Казахстанского инженерно-педагогического университета дружбы народов серия «гуманитарно-педагогическая»

1. 
   Қазақстан Республикасы Салық кодексінің негізгі ережелерінтүсіндіру жөніндегі жинақ. (Жалпы бөлім), 2002ж.
   
2. 
   Материалы периодических изданий «Бюллетень бухгалтера», «Налогоплательщик», 2010-2012гг.
   
3. 
   М.Оспанов“Налоговая реформа и гармонизация налоговых отношений”, г.Санкт-Петербург, 1997г.
   
4. 
   Казахстан //Вестник по налогам и инвестициям, 2011г., N5-6.
   

ӘОЖ 632.22

Қазақстан инженерлі-педагогикалық Халықтар достығы университеті, Шымент қ.

В статье раскрываются теоритические аспекты государственного регулирования в сфере страхования.

In article theoretical aspects of state regulation in the sphere of insurance reveal.

Сондықтан, нарықтық қатынастар орын алған кез келген өнеркәсіптік дамыған мемлекетте халықты әлеуметтік сақтандыру, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының кепілдіктері жүйесінде маңызды орынды иеленеді.

Қазіргі таңда сақтандыру ісінің алатын орны ерекше зор болып отыр. Соған байланысты сақтандыру дегеніміз, сақтандыру ұйымы өз активтері есебінен жүзеге асыратын, сақтандыру төлемі арқылы сақтандыру шартында белгіленген, сақтандыру жағдайы немесе өзге де оқиғалар туындаған кезде жеке немесе заңды тұлғаның заңды мүліктік мүдделерін қорғауға байланысты қатынастар кешені болып табылады.

Бүгінде сақтандыру ісі мен сақтандыру қызметін және сақтандыру заңнамасының мәселелерін зерделеу, зерттеумен айналысатын ғалымдар мен практик мамандар осы сақтандыру құқығын сақтандырудың экономикалық, заңы, ұйымдастыру, техникалық және әлеуметтік проблемелар тығыз араласқан, өзекті теориялық практикалық мәселелері әлі де болса зерттелмеген, көп қырлы әрі аса күрделі құқықтық құрылым ретінде сипаттауда. Осыған орай сақтандыру құқығының ғылымы қазіргі заманғы ұлттық заңды зерттеудің басымды, әрі іргелі бағдарына-мағынасына айналуға тиіс.

Нарықтық даму жағдайындағы сақтандыру ісі, сақтандыру қандай болмасын қоғамдық-құқықтық формацияларда тиісінше дамып қалыптасатын және асқан қажеттілігімен ерекшеленетін, әрі тиісті сақтандыру салалары бойынша жұмыс істейтін, қоғамдық пайдалы шаруашылық жүргізуге, тұлғалардың еңбек қызметтік міндеттерін атқаруына, қоршаған ортаға байланысты орын алуы ықтимал. Орын алатын тәуекелдерге орай қатысушылары сақтандырушылары, сақтанушылары, сақтандырылғандары, пайда алушылары нақтылы айқындалып, құқықтары мен міндеттері белгіленген материалдық мазмұнды қоғамдық қатынастар ауқымында мақсатты сақтандыру қорын және сақтандыру резервтерін құруды, сондай-ақ ұлттық сақтандыру жүйесінде өтеу механизмін іске қосатын сақтандыру оқиғалары туындаған кезде, тиісті заңнама және шарт негізінде сақтандыру қорғауының қамтамасыз етілуін нысалайтын кәсіпкерлік сипатты – бағдарлы құқықтық институт болып табылады.

«Сақтандыру қызметі туралы» Қазақстан Республикасының 2000 жылғы18 желтоқсандағы Заңының «Сақтандыру ісі және сақтандыру қызметі» деп аталатын 4-бабының 1-тармағында: «Сақтандыру дегеніміз, сақтандыру ұйымы өз активтері есебінен жүзеге асыратын сақтандыру төлемі арқылы сақтандыру шартында белгіленген, сақтандыру жағдайы немесе өзге де оқиғалар туындаған кезде жеке немесе заңды тұлғаның заңды мүліктік мүдделерін қорғауға байланысты қатынастар кешені» деген түсіндірме берілген. Осы заңның 2-тармағында: «Сақтандыру қызметі дегеніміз, сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымының сақтандыру (қайта сақтандыру) шарттарын жасау мен орындауға байланысты! Қазақстан Республикасы заңдарының талаптарына сәйкес уәкілетті мемлекеттік органның лицензиясы негізінде ие Қазақстан Республикасының өзара сақтандыру туралы заңнамалық актісіне сәйкес лицензиясыз жүзеге асырылатын қызметі» Демек, сақтандыру белгілі бір тәуекелдерге орай орын алуы ықтимал сақтандыру жағдайы оқиғалары басталған кезде заңды немесе жеке тұлғаның мүліктік мүделлерін сақтандыру, мүдделерін арнайы қалыптастырылған мақсатты ақшалай сақтандыру, қор есебінен сақтандыру қорғауымен қамтуды қамтамасыз етуге байланысты сақтандырушы мен сақтанушы, пайда алушы арасында туындайтын қоғамдық қатынастарды білдіреді.

