Шеткі жүйке жүйесі. Шеткі жүйке жүйесі ми мен жұлыннан шығып бүкіл мүшелерге, олардың ұлпаларына, жасушаларына тараған нейрондар мен жүйке талшықтарынан тұрады. Шеткі жүйке жүйесі соматикалық және вегетативтік жүйке жүйелеріне бөлінеді.
Соматикалық жүйке жүйесі организмнің
сыртқы мүшелерін және қаңқа бұлшық еттерін
жүйкелендіреді. Соматикалық жүйке жүйесінің орталықтары жұлынның барлық сегменттерінде, мидың
барлық бөлімдерінде (аралық мидан басқасында) орналасқан
Вегетативтік жүйке жүйесібарлық ішкі мүшелерді, қантамырларды, жүректі жүйкелендіреді.
Вегетативтік жүйке жүйесінің орталықтары ми бағанасында, жұлынның көкірек,
бел және сегізкөз
бөлімдерінде
орналасқан.
Вегетативтік жүйке жүйесі
Парасимпатикалық бөлімнің орталығы сопақша мида, ми көпірінде және жұлынның сегізкөз бөлімінде орналасқан. Ми бөлімдерінен басталатын бұл бөлімнің жүйке талшықтары көзді қозғаушы, бет, тіл-жұтқыншақ және кезеген жүйкелердің құрамынан шығып өздері таралатын мүшелердің маңында немесе тікелей мүшелердің ішінде ганглиялар түзеді.
Симпатикалық жүйке жүйесінің орталықтары жұлынның І-көкірек омыртқасымен ІІІ-бел омыртқасының арасында орналасқан. Перифериялық бөлімі симпатикалық шекара бағанасы мен түйіндерінен, жүйкелер мен жүйке өрімдерінен тұрады. Симпатикалық шекара бағанасы мойын, көкірек, бел және сегізкөз бөліктеріне бөлінеді.
Диффузды немесе асинаптикалық жүйке жүйесі. Ол жасуша пішініне ие, ол процесс жасушаларының қосылысы арқылы қалыптасады және бүкіл денеге біркелкі бөлініп, ауыз қуысының айналасында қалыңдайды.
Ганглиозды (түйіндік (артроподтар)) жүйке жүйесі (құрт тәрізді) синаптикалық, қозуды бір бағытта жүргізеді және сараланған бейімделу реакцияларын қамтамасыз етеді.
Түтікшелі жүйке жүйесі (омыртқалыларда) құрт тәрізді нерв жүйесінен ерекшеленеді, өйткені омыртқалыларда жолақты бұлшықеттері бар қаңқа мотор аппараттары пайда болды. Бұл орталық жүйке жүйесінің дамуына әкелді, оның жеке бөліктері мен құрылымдары эволюция процесінде біртіндеп және белгілі бір ретпен қалыптасады.
Нерв жүйесінің эволюциялық даму сатылары
Адам ағзасы үшін жүйке жүйесі өте маңызды. Қозғалыстар, рефлекстер, жүректің жұмысы, эмоциялар, сөйлеу ұйқыда да жұмысын тоқтатпайтын күрделі жүйемен қозғалады және басқарылады.
Жүйке жүйесінің эволюциясы процесінде дамудың бірнеше негізгі кезеңдерін ажыратуға болады: