Жертөледегі жазу
жүктеу/скачать 5,73 Mb.
|
| ТӨРТIНШI ТАРАУ
ҚАНЖАР ҰШЫ – ТАМШЫ ҚАН 1 Уәделi жер Абай мен Жароков көшелерiнiң қиылысы болатын. Алып-ұшып Сәбира жеткенде қараң-құраң бiраз адам жиналып қалған екен. Көбi бейтаныс: құрбыларының дос-жаран, ауылдастары. Жүздерi қатулы. Шеттерiнен тәуекелге тас бекiнiп, ширығып алған. Жекелеп, топтанып тұс-тұстан жұрт үздiк-создық келiп жатыр. Бұрыштағы бұзылған ескi үйдiң орнындағы алаңқайда ұйлығып бiраз тұрды. Жалаңдаған аяз. Табан астындағы күпсек қар сықыр-сықыр етедi құлақ қыршып. Өз-өзiнен қызынып, елiрiп алған қыз-жiгiттер суықты елең қылар емес. Бiрiн-бiрi қаумалап дөңгеленген топ гу-гу. Ортада әлдекiмдер сөйлеп жатыр. Бәрi солай қарай мойын созып, ентелей түседi. Сәбира бiр цехта iстейтiн екi-үш қызбен бiрге шетте тұрған. Ортадағылардың сөзiнiң бiрi естiлсе, бiрi естiлмейдi. – Жүрмеймiз бе, бiраз адам жиналды ғой! – дедi жалаң киiнген, жүдеу өңдi бiр жiгiт ортаға қарай дауысын көтере. – Сәл күте тұрайық. Тағы да келуге тиiстi. Қарамыз мол боп барғаны жақсы неғұрлым. Бiрiншi сменадағылар ендi босады емес пе. Қазiр келiп қалар. – Қайдағы жұмыс? Есi ауысқан бiреу болмаса, бүгiн кiм барады жұмысқа? Келдiк қой мiне, бүкiл бiр СМУ жұмысты тастап! – Жарайсыңдар, жiгiттер! Бiз де мiне, “Поршень” заводынан келдiк, – дедi жиегi қырқылған ондатор малақайын баса киiп, қоңыр макентошының жағасын тiк шаншып алған кекселеу, мұртты жiгiт. – Киров заводының жатақханасына түнде барып едiк, тiптi қазақ жоқ екен ғой! – Қызық екенсiң, соны жаңа бiлдiң бе? – Жаңағы СМУ-да iстеймiн деген жiгiт тағы да гүжiлдедi. – Ақшасы көп, жұмысы таза жерге қазақты жуытушы ма едi? Айтпақшы, Киров заводында уборщица боп iстейтiн жеңгем бағана екi көзi алақандай болып келдi. Арматура шыбықтарды қамшының сабындай қылып кесiп, жұмысшыларға таратып жатқан көрiнедi. – Оны қайтедi екен? – Түсiнбей тұрсың ба? Бiздiң басымызды жарады! Бұл сөздi естiгенде, Сәбира селк ете түстi. Бағана цехтағы электрик, механик болып iстейтiн екi-үш алкаш орыс жiгiтiнiң аяқ астынан желiгiп қолдарындағы солқылдаған арматура шыбықпен әрнәрсенi ұрғылап, тiптi бiреуiнiң плакаттағы темiр қалпақты қазақты орай осып, “басын” қақ айырғаны қайтадан көз алдына елестеп, тұлабойы түршiгiп кеттi. – Астағфиралла! – дедi топ ортасынан шiңкiлдеген бiреу. – Сонда бiзге қарсы қаруланып жатыр ма? – Ендi қалай деп едiң? – Онда бiз де қарап қалмайық. Қолымызға таяқ, темiр-терсек ұстап барайық! – Қызбаланба! – дедi мұртты жiгiт. – Бiз төбелесiп, бұзақылық жасайық деп бара жатқан жоқпыз. Нешетүрлi арандату болуы ықтимал. Ондайға елiгiп кетпейiк. Тыныш барамыз, тыныш