Сақтандыру қызметі – сақтандыру, қайта сақтандыру ұйымының сақтандыру қайта сақтандыру шарттарын жасау мен орындауға байланысты. Қазақстан Республикасы заңдарының талаптарына сәйкес уәкілетті мемлекеттік органның лицензиясы негізінде жүзеге асырылатын қызметі. Сақтандыру қызметін ұйымдастыру және мемлекеттік реттеу мен лицензияларды жүзеге асыру үшін сақтандыру салаларға, сыныптар мен түрлерге бөлінеді. Сақтандыру ұйымының сақтандыру қызметі «өмірді сақтандыру» саласы және « жалпы сақтандыру» саласы бойынша жүзеге асырылады. Ерікті сақтандыру нысанындағы сақтандырудың жекелеген сыныбын жүргізу жағдайлары бойынша қосымша талаптар, оның ішінде сақтандырудың жекелеген сыныптары шеңберіндегі пруденциялдық нормативтер, уәкілетті органның нормативтік құқықтық актілерімен белгіленеді.

Сақтандыру түрі, сақтандыру ұйымы сақтанушыға сақтандыру шартын жасау арқылы сақтандырудың бір немесе бірнеше сыныбы шегінде әзірлейтін және беретін сақтандыру өнімі болып табылады.

Сақтандыру ұйымы сақтанушыға сақтандыру полисін бере отырып, қосылу шарты нысанында сақтандыру шартын жасасу жөніндегі қызметті уәкілетті органмен сақтандыру ережелерін келіскеннен кейін ғана жүзеге асыруға құқылы.

Өмірді сақтандыру сақтандырылушы қайтыс болған немесе ол сақтандыру мерзімі біткенге дейін, не сақтандыру шартында белгіленген жасқа дейін өмір сүрген жағдайда, сақтандыру төлемін жүзеге асыруды көздейтін сақтандыру түрлерінің жиынтығы болып табылады. Бұл ретте сақтандыру қағидаларының туындауы сақтанушының сақтандырылған мүліктік мүдделеріне зиян келтіруі ықтимал, сақтандыру тәуекелінің ықтимал қауіпті оқиғаның немесе орын алуы ықтималдығына орай сақтандыру жүргізілетін қауіпті-қатерлі оқиғалар жиынтығының мән-жайына байланысты сақтандыру жағдайының басталуы кезінде көрініс табатын келеңсіз экономикалық салдар залалын өтеуді нысаналайтын, әрі әрқайсысы өз мүддесін көздейтін сақтанушы мен сақтандырушының арасында азаматтық заңнамаға сәйкес жасалған ерікті сақтандыру шартына, сондай-ақ міндетті сақтандыру заңнамалық актілеріне ие оларға сәйкес жасатылған міндетті сақтандыру шартына негізделеді.[2]

Жеке сақтандырудағы азаматтардың өміріне, денсаулығына және еңбекке қабілеттілігіне байланысты, мүліктік сақтандырудағы мүлікті иеленуге, пайдалануға, әрі оған билік етуге байланысты, азаматтық-құқықтық сақтандырудағы заңды немесе жеке тұлғаның өміріне, денсаулығына, ие мүлкіне келтірілген зиянды өтеуге байланысты мүліктік мүдделер- сақтандыру қорғауымен қамтылады. Демек, сақтанушы, өзінің не үшінші тұлғаның өміріне, денсаулығына, еңбекке қабілеттілігіне, мүлкіне байланысты сақтандыру мүддесін білдіретін мүліктік мүддесін сақтандыратын жеке немесе заңды тұлға ретінде заңнамалық актіге, не жасалған сақтандыру шартына орай, тиісті сақтандырушымен екі арадағы азаматтық кұқықтық қатынастарға қатысады.

Осы орайда ескеретін маңызды жайт, сақтандырушымен жасалған ерікті немесе міндетті сақтандыру шартында өзгеше көзделмесе, сақтанушы бір мезгілде сақтандырылушы өзіне қатысты сақтандыру жүзеге асырылған, былайша айтқанда сақтандырылған тұлға болып табылады.

Қандайда болмасын қоғамда өз қызметтерін атқару процесінде материалдық игіліктерді жасау үшін, өнім өндіру әр түрлі салада қызмет көрсетуде адамдар бір-бірімен қоғамдық қатынаста болады. Бұлардың бірқалыпты дамуы үшін оларды реттеу қажеттігін керек етеді. Былайша айтқанда олардың ара-қатынастарын, қылықтарын келісім жолымен үйлестіру тәртібі болып табылыды. Бұл қағида толығынан сақтандыру мәселесіне де тікелей қатысты.әлеуметтік экономикалық заңға сыйымдылық ретінде заңмен бекітуді және реттеуді қажет етеді. Басқа сөзбен айтқанда сақтандыру қорын құру мен пайдалану процесі заңмен үйлестіріліп реттеледі, немесе сақтандыру қатынасы болып табылады.

