Жылқы жеріне қарай өседі. Арқа жерінде «аузымен кұс тістеген» бірнеше тұлпарлардың тұқымы болғаны белгілі екен.
Солардың бірі - Бексейіттің Кераты.Бұл Жарылғап батырдың досы Тама Тыныс батыр жоңғарлармен болған бір ұрыста қолға түсіп, тұтқыннан мініп қашқан тұлпардан тараған тұқым екен, Кер тұлпарды кезінде Жарылғап батыр тақымына басқан. Қазақстанньтң 40 жылдығына орай өткізілген дүбірлі тойда мәреге оқ бойы алда келген Тауықтың Қарасы деген сәйгүлік осы Кердің тұқымы екен. Ақшатауда Нұреке деген ақсақалдың немерелерінің қолында Кердің тұқымы әлі бар көрінеді.
Арқа жеріне көп тараған тағы бір сәйгүлік - Сазаибай батырдың жау қолынан алған Көкжайдақ тұлпардың тұқымы. Өзі өлеңін білсе де жанындағы серігі Кәрсон Орынбай батырға «біздің елде бір қатын буаз шығар, мендей бір ұл туар, тұлпарды қайтармаңдар» деп сәлем айтқанда осы Көкжайдақтан тұқым алуды көксеген ғой, есіл ер.
Тағы бір тұлпар - Түйтенің Көкшағыры. Өмір бойы алысып та, достасып та өткен Керней Бәубек батыр мен Қуандық Алшағыр батыр қыз алысқанда келген Жыланкөз деген жүйрік аттың тұқымы. Көнекөз қарттардың айтуына қарағанда бұл тұқым Асанқайғының Албан жеріне тастап кеткен Шаңқанбоздарынантараған деген сөз бар екен.
1929-жылы Шет ауданының бөлек шаңырақ көтеруіне орай өткізілген тойы Шетшоқы тауының терістігіндегі «Аудан қонған» Деген жазықта өткен. Сол тойда Құсайынның Тыртықкөк деген аты бірінші келген. Сондай-ақ Күржібайдың Көгі, Құласы деген айтулы жүйріктер болған. Жұмажан ақсақалдың жаратуымен күні кешеге дейін үлкенді - кішілі бәйгілердің алдын бармей келген.
Атақты Сұркөжек, Апақтың Құласы да дүйім жұртқа мәлім болған текті тұлпарлар.
Ырғай тұлпардың тұқымы Тарақты Сапақ байдың жылқысынан тараған екен. (Шет ауданы. А. Айтжантегі әңгімесінен.)
Шіркін-ай, дерлік бір тусы аты аталған батыр бабаларымыздың ру, ата, тектерінің ескеріліп,бізге толық жетпеуі. Бұл асылдарды жәй ғана айта салардай, бізге құрдас емес қой. Тектіден туған тектілерді білгеніміз жөн емес пе?! (Б. Т.)
