Ізгілікті тұлға қалыптатырудағы негізгі факторлар

0. 
   Сабақтан тыс оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеудің педагогикалық шарттары
   

1. 
   тәрбие үрдісі оқушылардың ізгілік құндылықтарды игеруіне бағытталса;
   
2. 
   оқушылар ізгілік құндылықтарды қалыптастыру мақсатында рефлексивтік іскерлік дағдыларды игерсе;
   
3. 
   оқушылар жеке тұлғаның және әлеуметтік мәні бар адамгершілік құндылықтарды өз іс - әрекеттерінде, мінез – құлқы мен тіршілік әрекетінде көрсете алу мүмкіндігін тыңдаса;
   

Құндылықтарды игеру механизмі адамның өзін - өзі айқындау құндылығының үлгісі арқылы жүзеге асады. Өзін - өзі айқындаудың алғашқы кезеңінде оқушы игеретін құндылықтардың мәнін аша келе, ол адамгершілік құндылық бағдарына ие болады, іс - әрекеттер нәтижесінде қабылданған тәрбие негізінде туған болжамды тұжырымдайды, жалған жорамалдан арылып, әбден ысылған, тиянақталған білім, баға сияқты түсініктерді түзе алады. Бұдан келіп оқушы өз бойындағы өзін - өзі айқындаудың адамгершілік құндылықтарын басқалардың адамгершілік құндылықтарымен және адамгершілік құндылық бағдары негізіндегі іс - әрекеттерін салыстырады, әрекеттер мен мінез – құлыққа талдау жасау барысында ол адамгершілік құндылықтарды анықтап, оның өзін - өзі айқындауы жүзеге асады. Бұл аталған екінші деңгейде оқушының өзін - өзі айқындауы оқу – тәрбие үрдісінің жалпы құрылысының құрамды бөліктері арқылы жүзеге асырылады.

ізгілік болжам іс-әрекет

құндылықтарын ұғыну тәжірибесі

жалған жорамалдан арылу

түсінік түрінде алынған білім

оң баға теріс баға

І. Адамгершілік құндылық бағдары

Өзін-өзі айқындауға дейін:
өзінің ізгілік ізгілік құндылықтарға Мінез-құлық, әрекет

құндылықтарын бағдарлану негізіндегі іс-әрекет салындарына талдау

басқа оқушылардың

адамгершілік

құндылықтарымен

салыстыру

Осы тұрғыда Л.С Выготскийдің мәдени даму генетикалық заңдылығын қалыптастырған еңбегіне сүйенсек, ол: «Баланың мәдени дамуындағы кез келген қызмет екі түрде пайда болады деп көрсетеді. Бірінші - әлеуметтік, одан кейін психикалық, алдымен ол адамдар арасындағы интерпсихикалық түрде, кейін баланың ішкі жан дүниесінде интрапсихикалық түрде қалыптасады » , - дейді. Құндыылқтардың жеке адамның санасына ену механизмі жеке тұлғаның рухани қажеттілігін түсінуге көмектеседі: объектілерді ұйымдастыру, таңдау, сондай – ақ жеке тұлғаның құндылықтарды тануы мен бағалауын қажет ететін жағдайларды тудыру барысында мақсатты іс - әрекет жүзеге асқан жағдайда құндылықтар жеке тұлғаның қажеттілік объектісіне айналады. Сондықтан тәрбиені жалпы адамзаттық құндылықтардың интериоризациясының ұйымдасқан мақсатты нақты процесс деп қарастыруға болады. Демек, адамгершілік құндылықтарды қалыптастыруда оқушылардың өзін - өзі айқындауын іске асыра алатын, іс - әрекеттік бағыт шеңберінде жүзеге асады.

Рухани ізгілік тәрбиенің тағы бір шарты балалардың шығармашылық қабілетін дамыту болып табылады.

Сонымен қатар, оқушыларды ізгілікке тәрбиелеуде біз тек осы теория мен ғана шектелмей, олардың әрқайсысының өзінің ойларын анықтадық. Бұл курстық жұмысымызды екі негізгі бөлімнен тұратын эксперимент нәтижесімен дәлелдедік. Эксперимент негізінен анықтаушы және қалыптастырушы деп екі бөлімнен тұрады. Эксперимент Талдықорған қаласы, №12 орта мектепте өткізілді. Эксперимент барысында осы мектептің 8 – 9 сынып оқушылары қатысты. Олар өз ойларын еркін және дәлелді жеткізе алды. Анықтаушы эксперименттің мақсаты – оқушылардың ізгілік қасиеттері туралы білімін анықтау және оларды оқу – тәрбие процесінде ізгілікке тәрбиелеу деңгейін дәлелдеу. Сонымен бұл эксперимент барысында мынандай төмендегі сұрақтар қамтылды.

1. 
   Ізгілік деген терминді қалай түсінесіз?
   
2. 
   Ізгілік, адамгершілік туралы ата – аналарыңыз, мұғалімдеріңіз жиі айта ма?
   
3. 
   Қазіргі заманда адамгершілігі мол, ізгілік қасиеті толық қалыптасқан тұлға бар ма?
   
4. 
   Кім әрдайым үлкенге құрмет, кішіге ізте білдіреді?
   
5. 
   Ізгіліктік тәрбие неден байқалады?
   
6. 
   Мұғалімдерңіз ізгіліктік тәрбиеге байланысты әр түрлі іс – шаралар өткізе ме?
   

Ал анықтаушы экспериментінде анықталған нәтижені қалыптастыру эксперименті негізінде қалыптастыру үшін біз әр түрлі іс – шаралар дөңлелек үстелдер, ашық сабақтар, тәрбие сағаттарын т.б. ойын сабақтарын өткізді. «Ізгілікке тәрбиелеу негіздері» атты дөңгелек үсттел, «Мейірімді анам менің» ашық сабағын, «Тәрбие негізі - ізгілік» атты салтанатты кешін өткіздік. Осының нәтижесінен ғана оқушылардың ізгіліктік, адамгершіліктік қасиеттерін қалыптастыра алдық. Сонымен нәтижесінде жоғарғы деңгей 55% , орташа 33% төмен деңгей - 12% көрсетті.