Журналистика және практикалық қазақ тілі кафедрасының аға оқытушысы

ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ПӘННІҢ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

СЕМЕЙ 2013 ж.

Құрастырушы: ____________ Дәулет Сейсенұлы

Журналистика және практикалық қазақ тілі кафедрасының аға оқытушысы.

« 06 » 09 . 2013 жыл.

2.1 Қазақ филологиясы кафедрасының отырысында қаралып, талқыланды.

Хаттама №1 « 06 » 09 . 2013 жыл.
Кафедра меңгерушісі: ___________ Каримова Б.Ж.

2.2 Гуманитарлық-заң факультеттің оқу- әдістемелік бюросында талқыланып, бекітілді.

Хаттама №1 « 17 » 09 . 2013 жыл.
Төрайымы: ___________ Кеңесбаева Ш.С.

3 БЕКІТІЛДІ

Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінде бекітілді.

Хаттама №1 « 18 » 09 . 2013 жыл.

Оқу-әдістемелік жұмысы жөніндегі проректор___________ Искакова Г.К.
4 20 ___ жылғы «____» __________ шыққан ПОӘК-нің

№ 4 БАСЫЛЫМЫ

Мазмұны

2. Нормативтік сілтемелер.....................................................................................4

3. Жалпы ережелер..............................................................................................4-5

4. Оқытушыға арналған жұмыс бағдарламасының мазмұны........................6-15

5. СӨЖ-ның тақырыптары..............................................................................15-16

6. Пәннің оқу-әдістемелік картасы………………………………………….16-19

7. Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы....................19

8. Әдебиеттер…………………………………………………………………20-21

«Публицистік шығармашылық шеберханасы» пәнінің оқу-әдістемелік кешенінің құрамына кіретін оқытушыға арналған пәннің жұмыс бағдарламасы 5В050400 «Журналистика» мамандығының студенттеріне арналған.

Осы «Публицистік шығармашылық шеберханасы» пәнінің оқытушыға арналған жұмыс бағдарламасы берілген пән бойынша оқу үрдісін ұйымдастырудың тәртібін төмендегі нормативтік құжаттар негізінде жүзеге асырады:

- 5В050400 «Журналистика» мамандығының 3.08.308-2006 бекітілген ҚР МЖМБС мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты;

- Оқу әдістемелік кешен Қазақ Ұлттық университетінің типтік бағдарламасына (Алматы,2007), Қазақстан Республикасы МЖМБС 3.08.308-2006 сәйкес дайындалған

- СТУ 042-ГУ-4-2013 Пәндердің оқу-әдістемелік кешендерін әзірлеуге және ресімдеуге қойылатын жалпы талаптар университет стандарты;

- ДП 042-1.01-2013 «Пәннің оқу-әдістемелік кешенінің мазмұны мен құрылымы» құжаттық іс-жосығы.

Бұл пәнді оқыту барысында студенттерге бірінші кезекте шығармашылық ойлау және оны іске асыру жолдары түсіндіріледі. Шеберлік – бұл журналистік қызметтің жаңа әдіс-тәсілдерін игеру үшін қолданылатын термин екендігін ескерсек, журналистикадағы нақтылық ұғымының да соған сәйкес дамитындығы түсінікті. Студенттер бұл пәнді игеру үшін практикалық, семинар сабақтарында негізгі қосымша әдебиеттермен танысып, қазіргі «Егемен Қазақстан», «Алматы ақшамы», «Астана ақшамы», «Айқын», «Түркістан» т.б. республикалық басылымдардағы саясат, тарих, экономика, ауыл мәселесі, нарық жағдайы туралы күнделікті жарияланған материалды талдап, журналистердің жеке даралық стилін қалыптасуына әсер ететін алғышарттарды анықтайды.