қайтамыз. Үстiндегi қынама бел, қара пальтосының етегi жерге сүйретiлердей домаланған, дембелше бiр сары қыз бұларға жалтақ-жалтақ қарағыштап қастарынан жанай өте бердi де, жиырма-отыз қадам жерге барып қайта қайырылды. Сәбиралардың жанына келiп: – Саламатсыздар ма, қыздар, – дедi сығырайған көкшiл көздерi жылтың-жылтың етiп. – Неғып тұрсыңдар? Бiрдеңе сатайын деп жатыр ма? Өшiреттiң соңы кiм? Айналадағылар мырс-мырс күлдi. – Қазы сатқалы жатыр! – дедi жағы қушиған бiр жiгiт бәтеңкесiнiң тұмсығын бiр-бiрiне қаға қушыкешкенiп. – Бәсе, ылғи қазақ жиналыпсыңдар. Жүдә жақсы болды ғой. Қазы жемегелі қай заман. Осы күнде дүкенге ет түскендi қойды емес пе. Соңы кiм екен? – Әй, қазағым-ай, қазыдан басқа ойлайтының жоқ-ау! – дедi жаңағы жiгiт тағы да қағытып. – Қазы болса, басқаға бас қатырып қайтемiз? – Сары қыз бұл не қылжақ дегендей айналасына қызараңдай қарады. – Қалжыңдайды, – дедi қыздардың бiрi қағытпаға ары қарай тiзгiн бермей. – Алаңға барайық деп жиналып тұрмыз. – Онда не бар? – Мәссаған, безгелдек! Қайдан келген адамсың өзi? – Жаңатастан келдiм, поездан түскен бетiм осы. – Онда естiген жоқ екенсiң ғой. Қонаевты алып тастады емес пе. – А-а! – сары қыздың аузы аңқиып ашылып қалды. – Қайдан бiлейiн. Орнына кiмдi қойыпты? – Кiм болушы едi! Орыс! – Мә-ә, сұмдық-ай, орысы несi? Қазақ құрып қалып па? – Соны айтсаңшы! Ең болмаса өзiмiздiң Қазақстанның орысы не ел танитын белгiлi бiреу болса екен-ау! Ульянов обкомының секретары дейдi. – Бетiм-ай, еще лучше! – дедi сары қыз күнге тотыққан бетiнiң ұшын саусағымен сызып. – Сондай адам өз iшiмiзден табылмап па, тегi? – Иә деймiн-ау, ана Әуелбеков Камалиденов, Назарбаев, Мирошкиндердiң бiрiн неге қоймайды? Бұл деген басыну ғой. Әйтпесе өз елiн басқаруға жарар бiр ұл тумайтындай қазақтың еркегiнiң тамшысы сұйылып, қатынының жатыры азып па? Әркiмнiң жүрегiндегi жарасының аузын тырнағандай, сол-ақ екен жұрт ашынып, жан-жақтан жамырай iлiп әкеттi. Қордаланған қыжыл көп екен iште. – Иә, қорлағаны емей немене? Бiзден басқа қай елдi бүйтiп басынып отыр? – Қашанғы намысымызды таптата беремiз,осы шыдағанымыз жетедi! – Мен де барам Алаңға! – Сары қыз иығын қомдап, пальтосының өңiрiн ағытты. – Қаным қызып кеттi ғой, тегi. Айқайлайтын болса, айғайлап, айқасатын болса, айқасайық! – Өзiмiзге де обал жоқ, тым жуаспыз! – дедi екi иығы құлағына жете бүрiсiп дiрдек қаққан арықша сидам жiгiт. – Ана Кавказ, Балтық жағалауындағы республикаларға бiзге қылғанның бiрiн iстей алар ма едi? Жоқ. Қорқады. Бiрдеңе шығып кетпесiн деп басынан сипап, барын алдына тосып бәйек. Әнеукүнi “Правдаға” жазыпты, Тбилисидегi таксилердi тексерсе, бәрi