Ал сақтандыру қатынасы мемлекеттік тәртіппен үйлестіріліп құқық нормаларымен реттелінеді. Сақтандыру құқығының қайнар көздері әр мемлекетте сақтандыру қатынасы сол мемлекеттің қатынасқан құқығының қайнар көздері мен жүйелерімен реттелінеді. Заң ғылымында құқықтың қайнар көздеріне мемлекеттік тұрғыдан азаматтардың сақтандыру қатынасын реттейтін әр түрлі нысанда, формаларда қабылданатын құқық нормасының жиынтығы жатады.

Қазіргі өркениеттілік «Қоғам тәуекелдері» ретінде жиі аталыпта жатады. Қазіргі заманның ғылыми-техникалық жетістіктердің даму қарқыны жылдан-жылға өсіп келетіні бәрімізге мәлім, оның себебі нарық заңдылығына сай сұраныс болса, ұсыныста болады.

Сонымен ғылыми техникалық жетістіктердің дамуы және олардың жер-жерде өндірістерге енгізілуі, апат аумағының көбею мүмкіндігін және осымен байланысты сақтандыру тәуекелдерінің мүмкіндігі көп болмақ. Мұның растығына көз жеткізу қиынға соқпас, қарапайым мезгілді және мезгілсіз болып жатқан үлкен апаттар мен статистикасымен және төтенше жағдайлар, мысалы: өрттер, жарылыстар, авариялар мен жарақаттар жөніндегі оқиғаларды айтуға болады.

Сақтандыру компаниялары реттеудің әдістері – Қазақсандағы сақтандыру секторының дамуының болашағымен байланысты маңызды сұрақтардың бірі. Мұнда екі негізгі аспекті бөліп көрсетуге болады:

1)сақтандыру секторының дамуы және экономиканың қаржылық қажеттіліктерін қанағаттандыру мүддесіндегі реттеу жүйесі қалай дамиды;

2)республиканың Дүниежүзілік Сауда Ұйымына кірудің шарттарына сәйкес стандаттар мен талаптарды қалай қамтамасыз ету.

Қазақстандық сақтандыру нарығының дамуының болашағы бар бағыттардың ішінен келесілерді бөліп көрсетуге болады:

а)өмірді сақтандырудың дамуы. Сақтандырудың бұл түрі азаматтардың және капиталдың қозғалуының мобилизацияқауіпсіздігін қамтамасыз етеді;

б)автокөлік иелерінің үшінші жақ алдында жауапкершілігін сақтандыру.

Ол басқа елдерде кең қолданылады және Қазақстанның көрші елдермен қалыпты көлік қатынастары үшін өте маңызды.

Дүниежүзілік Сауда Ұйымға қосылу кезіндегі ұлттық міндеттемелерді қалыптастырумен байланысты қабылданған практикаға негізделе отырып, қолданылуы мүмкін маңызды дағдыны бөліп көрсетуге болады.

Қазіргі таңда сақтандыру компаниялары мен сақтандыру компанияларының іс қызметін бақылау мен реттеудегі өкілетті орган ретінде Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі тарапынан басымдылық мақсаттары мен оларға жету әдістері анықталған. Сақтандыру компанияларының іс қызметінің, салық салудың заңнамалық жетілдірілуі және оларды реттеу саласындағы мұндай өзгерістер сақтандыру компанияларының қызметтерінің жылдамдатылған өсімінде, олардың салалық жағынан жақсаруында және экономикалық өсім мен мемлекттік бюджетке түсетін ауыртпашылықты азайтуға жағымды әсер ететіні сөзсіз.

Қорытындылай келе басқа дамыған мемлекеттерде сақтандыру компанияларының институты әлеуметтік-экономикалық жүйенің органикалық бөлігі ретінде кезеңдеп даму арқылы қалыптасса, Қазақстандық экономика анағұрлым жылдамдатылған қарқынды қажет ететіндігін атап өткен жөн. Қазір, сақтандыру компанияларының саласы қаржылық жүйенің ажырамас элементі ретіндегі өткір қажеттілік туып, оның маңызы біліне бастаған уақытта отандық сақтандыру компанияларының жүйесінің қалыптасуындағы рөлі өте үлкен.

2.Жүйріков К.Қ «Нарыққа өту жағдайында сақтандыру». Алматы, Жеты жарғы.- 2003.- 15б.

3.Страхование : Учебник ред.: Ю. Т. Ахвледиани, - 2-е изд., испр. и доп. - М. : ЮНИТИ, 2005. - 511 с.

ӘОЖ 632.22

В статье раскрываютсяресурсы коммерческого банка и его место в денежно-кредитной системе.

In article resources of commercial bank and its place in a monetary and credit system reveal.

Ақшамен несиенің негізгібуыны –банктер саналады.

Банк- өзінің жарғысы бар, толық шаруашылық есеп және өзін- өзі қаржыландыру негізінде қызмет жасайтын заңды тұлға. Ол ақша қаражатын тарту, орналастыру және басқа банктік операциялар жүргізетін мекеме.