Қазіргі қазақ басылымдарының күнделікті сандары бойынша журналистік шеберлік әдістерін терең меңгеру үшін студенттерге жеке тапсырмалар беріледі. шығармашылық байланыс жүйесінің қалыптасуы үшін студенттер мекемелерге немесе өндіріс орындарына интервью алуға жіберіледі. Интервьюде қойылатын сұрақтар жобасы алдын-ала дайындалады. Бұл ретте журналистің коммуникативтік рөлінің артуы үшін қолданылатын диалог формасындағы шеберлікті дамытып, қайымдасу (полемика), публицистік идеялар жүйесі, нақты ой, факті, деректік негізге құрылған өмір көрінісін оқырманға жеткізу жолдары қарастырылады. Аудиториямен белгілі бір тақырып арқылы жүздесу, авторлық «Мен» және т.б. журналистік ізденістердің түрлерін жетілдіруге үйрету басты бағыт алады.
3.2. Осы курстың мақсаты:

«Публицистік шығармашылық шеберханасы» пәнін студенттерге оқытудағы негізгі мақсат:

• 
  Қазіргі ақпараттық кеңістікте қалыптасқан тенденцияларға баға беріп, теориялық жағынан байыптама жасау;
  
• 
  Қалыптасқан жанрлар жүйесінің өзіндік заңдылықтарын зерделеу;
  
• 
  Жекелеген жанрлардың өзіне тән эволюциясы мен ерекшеліктерін ажырата білу;
  
• 
  Әр жанрдың атқарар міндетін теория және практика жүзінде ұғыну;
  
• 
  Дәстүрлі жанрлар модельдерін толысу, даму процесінде көрсету;
  
• 
  Баспа өнімдерін рецензиялау және жарнамалау ісіне теория және практикалық істе үйрету.
  

Студенттердің мазмұндық жеке жазу стилі мен ойлау қабілеттілігін жоғары дәрежеге жеткізіп, творчестволық даму үрдісін жетілдіруге бағыттау;

Бүгінгі таңдағы жаңа методологиялық ізденістерге толы журналистика саласын қазіргі кезеңге сай шебер журналистермен толықтыруға бірден-бір үлес қосу. Сол мақсатта қазіргі қоғамдағы шебер журналистердің жазу ерекшеліктері үңіле отырып, олардың шығармашылық даралық әдісі мен шеберлігін арттыру формаларына назар аудару;

Студенттерді қазіргі қазақ журналистерінің ғылым, өнер, әдебиет, экономика тақырыптарына жазған мақалаларын жинақтап, талдап, стиль даралығы тұрғысынан бағалау. Әсіресе сараптамалық тұрғыда жазылған мақалаларға ерекше көңіл бөлу;

Саяси тақырыптарға жазылған мақаларларға сараптама жасау;

Журналистік шығармашылықтың проблемалық-тақырыптық ерекшеліктерін анықтау.

• 
  өз ойын жазбаша және ауызша бірдей жеткізе білуге дағдыланады;
  
• 
  қазіргі әлем тенденцияларына интеграциялық және дезинтефациялық процестерге баға беруді үйренеді;
  
• 
  осы пән бойынша ғылыми терминология көздері мен тарихи құжаттарды еркін пайдалануды үйренеді;
  
• 
  зерттеу жұмысына икем-дағдысы қалыптасады;
  
• 
  кәсіби қарым-қатынас жағдайларын меңгереді.
  

Журналистикаға кіріспе,Тележурналистика, Қазақ журналистикасының тарихы.

Баспасөздегі әдеби сын, Журналист психологиясы мен социологиясы, журналистік шеберлік

Анафора (гр. биікке шығару) – айшықтаудың (фигураның) үлгісі ретінде көрсетілген шумақтың немесе өлең жолдарының басында үндесе, үйлесе қиысатын бірыңғай бастамалар.

Антитеза (шендестіру) – екі затты не құбылысты шендестіру арқылы басқа бір құбылыстың, ұғымның, нәрсенің суреті, сыр-сипаты, кескін-кейпі аңғарылады.

Антоним (қайшы сөздер) (гр.қарсы, атау) – біріне-бірі қайшы қарама-қарсы мағыналы сөздер.

Ассонанс (лат. үйлесім) - өлең сөзде дауысты дыбыстардың үндесе қайталануы.

Әдеби қаһарман - әдебиеттің идеялық-эстетикалық роліне сай бейнеленетін тұлға.

Әдеби процесс – бұл белгілі бір дәуірде, сонымен қатар, ұлттар мен елдердің, аймақтардың, әлемнің күллі тарихи кезеңдерінде өмір сүріп келе жатқан әдебиеттің тарихи заңды қозғалысы.

Әдеби характер (гр. мінез, ерекшелік) – кейіпкердің мінез бітімі, адамның бойына психологиясына, қимыл әрекеттеріне тән сан түрлі қасиеттердің бірігіп, біте қайнаған тұтастығын танытатын мінез-құлық өзгешелігі.