төбесiне шақпақ белгi орнатып алған жекеменшiк машина екен. Одақтық қазынаға көк тиын да бермейдi, ойларына келгенiн iстеп, шайқап өмiр сүредi. Ал, бiз ше? Миллиардтап астық беремiз, миллиондап ет-сүт өткiземiз. Елу миллион қой өсiрсек те көтенiшегi аузымызға тимейдi. Сонда да жақсы деп айтқан кiм бар бiздi? Қайда барсақ та шетқақпай көремiз! – Рас айтасың! – Тәпелтек, қысық көз жiгiт төсi қайқайып алға ұмсына түстi. – Өз ел, өз жерiмiз деп гүжiлдеймiз. Бiзде ел де, жер де жоқ. Өгеймiз. Өгей болмасаң, бiр мекемеге барып бiр жапырақ қағазды қазақша толтыра аласың ба? Жиналыста бiр ауыз қазақша айта аласың ба? Жүз қазақтың iшiнде бiр орыс отырсын ше, қазақша сөйлей бастасаң: “шо ты балтаеш на своем? Говори на понятном языке!” деп зекидi. Өгей болмасаң, осы тұрғандарыңның қайсыңның пәтерiң бар, қолдарыңды көтерiңдершi?.. Мiне, көрдiңдер ме, бәрiмiз бала-шағамызбен жатақхананың жалғыз бөлмесiнде тығылып, не көрiнгеннiң босағасында қаңғып жүрмiз. “Жетiм бұрышқа” баршы, пәтер iздеп жаутаңдағанның бәрi – қазақ. Бiр орысты көрмейсiң. Жалғызбасты шал-кемпiрiне дейiн екi-үш бөлме үйi бар. Ерiккен соң ит ұстайды. Қазақ сол ит құрлы да болмадық қой!.. – Осының бәрi, бiр жағынан, өз кiнәмiз, – дедi көкiрегi сыр-сыр етiп ентiккен күбi қара. – Көтке тепсе, басымызды төсеп бұға беремiз. Қамшымен шықпыртсаң, арқасын бiр қиқаң еткiзiп, қисық арбасын шиқылдатып тарта беретiн қара ешек сияқтымыз. “Қойшы, бiр жөнi болар!” деймiз. Күреспесең, тiреспесең қайдағы жөнi болады? Мектебiмiздi жапты – үндемедiк; тың игеремiз деп жерiмiзден қуып, ата-бабамыздың бейтiн трактормен таптады – қыңқ еткенiмiз жоқ; қақ ортамызға әкелiп атом бомбасын жар- ды – былқ етпедiк. Содан кейiн бiздi басынбағанда кiмдi басынады? Мыналар мал екен, не iстесек те көне бередi деп ойлайды. Оу, Алаштың баласы, мал екеш мал да тамағына пышақ тигенде, тұяғын серiппей ме? Тышқақ лақ құрлы жоқпыз ба? Қашанғы шыдаймыз бұл қорлыққа! – Жоқ, осы бұққанымыз да жетедi. – Иә, бұл жолы бұлқынбасақ, шынымен де мал болғанымыз... Әр жүректе кек пен өшпендiлiктiң оты қоздап қызына түстi. Іштегi қыжыл ақтарған сайын өршiп, бөгет бұзған тасқындай тоқтау берер емес. Бiрiн бiрi iлiп әкетiп, бiрiнен бiрi асыра, уытын үстемелей сөйлейдi. Шатақ iздеп шабына қараған суық көз, сұсты жүздер салбыраған сұрқай аспанмен астасып түнерiп тұр. Жүз-жүз елу қадам жерде, үлкен сұр үйдiң ығында тағы бiр топ қарауытады. Ұзын саны деңгейлес. Ылғи сайдың тасындай сайланған жас жiгiт. Жағаларын тiк көтерiп, құлақшындарын баса киiп, темекiлерiн бұрқ-бұрқ тартып, бейтарап қалып танытқанмен көздерiнiң қиығы осы жақта. Киiмiн ауыстырып