Мемлекеттік басқарудың негізгі ережелері еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау Осы ереже "еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы" ҚР Заңымен реттеледі, оған сәйкес еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік басқаруды, бақылауды және қадағалауды ҚР Үкіметі, уәкілетті орган және оның аумақтық бөлімшелері, сондай-ақ өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган және өзге де уәкілетті органдар жүзеге асырады. Осы Заңда қызметкер мен жұмыс берушінің "еңбекті қорғау"саласындағы құқықтары мен міндеттері регламенттелген.
Саны 50 адамнан асатын барлық ұйымдарда жұмыс беруші еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметін құруға міндетті және ол өзінің мәртебесі бойынша негізгі өндірістік қызметтерге теңестіріледі. Қызметкерлерінің саны 50-ге дейінгі ұйымдарда "еңбекті қорғау" жөніндегі міндеттер жұмыс берушінің бұйрығы бойынша қоса атқаратын маманға жүктеледі.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі заңнаманың сақталуын қадағалау мен бақылаудың келесі түрлері бар:
- мемлекеттік;
- ведомстволық;
- қоғамдық.
Мемлекеттік: бақылауды оған арнайы уәкілетті мемлекеттік органдар жүзеге асырады (ҚР ТЖ министрлігі, ҚР Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігі, Техникалық қадағалау, қазандық қадағалау және т.б.).
Министрлік пен ведомстволар: өздеріне бағынысты кәсіпорындарда еңбек туралы заңнаманың сақталуына ведомстволық бақылауды жүзеге асырады.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жағдайына қоғамдық бақылауды кәсіподақтар өздерінің тиісті органдары және қызметкерлер уәкілеттік берген өзге де органдар (еңбекті қорғау жөніндегі мамандар, бас инженер және т.б.) арқылы жүзеге асырады.
Еңбекті қорғау талаптарын бұзғаны үшін жауаптылық Қауіпсіздік техникасы қағидаларын кез келген бұзу немесе қауіпсіз еңбек жағдайларын жасауға бағытталған іс-шараларды орындау, егер бұл бұзушылық немесе міндеттерді орындамау адамдармен жазатайым оқиғаларға әкеп соғуы мүмкін болса немесе әкеп соқса, бұзушылықтың қаупіне және туындаған салдарларға байланысты заңмен жазаланады. Еңбекті қорғау жөніндегі заңнаманы бұзғаны үшін жауапкершіліктің мынадай түрлері көзделеді:
1. Тәртіптік.
2. Әкімшілік.
3. Материалдық.
4. Қылмыстық.
Тәртіптік жауапкершілік кезінде жаза қолдану туралы шешімді жұмыс беруші қабылдайды. Ескерту, сөгіс, қатаң сөгіс және жұмыстан босату еңбекті қорғау жөніндегі заңнаманы бұзғаны үшін тәртіптік жаза болып табылады. Бағынышты және жалдамалы қызметкерлер жауапкершілік объектілері болып табылады.
Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы ҚР Кодексіне сәйкес әкімшілік жауапкершілікке басшылар, лауазымды тұлғалар және басқа да жауапты қызметкерлер тартылады. Әр түрлі көлемдегі айыппұлдар түрінде жаза қолдану туралы шешімді инспекторлар немесе мемлекеттік қадағалау органдарының басшылары қабылдайды.
Еңбекті қорғау ережелерін бұзудың салдарынан материалдық жауапкершілік осы ережелерді бұзудың салдарынан мемлекетке немесе зардап шеккендерге материалдық залал келтірілген жағдайларда туындайды.
Әдебиеттер:
1.Мұнай және мұнай өнімдері қоймалары. өртке қарсы нормалар/ «ҚазҚСҒЗИ» РМК, «ЗЦ АТСЭ» ЖШС- Астана,2018ж
2.Система управления охраной труда, промышленной безопасностью и охраной окружающей среды / Смолянинова С.А, 2018г.
3.Родионов, А. И. Технологические процессы экологической безопасности. Атмосфера : учебник для вузов / А. И. Родионов, В. Н. Клушин, В. Г. – 2020г