Әлеуметтік лирика – лирикалық жанрдың тақырыптың мазмұнына қарай бөліп қаралатын, өқоғамдық өмірге қатысты маңызды мәселелерді қозғайтын ақынның заманға, халыөтың бүгінгі тағдырына көзқарасын білдіретін үлкен саласы.

Градация (лат. біртіндеп көтеру) – дамыту – алдыңғы сөзден соңғы сөзді, алдыңғы ойдан соңғы асыра асқақтата түсу.

Жанр - әдеби шығармалардың жеке түрлері, көркем әдебиеттің салалары.

Идея - әдебиет шығармасында өмірдегі жәй жағдайлар, адам тағдыры баяндалғанда, суреттелгенде жазушының сөз болып отырған мәселелерге қатынасы, көзқарасы да аңғырылады.

Кейіптеу – жансыз нәрселерді адам кейіпіне келтіріп немесе қалайда жан бітіргендей етіп суреттейтін көркемдік тәсіл.

Композиция - әдеби шығарманың құрылысы, оның үлкен кішілі бөлім бөлшектерінің бір-бірімен қисынды түрде қиюластырылып, әр түрлі тәсілмен байланыстырылған тұтастық бірлігі.

Қара өлең ұйқасы – төрттармақтың бірінші, екінші және төртіншісі бірыңғай ұйқасады.

Лирикалық кейіпкер – поэзиялық шығармалардан көрінетін адамның тұлға бейнесі.

Лирика – көркем әдебиеттің негізгі саласының, жанрының бірі, ерекшелігі – адамның көңіл – күйін, сезім дүниесін тікелей бейнелеп көрсетеді.

Лирикалық қаһарман – ақын бейнесінің оның шығармаларынан жинақталған тұтас тұлға ретінде көрінуі.

Метафора (гр. ауыстырып қою) – екі нәрсені, құбылысты салыстыру және жанастырып жақындату негізінде астарлы тың мағына беретін бейнелі сөз.

Параллелизм (гр.қатарлас) – екі нәрсені қатарластыра, жанастыра алып бейнелеу тәсілі.

Пейзаж (франц. ел, жер) - әдеби шығармадағы табиғаттың әсем көрінісі, көркем бейнесі.

Портрет (франц. бейнеленген) - әдеби кейіпкердің сырт көрінісін, кескін-кейпін, бой-тұлғасын суреттеу.

Прототип (гр. түп, төркін бейне) – кейіпкердің бейнесін жасауға тірек, негіз болатын өмірде болған адам.

Символ - әдебиетте ойды астарлап, басқан нәрсені суреттеу арқылы жасалатын нақтылы сипаты бар балама бейне.

Стиль – жазушының өмір шындығын танып-білу, сезіну қабілетін, бейнелеу шеберлігін, өзіндік суреткерлік тұлға бітімін танытатын даралық өзгешелігі, жазу мәнері, қолтаңбасы.

Сюжет (франц. зат) - өзара жалғасқан оқиғалардың тізбегі, біртұтас желісі.

Тақырып - әдеби шығармада сөз болатын басты мәселе, шығарма мазмұнының негізгі арқауы, айтылатын жай жағдайлардың бағыт-бағдар.

Экспозиция (лат. түсіндіру) – көркем шығармада оқиға дамып өрістейтін орынды, ортаны, ол оқиғаға қатысатын кейіпкерлерді сипаттап, алғаш оқушыға таныстыру.

Эпитет – заттың не құбылыстың айырықша белгісін, қасиетін білдіретін бейнелі сөз.

Эпифора - өлең тармақтарының соңында бір сөздің не сөз тіркесінің бірнеше қайталанып келуі.

