек қақты: – Иди! Бар! – Я не скотина! Мен хайуан емеспiн! – дедi ол дауысы қалтырап. Старшина қасат қарды қарш-қарш басып, жанына таяды да, белдiгiнен бұрай ұстап, жұлқып-жұлқып жiбердi: – А-а-а, мы скоты значит, только ты человек? Қарай гөр хайуан бiз екемiз де, адам сен екенсiң ғой?! – дедi бетiне бетiн тақай суық демiн үрлеп. – Смотри, нам свидетель не нужен. Байқа,бiзге куә керек жоқ! – Не могу! У меня сестренка есть... такая же. Дәтiм бармайды! Менiң де қарындасым бар ғой... дәл осындай. – Ой, ой, Павлик Морозов нашелся. С каких пор «калбитка» стала твоей сестренкой, гадёныш! Қашаннан берi «калбитка» саған қарындас боп қалып едi! Сүмелек! – Старшина жиiркенiшпен қолын серпiп қалғанда шофер жiгiт қолбалақтап барып қардың үстiне құйрығымен жалп еттi. Белдiгiн жүре тағып, араға шiңкiлдек килiккен. – Ты же знаешь кулачише старшины! Старшинаның жұдырығынның дәмін бiлесiң ғой! – дедi жүнi едiрейген жуан бiлектерiн шынтағына дейiн сыбана бастаған дәу сарыны көзiмен нұсқап. – Слушай, пока по-хорошему говорим. А то запинаем и выкинем – подумает работа этих «калбитов». Ну! Жақсылықпен айтқанды тыңда. Әйтпесе, мылжа-мылжаңды шығарып, бiр қуысқа лақтыра саламыз – мына «калбиттердiң» iсi екен деп ойлайды. Кәне! Шофер созалаңдай орнынан тұрып, ерiксiз алға аттады... 3 Илектенген қар үстiнде қыз ашық-шашық қанша жатқанын бiлмейдi. Аяздан тұлабойы қалшылдап бiр уақытта есiн жиған. Көзiн ашып едi, төбесiнен төнiп тұрған тұңғиық қарасұр аспан дарияның шұңғыма иiрiмiндей зырқырай айналып-айналып барып әзер тоқтады. Тау өркешiнен әне-мiне табан үзген қисық мүйiз ай, «құрсын, бұл сұмдықты көрмей-ақ қояйын» дегендей, жабағы бұлттың етегiне бетiн басып, қорғалақтап тұр. Аспан асты азынаған жел, азалы күй. Өзегiне дейiн қалтыратқан суық бүкiл ой-санасын тұсап тастаған. Не болып, не қойғанмен iсi жоқ. Есiл-дертi – «шiркiн-ай, алауы бет шарпыған отқа аяқ-қолымды қақтар ма едiмнiң» айналасы ғана. Дереу тұрмақ боп ұмтыла берген, белiне қамшы тиген жыландай қиралаңдап, денесi еркiне көнер емес: кеудесi бiр басқа, төменгi жағы бiр басқа. Алшия серейген екi аяғы сал боп сiресiп қалған. Етек астын сипалап едi, сылдыраған сауыс мұз. Тiз киiмi дал-дұл. Сонда барып сұмырай сурет жарқ етiп санасын тiлiп түскен. Көкiрегi қақпанға түскендей ыңырсып, ышқына шыңғырды – бiрақ дыбысы шығар емес; қолқасы үзiлiп егiле еңiредi – бiрақ көзiнде бiр түйiр жас жоқ. Бүкiл әл-қуаты сарқылып, қу қаңқа боп құр денесi ғана қалғандай. Қансыраған шала жансар кеудеде қыжыл, намыстың оты жарқ етiп жана алмайды екен. «Ендiгi жер басып жүргеннiң керегi не. Бiрер сағат жатсам, өзiм де үсiп өлем, шыдайын» деп, қаншама бетiн терiс салғысы келсе де, әлдебiр соқыр түйсiк тiрлiктiң табалдырығына сүйреп әлек. Әрең дегенде аяғын икемге келтiрiп, әупiрiммен аунап түстi. Табанға қонуға қауқар қайда. Төрт тағандап, бiр басып – екi басып жылжуға кiрiстi. Леген аузындай боп қан жайылып, қоқиып қатып қалған тонның етегi қозғалған сайын қаудыр-қаудыр. Қорлық пен азап қос өкпесiнен бiрдей қысып, сыбырлай өксидi. Түнгi ызғармен қатайған қасат қардың бетi әйнектiң ұнтағын сепкендей жалаңаш тiзе мен алақанын қанжоса сойып-сойып түседi. Бiрақ оның бiр де бiрi тұманға малтыққан бұлыңғыр сананы селт еттiрер емес. Iзiнен қан сорғалаған жаралы мақұлықтай сүйретiле қорбаңдап, бұта арасынан сыздықтаған көз ұшындағы әлсiз жарыққа қарай еңбектеп келедi... Каталог: kk-KZ -> 2011 2011 -> Жертөледегі жазу kk-KZ -> Бұл ойқы-шойқы, шимай-шытырық жазбалар көпшілік жұрт үшін елеусіз, бәлкім мүлде белгісіз қаламгер, шын мәнінде бұрынғы-соңғы алаш руханиятындағы ең алып тұлғалардың бірі Иман Қазақбайдың архивінен табылды kk-KZ -> Әлихан бөкейханның публицистикасы мен бүркеніш есімдері турасында kk-KZ -> Жер жүзінің еңбекшілері бірігіңдер! kk-KZ -> Еуразиялық экономикалық комиссия кеңес шешім kk-KZ -> №30 Мәскеу қаласы Тарифтік емес реттеу шаралары туралы kk-KZ -> Еуразиялық экономикалық комиссия алқА Ө к І м 2015 жылғы «06» қазан №109 kk-KZ -> Еуразиялық экономикалық комиссия алқА Өкім жүктеу/скачать 5,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|