Банктің атқарымдары жөнінде де, оның мазмұны жөніндегідей экономикалық басылымдарда да әртүрлі пікірлер айтылады.

Көбінесе банктің атқарымы олардың жүргізетін операцияларымен теңестіріледі. Сондықтан банктің барлық сыртқы орталықпен жасайтын қарым-қатынастарының банк операцияларына тән ерекшеліктерін ескеріп, банктің үш атқарымы бар деп түсіну керек. Оның біріншісі кәсіпорындардың және жеке тұлғалардың уақытша бос ақшаларын олардың банктегі шоттарына, депозитке, әр түрлі салымдарға шоғырландыру болып табылады. Сөйтіп, банктер басқа кәсіпорындарға, жеке тұлғаларға несие беру үшін тиісті ресурстар жинайды.

2012 жылы 14 - желтоқсанда Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан-2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекттің жаңа саяси бағыты» Қазақстан халқына жолдауында «Қазақстандық банктер өз кезегінде өзінің мақсатын орындауға және нақты экономика секторының кредиттік ресурстарға деген қажеттілігін қамтамасыз етуге тиіс. Бұл ретте банктерді проблемалық кредиттерден тазарту және қорландыру мәселелерімен тығыз айналысу қажет» деген болатын. Бұл үшін «Ұлттык банк пен Үкіметке Презндент Әкімшілігінің үйлестіруімен экономиканы қажетті ақша ресурстарымен қамтамасыз етуге бағытталған түбегейлі ақша-несие саясатының жаңа жүйесін әзірлеу қажет болады» деген болатын. Осы шаралардың барлығы банк қызметінің несиелік рейтингісіне тікелей әсер етеді.

Қазақстан Республикасында ''Қазақстан Республикасы банктер және банк қызметі туралы'' Республика Президентінің 1995 жылғы 31 тамыздағы заң күші бар жарлығында ''Қазақстанның 2 деңгейлі банк жүйесі бар: 1-ші деңгейдегі мемлекеттің Ұлттық банкі. ал басқа банктердің барлығы 2-ші деңгейлі, яғни «коммерциялық банктер» делінген.

Коммерциялық банктер -жеке клиенттердің (ағымдағы есепті жүргізу, коммерциялық несиелерді ұсыну және т.б.) салымдар түрінде тартылған негізгі түрдегі ақша капиталдармен сақталған және ақша есебінен барлық саладағы кәсіпорындар үшін әмбебап банкілік операцияларды жүзеге асыратын кредиттік мекемелері және кредиттік жүйенің негізгі звеносына айтылады.

Қазіргі коммерциялық банктер — бұл тікелей кәсіпорындарға, ұйымдарға, сондай-ақ, халыққа қызмет ететін банктерді білдіреді.

Коммерциялық банктің пассивтік операциялық негізінде оның қызметінің жүзеге асырылуы үшін қажетті банктік ресурстар арқылы жинақталады. Банктік ресурс – бұл несиелеу ресурсына қарағанда кең ұғымды білдіреді. Банктік ресурстар тек несиелеуге ғана емес, сол сияқты басқа да активтік немесе комиссиондық операцияларды қаржыландыру үшін пайдаланылады.

“Экономика және қаржы” сөздігінде банктік ресурстарға мынадай түсінік беріледі: Банктік ресурстар – бұл банктердің қарамағындағы және олар несие операциялар мен басқа да актив операциялар үшін пайдаланылатын қаражаттың жиынтығы,- делінген.

Қандай артықшылығы болмасын бұл жеткіліксіз, себебі мұнда банктік ресурстардың құралу көздері жайлы айтылмайды.Экономиканы әкімшіл және әміршіл басқару жүйесі жағдайында, елдегі банк ісінің ұйымдастырылуында мемлекеттік монополия болды. Барлық кәсіпорындар, ұйыдар және мекемелер заңды түрде мемлекеттік банк мекемелерінде өздерінің ресурстарын міндетті түрде сақтауға тиіс болды.

Банкке кәсіпорындар мен мекемелердің ресурстары іс жүзінде ақысыз алынады. Тек кооперативтік кәсіпорындарға ғана жартылай мөлшерде төленеді. Осындай жағдайларда жалпы мемлекеттік қарыз қор халық шаруашылығын несиелеу үшін банк жүйесі арқылы мемлекеттің ықпалымен жинақталған қаражаттар жиынтығын білдіреді. Демек, ол банктердің ресурстары болып саналады

Ссудалық қорды орталықтан бөлу сипаты банк ресурстарының құрылымдарына тікелей әсер етті. Ол уақыттары да банк ресурстары меншікті және тартылған қаражаттарға бөлінген.

Мұндағы меншікті қаражаттарға: жарғылық, резервтік, негізгі құралдар, амортизациялық және банк ісін дамыту қорлар, ал тартылған қаражаттарға мемлекеттік бюджет қаражаты, кәсіпорындардың, ұйымдардың есеп айырысу және ағымдық шоттардағы қаражаттары және халықтың ақшалай жинақтары жатты.