1. Қазақ журналистерінің шығармашылыққа келу жолдары

2. Бүгінгі жастар поэзиясындағы жаңашылдық және БАҚ

3. Қазақ баспасқзінде тәуелсіздік пен демократия мәселелерінің жазылуы

4. Бүгінгі жас журналистердің шығармашылық ерекшеліктері

5. Қазақ әдеби сыны және баспасөз

6. Бүгінгі және кешегі әдеби басылымдардың жанрлық ерекшеліктері

7. Журналист шеберлігі және оқырман

8. Бүгінгі жаһандану дәуіріндегі БАҚ-тың рөлі

9. Қазақ журналистерінің шеберлік мектебінің қалыптасуына негіз болған басты критерилер

10. Журналистік зерттеу мен сараптама жүргізу тәсілдері
6 ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТАСЫ
3-Кесте Пәннің оқу-әдістемелік картасы

Дәріс сабағының тақырыбы	Семинар сабағының тақырыбы	Көрнекі құралдар, плакаттар, лаборатория-лық стендтер	Өз бетімен дайындалу сұрақтары	Бақылау түрі
1	2	4	5	6
Көрнекті журналист, қаламгерлердің шығармашылық жолға келуі	Әр журналист, қаламгердің шығармашылыққа келу жолындағы ерекшеліктері	Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Оқулықтардан конспект жасау, интернет ресурстарды пайдалану	Ауызша
Журналист шеберлігіне қойылатын талаптар мен міндеттер	Қоғамдық мәселелерді айқындаудағы журналистік көзқарас	Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Оқулықтардан конспект жасау, интернет ресурстарды пайдалану
Әдеби сын мен көркем шығарма	Қаламгер шығармашылығы мен шеберлігінің әдеби сынға әсері	Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Оқулықтардан конспект жасау, интернет ресурстарды пайдалану
Әдеби басылымдар және көркем әдебиет мәселелері	«Қазақ әдебиеті» газетінің әдеби жарияланымдары мен тұрақты айдарлары	Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Газет-журнал материалдары-мен жұмыс жұмыс	Жазбаша, ауызша
Тақырып – көркем туынды идеясының жалпы көрінісі	Көркем шығарма мен тақырыптың өзара байланысы	Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Оқулықтардан конспект жасау, интернет ресурстарды пайдалану
Әзілхан Нұршайықовтың публицистикалық шығармашылығы	Ә.Нұршайықовтың күнделік,хаттарының тәрбиелік мәні	Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Газет-журнал материалдары-мен жұмыс жұмыс	Ауызша
Сапар Байжановтың редакторлық шеберлігі	С.Байжановтың «Лениншіл жас» газетіндегі журналистік қызметі	Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Тест сұрақтарына жауап беру
Камал Смайыловтың публицистикалық шеберлігі	К.Смайыловтың «Оянған ойлар» еңбегіндегі тарих, мәдениет және ана тілі мәселелерінің ұлттық сана-сезімге әсері	Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Газет-журнал материалдары-мен жұмыс жұмыс	Жазбаша, ауызша
Шерхан Мұртазаның редакторлық, басшылық қызметі	Ш.Мұртазаның «Қазақстан» телерадио компаниясындағы басшылық қызметі	Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Мақала жазу	Жазбаша, ауызша
Сейдахмет Бердіқұловтың спорт журналистикасындағы қолтаңбасы	Сейдахмет Бердіқұловтың спорт тақырыбындағы өзіндік қолтаңбасы	Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Сөздікпен жұмыс
Олжас Сүлейменов публицистикасындағы азаматтық болмысы	1960ж. О.Сүлейменов шығармаларының негізгі тақырыбы	Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Оқулықтардан конспект жасау, интернет ресурстарды пайдалану
Оралхан Бөкеев шығармаларының көркемдік деңгейі	О.Бөкеев публицистикасының бастаулары	Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Оқулықтардан конспект жасау, интернет ресурстарды пайдалану
Сағат Әшімбаев – публицист, сыншы	С.Әшімбаевтың алғашқы публицистикалық мақалалары	Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Оқулықтардан конспект жасау, интернет ресурстарды пайдалану
Сауытбек Абдрахманов публицистикасының сырлы сипаты	С.Абдрахмановтың алғаш қалам тартқан жанры	Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Оқулықтардан конспект жасау,
Жанболат Аупбаевтың журналистік шеберлігі	Ж.Аупбаевтың журналистикаға келу жолдары	Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Тест сұрақтарына жауап беру

7 ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛУ КАРТАСЫ
4-Кесте Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы

Оқулықтардың, оқу құралдарының атауы	Саны	Студенттердің саны	Қамтамасыз ету пайызы
1	2	3	4
1. Амандосов Т. Публицистика – дәуір үні. – Алматы: Қазақстан, 1974.	2	8	12,5%
2. Бекхожин Қ. Қазақ баспасөзінің даму жолдары. – Алматы: Қазмембас. 1964.	3	8	18,75%
3. Основы журналисткого мастерства. – Москва, Высш. Школа, 1989.	2	8	50%
4. Бекхожин Қ. Қазақ баспасөзі тарихының очерктері.	2	8	12,5%
5. Нұртазин Т. Шеберлік туралы ойлар. – Алматы: Жазушы, 1968.	2	8	12,5%
6. Жақып Б.Ө. Қазақ публицистикасының қалыптасу, даму жолдары. – Алматы: Білім, 2004	2	8	25%
7. Қабдолов З. Сөз өнері. – Алматы: Жазушы, 1976	4	8	100%
8. Аграновский А. Уроки мастерства. – Москва, 1991.	1		25%

8 ӘДЕБИЕТТЕР

8.1.1. Негізгі әдебиеттер:

8.1.2. Амандосов Т. Публицистика – дәуір үні. – Алматы: Қазақстан, 1974.

8.1.3. Бекхожин Қ. Қазақ баспасөзінің даму жолдары. – Алматы: Қазмембас. 1964.

8.1.4. Нұршайықов Ә. Таңдамалы шығармаларының он томдығы. Т.2.-Алматы: Қазығұрт,-2005.225б.

8.1.5. Елеукенов Ш.Р. Замандас парасаты. – Алматы: Жазушы, 1977.

8.1.6. Қабдолов З. Сөз өнері. – Алматы: Жазушы, 1976

8.1.7. Жақып Б.Ө. Қазақ публицистикасының қалыптасу, даму жолдары. – Алматы: Білім, 2004

8.1.8. Майтанов Б. Суреттеу және мінездеу. – Алматы: Қазақ университеті, 1991.

8.1.9. Бекжігіт С. Камал Смайылов – публицист. – Алматы: Қазақ университеті, 1999. филол.ғыл.канд. дәрежесін алу үшін дайындалған дисс. авторефераты.

8.1.10. Жұмалиев Қ. Әдебиеттер теориясы. – Алматы: Мектеп, 1969.

8.1.11. Смайылов К. Үш томдық шығармалар жинағы. Т.3. – Алматы,98б

8.1.12. Майтанов Б. Көркемдік нәрі. Романдағы психологизм арналары. – Алматы: Жазушы, 1983. 46-47 бб.

8.1.13. Серғалиев М. Сөз сарасы. – Алматы, 1989. – 134 б.

8.1.14. Сүлейменов О. АЗ и Я.-Алматы,-1975. 161б.

8.1. 15. Бөкей О. Екі томдық таңдамалы шығармалар.-Алматы: Жазушы.1994

8.1.16. Әшімбаев С. Парасатқа құштарлық. Алматы: Жазушы.-1985.19б.

8.2.1. Байтұрсынов А. Ақ жол. Өлеңдер мен тәржімелер, публицистикалық мақалалар және әдеби зерттеу. – Алматы: Жалын, 1991.

8.2.3. Қожакеев Т. Көксеңгірлер. – Алматы, 1992.

8.2.4. Жақып Б.Ө. М.Әуезов – публицист. – Алматы: Ана тілі, 1997.

8.2.5. Шәріпов А.С. Қожанұлы - әдебиетші. – Алматы: Ердәулет Қазақстан, 1994.

8.2.6. Абдрахманов С. Елдік сыны.Алматы: Қазығұрт,-2003.183б.

8.2.7. Аупбаев Ж. Елім менің ертегі. Астана:Елорда,-2003. 150б.

8.2.8. Нұршайықов Ә. Мен журналиспін.-Алматы:Қазақстан.-1979,154б.

8.2.9. Нұрмаханов Х. Сөз бен шеберлік.-Алматы:Ғылым,-1987.130б.

8.2.10. Қаратаев М. Шеберлік шыңына.- Алматы: Қазмем.-1963.21б.

8.2.11. Елеукенов Ш. Замандас парасаты.-Алматы:Жазушы,-1973.151б.

8.2.12. Өмірге өкпесі жоқ адам.-Алматы: Жібек жолы,- 2000,33б.

8.2.13. Әшімбаев С. Шындыққа сүйіспеншілік.-Алматы:Жазушы.-1993.

8.2.14. Әбдірахманов С. Тәуелсіздік шежіресі.- Астана:Елорда.185 б.