Жоғарғы оку орнына арналған оку кұралы. Орал: М.Өтемісов атындағы БҚму бак, жэне баспа орталығы, 2007. 121 б
Циклоспоралылар класы - Cyclosporophyceae
жүктеу/скачать 3,3 Mb.
|
Өсімдіктер систематикасы кітап
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚЬВЫ Л БАЛДЫРЛАР бөлімі - RHODOPHYTA
- Хара балдырлар класы - Charophyta
- Хара - Сһага.
- Бақылау сұрактары
- МИКСОМИЦЕТТЕР НЕМЕСЕ КІЛЕГЕЙЛІЛЕР белімі MYCOMYCETES (МҮХОМҮСОТА)
- Миксогастралар класы - Myxogasteromycetes
- Плазмадиофорлар класы - Plasmodiophoromycetes
- САҢЫРАУҚҰЛАҚТАР белімі - МҮСОТА (FUNGI)
Циклоспоралылар класы - Cyclosporophyceae Бүл класс бір катардан, 7 тұкымдастан, 36 туыстан тұрады. Фукус — Fucus туысы Балтык жэне баска солтүстік теңіздерде көп тараган өсімдік. Талломы жалпақ, дихотомиялы бұтактанган, ұзындығы 0,5-1,2 метрге жетеді. Көбеюі оогамиялы. Ересек талломның ұшында буылтыктар - скафидия - өседі. Аналық жэне аталык скафидиялары болады. Аталыктарында қапшык пішінді актеридиялар орналасады. Оогонийлары жіпше тәрізді жұмыртка клеткасы дамиды.Ұрықтану суда өтеді. ҚЬВЫ Л БАЛДЫРЛАР бөлімі - RHODOPHYTA Қызыл балдырлардың 4000-дай түрі бар. Пластинка талломдары түтас не эр түрлі шеттері катпараланып, тілімделіп келсе, екінші біреулерінің пластикасы жапыраққа ұксас жүйкеленіп келеді. Баддырлардың кызыл түсті болуы хлорофил каротиноидтар, ксантофил, фикоциан, фикоэретрин пигметтерінін болуы. Қызыл балдырлардың клетка пішіні шар, эллипс, цилиндр, күбі, табак және көп бұрышты келеді. Клетка кабықшасы түтас, ол екі кабаттан: ішкі - целлюлоза, сыртқысы — пектин түрады. Қызыл балдырлардын пектинді кабықтарының кұрамында магний, кальции түздары болады. Коректік заттар - май, крахмал. Жынысты көбею — оогамиялы. Аналык жыныс мүшесі — карпогон -колба пішінді, онда жалгыз жүмыртка клеткасы дамиды жэне жататын кенейген кұрсақ бөлімінен жэне жоғарғы жіңішке түтік тэрізді мойны - трихогинадан түрады. Аталықта антеридийлер дамиды. Онда 28— 32-ге уак клеткалар тузіледі, оның әркайсысынан спермация пісіп жетіледі. Спермация шар немесе жұмыртқа піщінді бір ядролы, түссіз жалаңаш клетка. Антеридиден босаган 17  спермация судың агысымен карпогенге келіп, трихогинаға жабысады да, кабықпен коршалады, одан кейін трихогина аркылы карпогеннің кеңейген бөліміне өтіп, жұмыртқа клетканы ұрыктандырады. Ұрықтанған ұрык клеткасы
— зигота жеке кабыкпен капталмай, карпоген кабығынын ішінде калады. Зиготадан жаңа фукус өсе бастайды. Қызыл балдырлар екі кластан тирады: бангиевылар және флоридиевылар. Хара балдырлар класы - Charophyta Бұл класка 6 туыска бірігетін 300 тур жатады. ТМД территориясында кездеседі. Көпклеткалы балдырлар биіктігі 30-50 см жетеді. Сырткы құрылысына карағанда қырыкбуынға ұксас. Ең көп тараған туысы Хара - Сһага. Балдырдың денесі «сабактан», «жапырақтан» жасыл өркендерден тұрады, олар буын-буынға бөлінген. Ризоидтар арқылы судың түбіне (төсемікке) бекініп түрады. Қор заты крахмал жиналады. ынысты көбеюі оогамиялы, оогония жзне антеридия дамиды. Оогониядан сопақша келген бір жұмыртка клетка пісіп жетіледі. Антеридия - сперматоген (антериді) жіпшелері дамиды. Әрбір жіпше 100—300-ге дейін жалпақ клеткадан тұрады,. Үрықтанғаннан кейін ооспора пайда болады. Ооспорадан жаңа балдыр дамиды. Бақылау сұрактары: Эукариотты организмдердің ерекшелігі, классификациясы. Эукариотты балдырлардың морфологиясы, биологиясы. Балдырлардың систематикасы, экологиясы. Жасыл балдырлардың морфологиялык ерекшеліктері. Жасыл балдырлардың классификациясы , таралуы, манызы. Хара, әртүрлі талшыкты балдырлар. Диатомды, коңыр жэне қызылбалдырлардың кұрылыс ерекшелігі, айырмашылықтары мен ұсастыктары, маңызы. Қоңыр, диатомды, қызыл балдырлардың классификациясы, таралуы. Ж асыл балдырларға тэн касиеттер. Нағыз жасыл балдырлар мен тіркеспелі балдырлар кластарының бір-бірінен кандай белгілері бойынша ажыратылады? .