Осындай жағдайларда несиелік ресурстар нарығы қалыптасып, мемлекеттің қарыз қоры осы нарықтың бір бөлігін құрады. Бүгінгі таңдағы несиелік ресурстар нарығының құрылуында көптеген ерекшеліктер бар деуге болады. Коммерциялық банктердің қызметінің тұрақтылығы үшін, ең бастысы, олардың баланстары өтімді болуы керек, ал оның қамтамасыз етілуі, несиелік ресурстар мен несиелік жұмсалымдар арасындағы тепе-теңдіктің көлемі және мерзімі бойынша сақталуын талап етеді.

Несиелік ресурстар нарығының пайда болуымен қатар бағалы қағаздармен, факторинг, лизинг және басқа да операциялармен тікелей жұмыс жасай бастады. Бұл, яғни банктің ресурстық құрамына тек қана ақшалай қаражаттар емес, сол сияқты тауарлы-материалдық құндылықтар және бағалы қағаздар кіреді дегенді білдіреді. Ұлттық (орталық) банкіміз “банктердің банкі” болып табылатындықтан, коммерциялық банктердің ресурстарының бір бөлігі сол банктен алған ресурстардан да құралады.

Демек, коммерциялық банктер ерекше бір кәсіпорын ретінде делдалдық қызметке байланысты, несиелік ресурстар нарығында ресурстарды сатып ала отырып, оны қажет ететін кәсіпорынға, ұйымға және халыққа сатып отырады. Бұл жағдайда банк үшін активті және пассивті операциялар да ең маңызды болып табылады.

Пассивтік операцияларға банк ресурсының мөлшері тәуелді.

Жоғарыда айтылғандардан келіп, коммерциялық банктердің ресурстарының мынадай анықтамасы шығады. Коммерциялық банктердің ресурстары – бұл пассивтік операциялары арқылы қалыптасқан және активтік операциялар үшін пайдаланылатын банктің меншікті және тартылған қаражаттарының жиынтығын білдіреді.

Нарықтық қатынастарға өту барысында банктік ресурстарының құрылымында біршама өзгерістер болуда. Меншікті қаражаттар қатарына, біріншіден, коммерциялық банктің акционерлік капиталы, резевтік қоры, сол сияқты қосымша қорлары кіреді. Тартылған қаражаттардың жаңа түріне: Ұлттық банктен және басқа да несиелік мекемелерден алатын несиелер, басқа банктердің, корреспонденттік шоттағы, депозиттік шоттардағы қаражаттары, облигацияларды сатудан түскен қаражаттар, лизингтік операцияларды жүзеге асырғаны үшін алынған тауарлы-материалдық құндылықтар жатады.

Пассивтік операциялар айналыстағы ақшалай қаражаттарды банктерге тартуға мүмкіндік береді. Алғашқы пассивтік операциялардың екі формасы негізінде банктік ресурстардың бірінші ірі тобы, яғни меншікті ресурстары құралады. екінші ірі топ – заемдық немесе тартылған ресурстар құрылады. Банктік меншікті ресурстары қатарына меншікті капиталы мен оған сай келетін баптар кіреді. Коммерциялық банктердің меншікті капиталының ролі мен шамасы, басқа қызметпен айналысатын кәсіпорындар және ұйымдарға қарағанда өзіндік ерекшеліктерге ие. Банктің меншікті капиталы арқылы, оның барлық қаражаттарға деген қажеттілігінің 10%-ы өтеледі. Шын мәнісінде, меншікті және тартылатын қаражаттардың арасында шекті ең төменгі мөлшерде шекарасы болады.

Банкті меншікті қаражаттарының банктің үнемі тұрақтылығын ұстап тұруда маңызы бар. Банктің бастапқы құрылуы барысында, осы меншікті қаражаттары алғашқы шығындарды, яғни жерге, ғимаратқа, жабдықтауға, жалақыға жұмсалатын шығындарды жабады. Себебі, меншікті қаражатсыз банктің қызметін бастау мүмкін емес. Осы меншікті қаражаттар есебінен банкте қажетті резервтер құрылды. Ең соңында, банктің меншікті қаражаты – бұл ұзақ мерзімді активтерге жұмсалымдардың басты көзі болып табылады.

Меншікті қаражаттың құрамдас бөлігі акционерлік капитал болып табылады. Акционерлік капиталдың құрылымы әр банктерде әртүрлі келеді.

Банктің тартылған қаражаттары активтік операциялар, оның ішінде несиелік операциялардың 90%-ға жуықтай ресурстарға деген қажетін қанағаттандырады. Олардың ролі біршама жоғары тұрады.

Заңды және жеке тұлғалардың уақытша бос қаражаттарын тарта отырып, коммерциялық банктер халық шаруашылығының қосымша айналым қаражаттарына деген сұранысымен қатар халықтың тұтыну қажетін де қанағаттандырады.

Меншікті және тартылған коммерциялық банк ресурстары Ұлттық банкте ашылатын корреспонденттік шотта көрсетіледі. Бұл активтік шот, сондықтан да дебеті бойынша ресурстар, ал кредиті бойынша несиелік жұмсалымдар беріледі.