киген солдат па, жасақшы ма кiм бiлсiн? Әйтеуiр, бұларды бақылап тұрғаны анық. Көрнеу асынған, ұстаған қаруы жоқ. Бiрақ әрқайсысы бiр жақ жеңiнiң ұшын қымқыра ұстап, әлдебiр ауыр зат жатқандай салмақтап қояды. Кiшкенеден соң бiр бүйiрден ұзын сирақ милицио-нер кеп қосылды. Белiнде – салбыраған тапанша, жетегiнде – керауыз қасқыр ит. Келе сала бұлар жақты иегiмен нұсқай, үйiрiлген топқа әлдененi түсiндiруге кiрiскен. Иесiнiң пиғылын түсiнгендей керауыз төбет бұларға көзi шатынай қарап, құлағын жымқырып қояды. Сөздерiн пiсiрiп алған соң қалың топ берi қарай лықсыды. Жүрiстерi баяу, маңғаз. Алыстан айбынтып алайық деген сес бар. Ең алдында әлгi ұзын сирақ офи-цер. Қол бастаған әскер басы секiлдi. Аяқты алшаң басып, сұр шекпеннiң өңiрiн шалқайтып тастаған. Шеттерiнен желке жүнiн күдiрейтiп, ызғарын сыртқа шаша,«бiз, мiне, күштiмiз, қазiр-ақ таптап, жайпап өтемiз» деген тоңайбатты барынша әйгiлеп, маңғаз басып келедi. Бұлар ығысқан жоқ. Қайта мына нойыстардың өзiмшiл озбырлығына ерегесiп, келсең – кел дегендей ширыға түскен. Көздерiңде қара қанжар жалаңдаған қайсар жiгiттер қыздарды ортаға алып, шыр айнала шеңбер құрып тұра қалды. Кiрпiк қақпай мелшиген қоңырқай жүздер алынбас тасқамалдың бiр-бiр кесегiне айналған. Сұсымыздан-ақ айбынып, үй-үйдiң тасасына сiңiп жоқ болар деп дәметкен аналар мұндай тегеурiндi күтпесе керек, қырық басты қара бүйiдей жыбырлап жылжыған күйi тас лақтырым таяп келiп iркiлдi. Иесi тоқтағанмен қайыс шылбырды шiрей тартып арсылдаған төбеттiң тоқтағысы жоқ. Жып-жылтыр қара тұмсығының ұшы жиырыла ырылдап, алдыңғы аяқтарымен қасат қарды алма-кезек бұрқырата тарпып, тап-тап бергенде, «Алла сақтасын, ана шылбыр үзiлiп кетсе ғой!..» деп қарадай жаның хасам болады. «Қой!» деп басар иесi көрiнбедi, қайта итiнiң айбарынан пәрмен алғандай, бiр қолымен мықынын таяна, талтайып тұрып, әмiрлi дауыспен айғай салды: – Эй, бұл не митинг, тараңдар кәне! – Әкiреңдеме! – Шеңбердiң шебiн бұза шымыр денелi жiгiт шиырған асықтай алға атып шықты. Қара биялай, ақ күрте киген. Жалаң бас. Дудыраған бұйра шашы сеңсең бөрiктей. Оң жақ бетiндегi ырсиған ай тыртық қабақты қарасұр жүзiн одан сайын сұсты ғып көрсетедi екен. – Бес қазақтың басы қосылса, он орысыңды сайлап, неден құтың қашып жүр. Ауызымызға салған қақпақтан, төбемiзге ойнатқан тоқпақтан айрылып қаламын деп қорқасың ба?! – Әй – әй! Сен өйтiп саяси жаққа барыспа! Қайдағы он орыс? Бiз – жасақшылармыз. Iшiмiзде қазақ та, татар да бар. Интернационалмыз!.. Қане, сөздi доғарып, қайқай бұл жерден! – Кетпеймiз! Өз жер – өз көшемiзде жүргiзбейтiн кiм едiң сонша! «Қап, осы сөздi артық айтты-ау! – деп күбiрледi iшiнен Сәбира. – Тиiсуге сылтау таппай шабынып тұрған қара диюды шаптан түртiп несi бар едi!» – Ах, сөзiн қарай гөр. Жер өзiмдiкi де! – Офицер түтiгiп, қолын ербеңдетiп, табан астына шырт түкiрдi. – Жершiлiн бұның, сенiң жерiң – ана тайганың төрi. Қол-аяғыңды кiсендеп сонда жiберем. Көтенiшегiң салбырап ағаш тасығанда көрермiн сайрағаныңды. – Ата-бабаңның сүйегi шашылып жатқан жер ғой, өзiң бар ол «Итжеккенiңе!» Офицер жауап қатқан жоқ. Осыған несiне сөз шығындаймын дейтiндей. Бағанадан берi тәжiкелесiп, абройын түсiргенге өкiндi ме, жақ етi шақпақтанып, iлезде жүзiне сұс жинап, сұрланып ала қойды. – Қане, азаматтар, тараңдар! – дедi, сабырлы шыққанмен зiлдi дауыс шыңылтыр ауаны шытынатып. – Топтанып жүруге болмайды! – Сендер топтанғанда бiз неге топтанбаймыз? – дедi бұйрабас қайтадан елеуреп. – Бiз – жасақшымыз. Тәртiп сақтауымыз керек. – Офицер артқа бұрылып, иек қағып едi, «иә, бiз жасақшымыз, мiне!» дегендей, қалың нөпiр қорбаңдап, апыл-ғұпыл жең ұшынан солқылдаған темiр шыбық суыра бастады. Сәбира жан ұшыртып алақанымен көзiн баса қойды. Бағанағы сұрқия сурет тағы тiрiлген: әумесiрлер айқыш-ұйқыш сiлтеген темiр шыбық, қақ айрылған бас! – Ағай, ағай, – дедi бұйрабастың жеңiнен тартқылап.– Осыларды ерегестiрмей-ақ қояйықшы. Кет десе, кетейiкшi! Жiгiт жалт қарады. Бетiндегi ай тыртық тiсi ақсия арс етiп ала түскендей. Жаман көзiмен алая бiр қарады да, ләм деместен жүзiн бұрып әкеттi. Жасақ қару шығарып, айбар шеккенмен лап қойған жоқ. «Мiне, көрдiңдер ғой, сайтандарыңды қағып аламыз» дегендей шайқалақтап, орындарынан қопаңдап қояды. Офицердi ашу қысты. Үйiрiлген топ, қаруды көргенде, сеңдей сөгiлiп, бет-бетiмен жөңки жөнелмесе де, бiр серпiлiп түсер деген. Жоқ, селт етер емес. Қожыр-қожыр ала-шұбар қойтастардай мелшиiп тұр. Қалтылдаған қолы жамбастағы кобураға бiр барып қайтты. Амалы таусылғандай сипалақтап сәл тұрды да, тесiрейген күйi құлағы тiкiрейiп, тым-тырыс жер бауырлап жатқан керауыз төбеттi шылбырынан жұлқа тұрғызып: – Гром, взять, фас, фас! – деп бұларға қарай айтақтап, қарғыбауды ағытты да жiбердi. Қарадай көкке шапшып аласұрған «Гром» құлағын жымып, азуы ақсиып, қар бетiнде сүржебедей созылып, зымырай жөнелдi – офицердiң қайнаған кек-ызасы керауыз төбет боп зырқырап келедi. Мына сақылдаған қанжардай азу қазiр қайсысын қорс еткiзiп орып түсер екен?! Бұйрабас жiгiттiң иығынан сығалап тұрған Сәбира екi қолымен бетiн баса шыңғырып, отыра кеттi. Есi ауып талықсып кеттi ме, қас қағым сәтте не болып, не қойғанын бiлмейдi. Көзiн ашса, керауыз төбет анандай жерде жатыр сұлап. Iшек-қарыны шұбатылып ақтарылып қалған. Будақ-будақ ұшқан бу ақ перде боп көз алдыңды тұтады. Жиырылып-созылып жанталаса тыпырлаған сәтте бауыр тұсынан ыстық қан сыздықтана шапшып-шапшып кетедi. Япыр-ау, өңi ме, түсi ме? Ажал болып атылған сұрапылды қас қағымда сұлатып салған қай құдiрет? Қасқайып алда тұрған бұйрабастың сол жақ жеңiнiң бiлек тұсы дал-дұл; тысы жалбырай жыртылып, мақтасы ұйпа-тұйпа үрпиiп тұр. Оң қолына қыса ұстаған сынық сүйем финканың ұшында тамар-тамбас боп түйiр тамшы қан қатқан. Сөйтсе, кейiн бiлдi, бұйрабас жiгiт арс етiп атылған төбеттiң аузына көлденең тосып сол жақ бiлегiн кептей қойыпты да, оң қолындағы пышақпен жұқа шаптан бiр-ақ iрептi. Офицер өз көзiне өзi сенер емес. Малақайын бiр шешiп, бiр кидi. Ашуын үрей билеп бара ма, қалай? Тiзесi құрғырдың дiрiлдегенi несi, жо-жоқ, атасына нәлет, мына сықырлаған сары аязда хром етiк киген не сәнi едi, табанынан сыз өтiп, қалтырай бастағаны да! Азуы алты қарыс арланның көздi ашып-жұмғанша тырапай асқанына қайран. Жайшылықта шынжыр шайнап аласұрып, қоя берсең, «тәйт!» дегенде құйрығын бұтына қысып, айдалаға маңатын қотан қорыған көп төбеттiң бiрi болса, бiр сәрi. Арнайы үйретуден өткен, әдiс-айланы кiсiден бетер меңгерген, талай қандыбалақты бақыртып желкеден басқан әккi алпауыт едi ғой. Шiркiн, бiр айыз қандырып – бедiрейiп тұрған бiреуiн домалатып алып соғар, киiмiн дар айырып, қар үстiнде тыр жалаңаш шырылдатып жұлмалар, қалғандары қанша жерден жүрек жұтқан болса да, қасқыр тиген қойдай жан-жаққа тырқырай безер деген. Шiлтиген бұл тыри қаралардiкi селт етпейтiн неткен жүрек. Әлде түрменiң табалдырығын тоздырып, оттан да, оқтан да тайсалмастай боп келген жансiрi пәле ме шетiнен?!! Ұзын сирақ офицер борбайының арасы бұзау өткендей алшиған күйi абдырап тұрып қалған бiр сәт. Кенет санасының түкпiрiнен әлде бiр түйсiк жылт еттi ме, қалтыраған оң қолы қалықтап барып жамбастағы бұлтиған қара қорапқа сүңгiп кеттi де, жарқ еткiзiп тапанша суырып алды. Сол-ақ екен, тiзесi дiрiлдеп, шарасыз жаутаң қаққан аянышты бейне ғайып болды. Қабағын қарс түйген қаhарлы офицер тұра қалды қар үстiнде қаздиып. Қаруы болса, кiм қорқытпайды; қарулыдан кiм қаймықпайды. – Я вам покажу, гады! Раз-зойтись!!! – Отыз тiстiң арасынан ысылдай шыққан ызалы айқайдың жаңғырығымен жарысып, аузы көкке қараған қара тапанша шыны ауаны шатынатып, үш мәрте от құсты. Көзi шоқша жайнап, елiрiп алған; Iле тапанша ұстаған қолын шошаң еткiзiп, ауада доға сызды: – Орлы! За мной! – Артына бұрылып қарамады да. Бұйрық күтiп тықыршыған топтың лап қоярына еш шүбәсi болмаған. Бiрақ «қырандары» дүр қанат қағып қалықтай жөнелген жоқ. «Бұл қалай болар екен» дегендей, бiр-бiрiне