Жасыл балдырлар дың табиғаттағы жэне халықшаруашылығындығы маңызы. Балдырлардың өсімдіктер эволюциясындагы орны. МИКСОМИЦЕТТЕР НЕМЕСЕ КІЛЕГЕЙЛІЛЕР белімі MYCOMYCETES (МҮХОМҮСОТА) иксомицеттер бөлімінде 500-дей түр белгілі. Кілегейлілердін денесі плазмодий деп аталатын жалаңаш көп ядролы цитоплазмадан тұрады. Плазмодий кұрамында 70% судан жэне 30% акуыздан тұрады. Мөлшері 18  микроскопиялык құрылымнан бірнеше ондаған сантиметрге дейін барады. Плазмодийлер төсеміктің арасында, шіріген ағаш калдықтарында, шіріген жапырактар астында тіршілік етеді. Кілегелейлілердің көбі сапрфиттер. Қоректік кор заты - гликоген. Плазмодийдің калыгіты трофотаксисті (корекке карай жылжу), қалыпты гидротаксисті және кері фототаксисті касиеті бар.
Кілегелейлілердің плазмодийі өте тез өсуімен ерекшеленеді, аптасына 25 см-ге дейін өседі. Өніп шыккан плазмодий төсеміктің бетіне шығады, тығыз қабықпен қапталып жеміс эталия түзіледі. Ашық-сары, кызғылт, қызыл, күлгін, тіпті қара түске бояйтын пигменттері және жиырылғыш вакуолясы болады. Эталияның құрамында шашылып козғалмайтын споралар түзеді. Споралардьщ сырты қатты қабыкпен қапталган жэне кор заты гликоген өте көп болады. Миксомицеттердің көбінің спорангиялары мен эталияларынан шапш тәрізді капиллицийлер түзіледі. Капиллиция - кілегейлілердің систематикалык белгісі. Кілегейлілер бөлімі миксогастралар (Myxogasteromycetes), плазмадиофорлар (Plasmodiophoromycetes), акразиалар (Acrasiomycetes) кластарынан түрады. Бірінші кластың өкілдеріне спора түзетін ерекше орны бар сапрофиттер жатса, екінші класқа спора түзетін орны болмайтын паразиттер жатады. Миксогастралар класы - Myxogasteromycetes Миксогастралардың 400-дей түрі белгілі. Бүлардың вегетативтік денесі плазмодий, ол тіршілігін жойган өсімдікті, жерге түскен жапыракты, агаштың кабыгын мекен етеді. Плазмодий — көлемі бір миллиметрден бірнеше сантиметрге дейін жететін жалаңаш тор тэрізді көп ядролы дене. Вегетативтік көбейгенде споралар түзіледі. Бүл кезде плазмодий төсеміктің қалың кабатынан жарык түсетін құргақ бетіне карай жылжып шыгады да, букіл денесі споронгияларга айналады. Спорангиялардың жэне эталиялардың ішіндегі заттары бір клеткалы қалың тыгыз кабыкты кішкентай спораларға бөлінеді. Қуаңшылық жағдайда спора ұзак сақталып, қыстап шыга береді. Сулы, дымкыл болган кезде спора тез өсіп, бір не екі, көпшілік жағдайда төрт амеба тэрізді түссіз зооспораға айналады. Зооспоралар әрі карай бөліну арқылы көбейе алады. Бұдан кейін кешікпей, талшықтарын тастап екі-екіден, кейін бірнешеуі косылыгі. плазмодий түзеді. Мүнда ядро да косылады. Миксомицеттердің даму циклінде диплоидты фаза басым, ал гаплоидты фаза - спора, зооспоралар жэне копуляциялануға дейінгі миксоамеба есептеледі. Плазмодий еріген заттармен жэне бактериялармен коректенеді. Миксогастериялылардың түріне ормандағы агаш түоірлерінде жиі кездесетін ликоголя - Lycogala жатады. Плазмадиофорлар класы - Plasmodiophoromycetes Бүл класқа паразитті тіршілік ететін миксомицеттер жатады. Өкілі: плазмодиофора — Plasmodiophora brassicae капустаның тамырында 19  жэне баска шаршы гулділерде кил ауруын тугызады. Ауру капуста тамырларында түйе жаңғағының үлкендігіндей буылтык ісіктер пайда болады. Осы кезде капуста тамырының ішінде миксоамебалар түзіледі, олар қосылып плазмодийге бірігеді, сонан кейін споралар пайда болады. Капуста тамыры шірігеннен кейін споралар босайды. Олар көктемде эрі карай тамырына түсіп тез өсіп көбейеді.