Демек, дебеттік қалдықтың шамасы банктің бос резервінің мөлшерін көрсетеді.банктің бос резервінің мөлшері активтік операцияларға жұмсалмаған оның ресурстарының шамасын білдіреді. Осы бос резервтер сомасы қаншалықты жоғары болса, банктің тұрақтылығы соғұрлым жоғары, бірақ пайдасы төмен болады.

Керісінше, егер бос жатқан қаражаттарының шамасы аз болса, онда тұрақтылығы төмен, пайдасы жоғары келеді.

Сондықтан да, әрбір коммерциялық банк өзінің корреспонденттік шоттағы қалдығын үнемі ықшамдауға ұмтылады.

1. 
   .Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан 2050» Статегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты Жолдауы – Астана: 2012. -5б.
   
2. 
   ."Банктер және банктік қызметтер" туралы ҚР Президентінің заң күші бар жарлығы 31 тамыз 1995 жыл - Алматы: 1995.- 25б.
   
3. 
   .Мақыш С.Б, Коммерциялықбанктероперациялары - Алматы: 2002.
   
4. 
   .Сейітқасымов Ғ.С, редакциясынбасқарған/ Ақша, несие, банктер - Алматы: 2001.
   

Казакстанский инженерно-педагогический университет дружбы народов, г. Шымкент, Республика Казахстан.

На целых континентальных просторах на месте ранее процветающих «от века» городов и государств - зияют их опустевшие от людей «развалины».

Миллионы людей самодостаточных осевших народов превращены в обнищавших беженцев. Люди перестали считать ни за что убиенных...

И такой «ужасный» мир людям сегодня предлагают считать «новой глобальной реальностью».

Разве к «этому» миру шли миллиарды людей, преодолевая противоречия 20 века? - Конечно, нет.

Снова в мире появились в качестве цели - уничтожение наций и государств.

И самой сумасбродное - невиданное в истории цивилизации (!) объединение и сплоченность государств на «достижение» этой «цели».

Законы рыночной торговли и международное право ими на «свое» усмотрение приостановлены.

Государства вновь кинулись в гонку вооруженной уже 5-го поколения - роботизированную.

Но самым удобным и приемлемым видом военных действий друг против друга не вдруг признали и приняли «молчком» на вооружение под оглушительный грохот «всемирной борьбы» с ним — терроризм.

А все «дело» в том, что в условиях «наличия» в арсеналах человечества «самоубийственных» видов оружия массового уничтожения людей именно терроризм становится самым «приемлемым» и потому «эффективным» видом «военных» действий для достижения Целей в Геополитике противостоящих друг другу государств. Терроризм, как Новый «вид» войны в руках геополитиков, - страшный вызов 21 века! - Вызов каждому государству «малыми группами» сверхвооружённых людей - наемников, по большому счету, которым с трудом противостоит, как правило, не малочисленная армия государства, вынужденная перестраивать себя на «мобильные боевые группы», - это реальность, требующая «новой» психологии мышления от руководителей государств и населения, чтобы наступившему сложному периоду в жизни человечества противопоставить его «мирные ресурсы».

Итоги «первых», вроде бы «гражданских», войн в начале XXI века заставили нас, ученых - психологов, «пересмотреть» саму «психологию

Факты и только факты говорят о том, что «психология войны» в начале нового века коренным образом изменилась.

• 
  Во-первых, появились средства уничтожения, которые сделали войны скоротечными.
  
• 
  Во-вторых, «Скорость Войны», то есть «Время Войны», определяет ее Успех.
  
• 
  В-третьих, если идет «затяжка» во Времени Войны, то это означает, что вооруженный противник своей «технологией ведения войны» успешно преодолел твои средства уничтожения, которые оказались «неэффективными», и поэтому не дают «ожидаемого»
  
• 
  результата; и итог войны в нарастающей прогрессии становится для «воюющей» (!) Стороны все более и более «непредсказуемым»; возникла Угроза Поражения.
  
• 
  В-четвертых, у «воюющей» Стороны возникает Страх от Угрозы Поражения.
  
• 
  В-пятых, чтобы ликвидировать Угрозу Поражения, «воюющая» Сторона готова применить оружие массового поражения.
  
• 
  В-шестых, возрастает Угроза Тотальной Мировой войны.
  
• 
  В-седьмых, единственной «Ценностью» войны стала территория; раньше захватывались города и объекты в готовом виде для применения и использования в последующем, потому что считались ценностью; но развитие технологий строительства вычеркнули их категорически из Списка Ценностей, потому что на их месте можно всегда построить Новые; поэтому города вместе с Памятниками Человеческой Цивилизации Уничтожаются безжалостно.
  
• 
  В-восьмых, вместе с городами безжалостно уничтожается
  
• 
  население.
  
• 
  В-девятых, Жизнь человека - не имеет Цены!
  
• 
  Итак, вывод:
  
• 
  воюющие Стороны воюют за территорию и за «Скорость Войны», которые в XXI веке стали Единственной Ценностью для Политиков.
  
• 
  Такова Новая Психология Войны.
  
• 
  Опыт Ирака и Сирии показывает, что боевики, проникая в город под видом мирных жителей, в последствии сбрасывают «маску» и беспрепятственно (!) захватывают огромные территории, а их население - в «заложники», создавая, порой, непреодолимые трудности для «местной» власти по их освобождению.
  
• 
  Таким образом под «видом» терроризма совершается «прямая» агрессия против государств с неисчислимыми фактами жесткости в отношении ни в чем не повинного (!) населения и жертвами.
  
• 
  И этот Новый «Вид» войны, который не знает «государственных» границ и не имеет «линии» фронта, «кардинальным» образом меняет «психологию» организации самой «обороны» государства.
  
• 
  Образно говоря, сегодня государство «вынуждено» надевать шинель, чтобы обезопасить себя.
  
• 
  Весь мир, в итоге, вступил в период неотложной «государственной» (!) мобилизации.
  
• 
  Когда «государство» призывается на «военную» службу своему народу.
  
• 
  Для государств наступил «призывной период.
  
• 
  Такой период, судя по всему, наступил и для государства Казахстан.
  
• 
  26 октября 2016 года Мажилис Парламента Республики Казахстан рассмотрел поправки и изменения в 18 Законов, касающихся организации обороны страны.
  
• 
  Включая Законы «О Вооруженных Силах» и «О воинской службе» в Республике Казахстан.
  
• 
  Приводя оборону государства в соответствие новым угрозам и вызовам, в Казахстане «при акиматах» (органах местной власти) областей, городов Астаны и Алматы создаются территориальные войска для обороны территории с приданием им статуса воинских подразделений с включением их в Состав Вооруженных Сил.
  
• 
  При названных органах местной власти организуются Управления территориальных войск.
  
• 
  Как видим, государство надевает шинель уже и в органах местной власти по Новой «психологии» обороны.
  

ИСПОЛЬЗОВАННЫЕ ЛИТЕРАТУРЫ:

1. 
   Козлов В.В., Интегративная психология. М., «Психотерапия», 2007-528С.
   
2. 
   Козлов В.В., Мануйлов Г.М., Фетискин Н.П., Психология управления. М., Академия, 2011-343с.
   
3. 
   Новиков В.В., Социальная психология: феномен, наука, практика. Избранные произведения в 11-ти томах. Ярославль, 2001-т.З.
   
4. 
   Тастан Т.Р., Андрюков В.В., Социальные и психологические проблемы транзитивного Казахстана (В общих процессах глобализации - G-Global)
   
5. 
   G-Global-новая парадигма в устройстве мира и переход на научные инструменты отношений. Шымкент, 2015, с.130.
   
6. 
   Тастан Т.Р., Андрюков В.В., Социальные и психологические проблемы транзитивного Казахстана (В общих процессах глобализации - G-Global). Психология противодействия преступности, экстремизму и терроризму. Шымкент, 2015, с. 114.
   
7. 
   Тастан Т.Р., Андрюков В.В., Социальные и психологические
   
8. 
   проблемы транзитивного Казахстана (В общих процессах глобализации - G-Global). Психология мигрантов. И защита социально-психологической самобытности - возрастающая психологический фактор в жизни народов. Шымкент, 2015, с.117.
   
9. 
   Тастан Т.Р., Андрюков В.В., Судебная реформа в Казахстане: шаг к новой правовой культуре общества в условиях новой глобальной реальности (Юридическая психология). Практическое пособие для работников правоохранительных органов, юристов, медиаторов и адвокатов. Новый вид войны: страшный вызов 21 века - терроризм. Шымкент, 2016, с.31.
   
10. 
    Тастан Т.Р., Андрюков В.В., Судебная реформа в Казахстане: шаг к новой правовой культуре общества в условиях новой глобальной реальности (Юридическая психология). Практическое пособие для работников правоохранительных органов, юристов, медиаторов иадвокатов. Психологический перевод общества из мирной жизни в условия боевых действий и войны. Шымкент, 2016, с.36.
    
11. 
    Тастан Т.Р., Андрюков В.В., Судебная реформа в Казахстане: шаг к новой правовой культуре общества в условиях новой глобальной реальности (Юридическая психология). Практическое пособие для работников правоохранительных органов, юристов, медиаторов и адвокатов. Психологические особенности офицерского патриотизма в общей психологии офицера. Шымкент, 2016, с.44.
    
12. 
    «Казахстанская правда», 27 октября 2016 года. Сообщение о заседании Мажилиса Парламента Республики Казахстан 26 октября 2016 года, с.2.
    

Южно-Казахстанский Государственный Университет им. М.Ауэзова и КИПУДН.

Одним из важнейших направлении в развитии нефтеперерабатывающей промышленности Республики Казахстан является получение высококачественных моторных топлив из газообразного углеводородного газа.