состия қарап тұрып қалған. Ұзын сирақ желке тұсынан жедел басқан сан етiктiң сатырын көрмесе де сезiп, қаннен-қаперсiз жөнеп келедi; сұр шекпеннiң етегiн далп-далп қағып қалықтап келедi – жемтiк көрiп шүйiлген құзғын секiлдi. Тұлабойын қан құмар бiр қорқаулық билеп алған. «Ух, сукины дети! Қолымның қышуын бiр қандырмасам, бәлем! Қаншықтарына дейiн тапжылмауын қарашы безерiп. Кәрi айғырдың жалыңдай жалбыраған шаштарын бiлекке орап жiберiп, шыңғырта тепсе ғой шеттерiнен. Тұра тұр, бедiрейгендi көресiңдер қазiр!..» Айыз қанар шабытты сәттiң шырыны жүрегiн уылжытып, адыраңдаған күйi тебiтiп-ақ келген, бiрақ аналар сұсынан селт етсе кәне. Ұзын сирақ ойланып жатпады, «шешiнген судан тайынбас», ендi шегiнгенi – офицер басына өлiм емес пе. Қыбырсыз топтың төбесiне төндiре тапаншасын көлбей кезеп, тартып-тартып жiбердi. Е, бәсе! Сонда барып шеңбердiң шетi серпiле сөгiлдi – жағы қақ айрылып крокодилдiң аузы ашылды. Қолында от түкiрген тапаншасы бар адам, аждаhа азуын сақылдатса да қаймықсын ба, екпiндей басып ортаға қойды да кеттi – «крокодил» бiр-ақ қауып, қылғи салған. Қым-қуыт. Бес-алты жiгiт футболдың добына таласқандай опыр-топыр: – «Мә, саған, қоқаңдап кiмдi қорқытпақсың!» – «Қой деймiн, өлтiресiң!» – «Өлмесе өрем қапсын, доңыз!..» Ырсылдаған, ыңырсыған дыбыс... Дөңгеленген топ келесi сәт үрiккен малдай дүркiрей төңкерiлгенде, ұзын сирақ офицер қар үстiнде серейiп қала бердi. Өлi-тiрiсi – белгiсiз. Аяқ-қолы төрт тарапқа шашылып, қимылсыз жатыр. Бұлар жым-жырт кең көшемен сырғи лықсып әудем жер ұзағанда ғана, ошарылып тұрған жасақшы топ дөңкиiп-дөңкиiп әр жерде жатқан ит пен офицерге қарай беттеген. 2 Күн де бүгiн шекесi тырысып шытынай қалыпты. Қаңтарда болмас «қызыл шұнақ» аяз түу деген түкiрiгiңдi жерге түсiрмей буып тұр. Аузы-мұрныңнан шыққан дем күйелеш ауаны шимайлап, будақ-будақ ұшады. Әлгi әзiрде бiр орында тапжылмай тұрғандiкi ме, буын-буындарын суық қармап, әбден сiресiп қалған екен. Ойындары тасып бара жатпаса да бiрiн-бiрi қағып-соғып, желдiрте басып, бiраз жүрген соң ғана бойларына қан жүгiрiп, жылына бастады. Құрық бойы алда, қой бастаған серкедей бұйрабас жiгiт қасқая тартып келедi, жалаң бас, жұқа күрте. Сонда да ел сияқты бүрiсiп, бүгежектемейдi. Ең болмаса, еңкейiп бiр рет құлағын да уқалаған жоқ. Еңсесi тiп-тiк. Сом иықтарын сәнiмен ырғап, аяғын аршындай басады. «Мiне, жiгiт!». Түбiт шарқатпен бет-аузын тұмшаланып, көзi ғана жылтыраған Сәбира тұлғалы жiгiттiң жаңағы қысылтаяң сәттегi қимыл-қайратын тағы бiр ойша елестетiп, ту сыртынан сүйсiне қарады. жүктеу/скачать 5,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|