Спорофиті кілегейлілер колайсыз жағдайларда ортаның колайсыз жағдайларынан қорғайтын катты кабыкпен капталған склероцийлер түзеді. Склероцийлер топыракта 20 жылға дейін тіршілікке қабілетін сақтауы мүмкін. САҢЫРАУҚҰЛАҚТАР белімі - МҮСОТА (FUNGI) Саңыраукұлактар төменгі сатыдағы өсімдіктердің ішіндегі ең үлкен топ, олардың 100 000- ға жуык түрлері белгілі. Гетеротрофты (сапрофиттер, паразиттер), күрлык организмдері. Саңыраукұлақтар табиғатта зат айналым процесінде бактериялармен бірге негізгі редуценттер. Қазіргі кезде органикалык дүние жүйесінде саңыраукүлактар жеке M ycota патшалығына бөлінеді. Олардың клетка қабығындағы хитин, гетеротрофты коректену, қор заты гликоген және несеп түзілу - жануарларға укеайтын болса, ал козгалмай, бекініп тіршілік ету, қоректік заттарды сорып сіңіру, үздіксіз өмір бойы бойлап өсу, клетка кабырғасы тұрғысынан өсімдіктерге ұқсас келеді. Өсімдіктерден басты айырмашылыктары пластидтері, хлорифилі болмайды. Бұлар дайын органикалык заттармен коректенуге бейімделген гетеротрофты өсімдіктер. Саңыраукұлақтардын басым көпшілігі күрлыкта тез өсіп көбейетіндіктен, табигатта кең тараган организм. Саңыраукұлактар ферменттерге бай келеді. Саңыpayқұлактардың клетка кабықшасының 80-90% белокпен байланыскан полисахаридтер, липидтер жэне полифосфаттардан (меланин) түрады. Тек оомицеттердің кабыкшасы целлюлозадан тұрады. Цитоплазма сыртында жұка 40% липид, 30% акуыздан түратын плазмалеммамен қоршалған. Онда организмге кажетті заттарды өткізетін ферменттер болады. Цитоплазма коймалжың сүйыктык, онда клетка органоидтары орналасады. Саңыраукүлақтардың денесі — мицелий. Ол матаскан гифалардан - жіңішке жіпшелерден түрады. Мицелийдің қүрылысына байланысты саңыраукұлақтар 2 топка бөлінеді. Төменгі сатыдагы саңырауқүлақтардың клеткасыз, денесі жалаңаш немесе кабыкшалы цитоплазмадан түрады ( мицелийі көп адролы), ал жогары сатьщагы саңыраукұлактардың мицелийі көпклеткалы, көлденең перделерге бөлінген бунакты болып келеді. Мицелийдің көмегімен саны pay қүлактар төсеміктен қоректік заттар жэне су алады. Тарамдалған гифалары матасып жалган үлпа - плектенхиманы тузеді, ал одан өз кезегінде саңыраукүлактың жемісті денелері пайда болады. Ішкі гифалардың кабықшалары болмайды, олар қоймалжын ортаның қызметін атқарады. Кейбір саңыраукұлақтарда ризоморфалар пайда болады. Ризоморфа үзын жуан жіпшелер, олардың аткаратын кызметі: кұрамында еріген қоректік заттары бар суды мицелийден субстрат бетіндегі саны pay күлак денесіне 20  тасымалдау. „ жагдай туған сәтте гифалар
Көптеген саңыраукүлактар іколаиСЫ анадЫ. Склероцийдің сырткьі тығыздалып, қатып - склероцийге айиалып к ^ ыкшамен капталған. Мүіндай клеткалары қор заттарына бай калын к’ |леді_ склероций кастауыш с an ы pay кұлактар ында т және жынысты жолмен Саңыраукрактар вегетативті, жыныссыз көбейеді. мицелийдін көмегімен немесе Вегетативті көбею саңыраукұлак P асады. Оидиялар - мицелии оидий жэне хламидоспоралар аркылы жүз . ^ деңелер. Хламидоспоралар ыдыраған сәтте оның шетінен түзілетін шар денесі ыдыраған сэтте пайда - бұларда шар тәрізді денелер, мицелийдш бар болады. беюі спорангияларда түзілген Саныраукұлактардьш жыныссыз конидиялар көмегімен жүзеге эндогенді споралар көмегімен немесе экзог асады. жыныс процесі - оогамия және Төменгі сатыдағы сакыраукүлактарды асады. зигогамия жолдарымен гаметалар аркылы көбею процесі екі кезеңнен Жоғары сатыдағы саныраукрактардын тұрады: япасының плазмаларының бір-бфіне Плазмогамия (аталык жэне аналык клетк тек дикарион түзіледі- қүйылуы). Ядролар бүл *агдайда крсылмаидь, Кариогамия (ядролардын косылуы). жыныс мүшелері болады. жүктеу/скачать 3,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|