Попутный нефтяной газ растворённые в нефти представляет собой смесь углеводородных компонентов, выделяющихся из нефтяных скважин и из пластовой нефти при её сепарации.В зависимости от района добычи с 1 т нефти получают от 25 до 800 нм³ попутного нефтяного газа. Долгое время основным направлением утилизации нефтяного попутного газа(ПНГ) было сжигание на факелях. Однако, стоить отметить, что сжигание попутного газа оказывает негативное влияние как на состояние окружающей среды, таки на здоровье человека.

Данные об объёмах сжигаемого на факелах попутного газа в РК, приводимые разными источниками, варьируют в весьма широких пределах: разброс данных от 4-5 до 10-15 млрд. м³ в год.

Возможны три направления эффективные варианты использования попутного нефтяного газа (ПНГ): газомоторные топлива,энергетическое инефтехимическое.

1.Газомоторное топлива - применение нефтяного газа в качестве автомобильного и дизельного топлива в настоящее время очень актуально, так как в выхлопах газовых моторов содержится в 2–3 раза меньше оксида углерода и в 1,2 раза меньше окиси азота. При этом по сравнению с бензином стоимостьСУГниже примерно на 30–50%.

1.Энергетическое использование ПНГ для выработки электроэнергии можно считать экономически в польне оправданным. Попутный нефтяной газ - топливо высококалорийное и экологически чистое. Учитывая высокую энергоемкость нефтедобычи, во всём мире существует практика его использования для выработки электроэнергии для промысловых нужд.

2. Нефтехимическое - попутный нефтяной газ (ПНГ) может быть переработан с получением сухого газа, газового бензина, широкой фракции лёгких углеводородов (ШФЛУ) и сжиженного газа для бытовых нужд. ШФЛУ является сырьём для производства целого спектра продуктов нефтехимии: каучуков, пластмасс,окигенатов, компонентов высокооктановых бензинов. Это направление доминирует, потому что продукты нефтехимии имеет практически неограниченный рынок.
Углеводородные газы получаются при первичной перегонке нефти, а также в процессах каталитической и термической переработки нефтяных фракций и остатков. Они в основном состоят из углеводородов С₁-С₄ и некоторого количества более тяжелых компонентов. В зависимости от типа процесса переработки нефтяных фракций газы могут содержать в основном насыщенные углеводороды (процессы перегонки нефти и нефтяных фракций, гидрогенизационные процессы, риформинг, изомеризация и т.п.) или непредельные (каталитический крекинг, термодеструктивные процессы. Пропан, бутан и их смеси, наряду с природным газом (метаном), используются в качестве альтернативного топлива для заправки автомобилей. Применение их в качестве газомоторного топлива в настоящее время очень актуально, ведь ежегодно отечественным автопарком, состоящим из более 34 млн единиц транспортных средств, вместе с отработавшими газами выбрасывается 14 млн тонн вредных веществ. А это составляет 40% от общих промышленных выбросов в атмосферу. Отработавшие газы двигателей, работающих на газе, в несколько раз менее вредны. Комплекс установки переработки углеводородных газов включаетследующихустановок переработки природных углеводородных газов:1.Установки осушки газа. 2.Установки очистки газа. 3.Установки отбензинивания газа. 4.Установки извлечения гелия из природных отбензиненыхгазов. В данной стать рассматривается некоторые вариантыустановки переработки углеводородных газов различного происхождения.

1.Установка осушки природных, попутных углеводородных газов. В недрах земных пластов углеводородные газы (природный, попутный и др.) насыщены водяными парами до равновесного состояния. Количество паров воды зависит от условий в пласте (температуры и давления) а также от состава газа. С момента выхода газа из скважины в виду изменения этих параметров влагосодержание газа меняется.Присутствие паров воды в газе негативно сказывается на аппаратах и коммуникациях установок переработки и транспорта газа вследствие образования в них гидратов, во избежание этого явления, обязательным условием подготовки газа к транспортировке по газопроводам на ГПЗ служит процесс осушки газа.

Таблица №1-Характеристики газа на входе и на выходе:

Предварительно осушенный газ, охлаждается в рекуперативных теплообменниках, после чего поступает в сепаратор, где происходит отделение от него сконденсированных углеводородов, после которого идет на турбодетандер, с которого подается на разделительную колонну. В нее же с теплообменников поступает смесь сконденсированных углеводородов из сепаратора. Внизу колонны отбирают смесь сконденсированных углеводородов от этана и выше, а деэтанизированный газ сверху колонны отводится в теплообменники после которых поступает в турбодетандер, в котором сжимается за счет энергии расширяющего газа из сепаратора и направляется далее заказчику. Смесь полученых углеводородов направляется на газофракционирующую установку, где из нее отбирается этановая фракция 90% и фракции остальных более тяжелых углеводородов. Предельные углеводородные газы подвергают, как правило, газофракцио-нированию на установках ГФУ, а непредельные разделяют на АГФУ (абсорбционно-газофракционирующих установках).На этих установках осуществляется очистка сырья от содержащегося в нем сероводорода, с последующим проведением глубокой перегонки, продуктом чего являются бензиновые и узкие газовые фракции.

1. 
   
   жүктеу/скачать 3,96 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: