Кіріспе зepттey жұмыcының өзeктiлiгi
жүктеу/скачать 1,24 Mb.
|
Дипломная
Алдаберген Аяжан ЕП-20-3к3 Класс.Мех Реферат, Исаева Толғанай сик 211практика11, Саба ты та ырыбы Ньютонны бірінші за ы, инерциялы сана ж йел, жаңасы 1-2тарау мол-физ, в этом году я..., Niyet x Abylai Kenzhaly
| Кесте 1
ЕҚТА түрлері бойынша туризмді ұйымдастыру тәсілдері
Қазіргі уақытта мемлекеттік ұлттық табиғи парктер (МҰТП) үшін туризм және рекреация мәселелері барынша егжей-тегжейлі регламенттеуге ие болды. Атап айтқанда, осы мақсатта орман және аңшылық комитеті Төрағасының 2007 жылғы 9 ақпандағы №56 бұйрығымен бекітілген мемлекеттік ұлттық табиғи парктер аумағындағы реттелетін туризм мен рекреацияның арнайы ережелері қабылданды. Аталған ережелерде туризм инфрақұрылымын дамыту, туристік соқпақтар мен маршруттар құру, ұлттық саябақтарда әуесқойлық (спорттық) аң аулау және балық аулау мәселелері реттеледі [14]. Жалпы талап ретінде заңнамада МҰТС-дағы туризм мен рекреация реттелетін сипатта болады, бұл оның ұйымдарына қатысатын субъектілерге, сондай-ақ ұлттық саябақтар аумағында жүзеге асырылатын турларға белгілі бір талаптарды білдіреді. Әзірге бұл туроператорларда тиісті лицензияның болуы туралы талапта және оның әкімшілігімен жасалған рұқсат немесе шарт негізінде олардың нақты МҰТС аумағына кіруін реттеу мүмкіндігінде көрініс табады. Қазақстандық заңнамаға сәйкес мемлекеттік табиғи қорықтар (МТҚ) аумағындағы туристік қызмет ұлттық саябақтармен салыстырғанда әлдеқайда шектеулі сипатта орын алады және қатаң белгіленген мақсаттарға (экологиялық-ағартушылық, оқу-танымдық, ғылыми) сәйкес дамытуға бағытталған. МТҚ үшін «Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы» Заң экологиялық туризмді дамытуды қарастырады, сондай-ақ Орман және аңшылық шаруашылығы комитетінің 2006 жылғы 24 қазандағы №234 бұйрығы осы мақсатта экскурсиялық соқпақтар мен маршруттарды құру тәртібін анықтайды. Сонымен қатар, МТҚ жағдайында туризмнің мақсатты бағыты туризмді ұйымдастыруға қойылатын өлшемдер мен талаптар жүйесімен бекітілмеген, әсіресе бұл экотуризмге қатысты. Қазіргі уақытта МТҚ-да туризмді дамыту қорықтарда қолданылатын шектеулерге сәйкес, бұл үшін қатаң бөлінген учаскелерді (экологиялық соқпақтар мен маршруттар) анықтау және жабдықтау қажеттілігімен айтарлықтай шектеледі. Мемлекеттік табиғи резерваттарға (МТР) қатысты «Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы» Заңның ережелері МҰТС үшін де, МТҚ үшін де көзделген туризм мен рекреацияны дамыту режимдерін біріктіруге бағытталады, бірақ бұл ретте олар заңға тәуелді актілер деңгейінде дамуы орын алмаған. «Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы» Заңның 49-бабына сәйкес, мемлекеттік өңірлік табиғи саябақтар (ЖЖТ) аумағындағы туристік қызмет МҰТС арналған жағдайларда жүзеге асырылуы тиіс, алайда МТҚ жағдайында да ол одан әрі заңға тәуелді актілер деңгейінде регламенттеуге ие болмаған [15]. Жалпы, 2006 жылы ЕҚТА туралы жаңа заңның қабылдануымен және кейіннен заңға тәуелді актілерді әзірлеумен ЕҚТА-да туризм мен рекреацияны реттеу фрагменттік сипатқа ие болып келеді, әсіресе бұл МТР мен МӨТС-ға қатысты. Бұл жағдай экотуризмге немесе ЕҚТА-дағы тұрақты туризмге қойылатын талаптарға сәйкес туризмді дамытуға байланысты мәселелерді тиімді шешуді қиындататыны сөзсіз. Тиісінше экологиялық туризм мен реттелетін туризмді ұйымдастыру көзделген мемлекеттік қорықтар мен ұлттық парктер жағдайында да оларды ұйымдастыруға қойылатын өлшемдер мен талаптар жүйесі айқындалмаған. Осыдан ЕҚТА-да туризмді ұйымдастыратын субъектілердің оларды сақтауын қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін іске асыру сызбалары жоқ. ЕҚТА түріне байланысты іске асырылатын туризм түрлерінің жоғарыда қарастырылған белгіленуіне қосымша заңнама ЕҚТА-ның жекелеген түрлері үшін туристік қызметті дамытуға байланысты рұқсат етілген және тыйым салынған қызмет түрлерін де айқындайды. Олар ЕҚТА-ның (МҰТС) тиісті түрін функционалдық аймақтарға бөлуді ескере отырып және «рұқсат етілмеген нәрсеге тыйым салынады» жалпы қағидаты негізінде қолданылады. Мұндай заңнамалық ережелердің болуы ЕҚТА-да туризм мен рекреацияға арналған инфрақұрылым объектілерін салу мен пайдалануға арналған функционалдық аймақтар мен орындарды айқындауға мүмкіндік береді. Бүгінгі таңда ЕҚТА-да туризм мен рекреацияға арналған инфрақұрылымды дамытуға байланысты жекелеген мәселелер Қазақстанда арнайы ережелер деңгейінде реттеледі. Оларға Үкіметтің 2006 жылғы 7 қарашадағы №1063 және 2006 жылғы 7 желтоқсандағы №1181 қаулыларымен бекітілген ережелер, сондай-ақ Орман және аңшылық шаруашылығы комитетінің 2007 жылғы 9 ақпандағы №56 бұйрығымен бекітілген МҰТС аумағында реттелмелі туризм мен рекреация ережесі жатады. Алайда, жоғарыда көрсетілген нормативтік құқықтық актілерде құрылыс салушыны жоспарлау, таңдау және ЕҚТА-да ғимараттар мен құрылыстарды, туризм инфрақұрылымының өзге де объектілерін салу (қайта жаңарту) үшін жер учаскелерін жалға беру тәртібін регламенттеуге негізгі назар аударылады. Сонымен қатар, оларда экотуризмді немесе ЕҚТА-да тұрақты туризмді ұйымдастыру талаптарына жауап беретін инфрақұрылым бойынша қандай да бір арнайы талаптар жоқ. Сондықтан олар жаппай туризмге сәйкес келетін инфрақұрылымға дәстүрлі көзқарастар мен қажеттіліктерді ескере отырып тұжырымдалған деп айтуға болады. Басқаша айтқанда, оларда қонақ үйлер базасында туристердің шағын топтарын орналастыруды қолдауға, экологиялық таза көлікті, жаңартылатын энергия көздерін, қалдықтарды қауіпсіз жоюға бағытталған арнайы талаптарды қолдану үшін негіздер жоқ, бұл ЕҚТА-да экотуризм және тұрақты туризм тұжырымдамасына сәйкес келеді. Осы міндеттерді шешу үшін экотуризмді дамыту басымдықтарын және тиісті іс-шараларды жекелеген ЕҚТА-ны басқару жоспарларына ғана емес, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдардың, ауыл шаруашылығы министрлігінің, Үкіметтің стратегиялық жоспарларына, ЕҚТА-ны дамыту жөніндегі бағдарламалық құжаттарға енгізу қажет болады. ЕҚТА-дағы туризм мен рекреацияның тағы бір реттелетін аспектісі туристік соқпақтар мен маршруттарды жайластыру болып табылады. Аталған мәселелер МТҚ және МҰТС үшін Орман және аңшылық шаруашылығы комитетінің 2006 жылғы 24 қазандағы №234 және 2007 жылғы 9 ақпандағы №56 бұйрықтарымен бекітілген Ережеге сәйкес реттеледі. Осы ереже туристік соқпақтар мен маршруттардың түрлерін, оларды жобалау, келісу және бекіту жөніндегі негізгі талаптарды айқындайды. Бұл ретте әзірленген соқпақтар мен маршруттар қорықтың не ұлттық парктің ғылыми-техникалық кеңесінің ұсынымдары негізінде белгіленген тәртіппен осы нақты ЕҚТА соқпақтарының (маршруттарының) паспорты нысанында келісіледі және бекітіледі. Қолданыстағы заңнама туристік соқпақтар мен маршруттарды құру тәртібін реттей отырып, олардың көмегімен ЕҚТА-ға туристер ағынының қалай реттелетіні туралы мәселені едәуір дәрежеде ашық қалдырады. Бұл мағынада соқпақтардың (маршруттардың) паспорттары қызмет көрсетілетін туристер топтарындағы адамдардың ең көп саны, қызмет көрсетілетін экскурсиялық топтардың аптасына не айына лимиттері (рекреациялық жүктеме), соқпақтар мен маршруттарды маусымдық пайдалану бойынша, мысалы, балапандарды шығару кезінде құстарға дем беру мақсатында шектеулер көзделеді. Қарастырылып отырылған ережелер жеке алынған бір ЕҚТА ішінде туристік соқпақтар мен маршруттарды құру және жайластыру мәселелерін реттеуге бағытталған. Олар туристер ағынын неғұрлым кең негізде қайта бөлуді қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді, мысалы, қазіргі кездегі туристердің қажеттілігі мен нақты ағындары қазіргі бар соқпақтар мен маршруттар үшін рекреациялық жүктеменің белгіленген нормаларынан асып кеткен жағдайда, шешуге мүмкіндік бермейді. Іс жүзінде бұл осы ЕҚТА-да қосымша маршруттар мен соқпақтарды жобалау және жайластыру, баламалы турөнімдерді, оның ішінде жақын маңдағы елді мекендерге, басқа ЕҚТА-на барумен байланысты ұсыныстар арқылы шешілуі мүмкін. Бұл мағынада туристік соқпақтар мен маршруттарды жеке ЕҚТА деңгейінде жобалау, жайластыру, келісу және бекіту жөніндегі қолданыстағы формальды талаптар жүйесі қосымша бағыттар мен соқпақтарды дамытуды қолдау, баламалы туристік өнімдерді қалыптастыру үшін мүмкіндіктерді қамтамасыз ететін Үкімет деңгейінде не Қазақстанның туризм тұрғысынан неғұрлым тартымды жекелеген өңірлерінің қабылдаған неғұрлым жалпы ережелермен толықтырылуы тиіс. ЕҚТА-да туризмді дамыту үшін ұйымдастыру-қаржылық негіздер тұрғысынан негізгі мәселелер туризм мен рекреация мақсатында ЕҚТА-ны пайдаланғаны үшін, сондай-ақ туристерге көрсетілетін ақылы қызметтер үшін ақы белгілеу және алу болып табылады. МҰТС, МТР және МТҚ секілді ЕҚТА-рын туристік мақсаттарда пайдаланғаны үшін 0,1 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде ақы алынады. Жергілікті саябақтар жағдайында төлем мөлшерін облыстардың (Алматы және Астана қалаларының) жергілікті өкілді органдары белгілейді. Республикалық деңгейдегі ЕҚТА бойынша барлық төлемдер республикалық бюджетке, ал жергілікті саябақтар бойынша тиісті жергілікті бюджеттерге бағытталады. Олар заңдарда белгіленген тәртіппен аудару арқылы не қолма-қол есеп айырысу үшін бақылау-өткізу пункттерінде не өзге де арнайы жабдықталған орындарда орнатылатын кассалық аппараттар арқылы ақшаны кіріске алу жолымен жүзеге асырылады. ЕҚТА өздерінің дербес қарауына өздері жүзеге асыратын туристік қызмет шеңберінде жеке және заңды тұлғаларға көрсетілетін ақылы қызмет көрсетуден түскен қаражат түсуі мүмкін. Бұл үшін заңды тұлғалар болып табылатын ЕҚТА-ры туристерге ақылы қызмет көрсетуден түсетін қаражатқа арналған арнайы шоттар аша алады. Олардың көпшілігі үшін мұндай шот Орман және аңшылық шаруашылығы комитетінің рұқсатымен ашылуы мүмкін, іс жүзінде бұл мәселе ақылы қызмет көрсетуден түсетін жоспарланатын кіріс деңгейіне байланысты шешіледі. ЕҚТА қызметтері үшін ақы белгілеу мен өндіріп алудың жалпы тәртібі Үкіметтің 2000 жылғы 10 мамырдағы №693 және 2002 жылғы 21 тамыздағы №933 қаулыларымен реттеледі. ЕҚТА ұсынатын және экотуризмге жататын қызметтер қатарына келесілерді жатқызуға болады: - экскурсияларды ұйымдастыру және өткізу; - туристердің табиғат мұражайларына және тірі бұрыштарға баруы; - туристік соқпақтар, қарау алаңдарын, демалу алаңшаларын ұсыну; - жолсеріктер, экскурсоводтар, гидтер және аудармашылар қызметтері; - табиғи - қорық қоры, табиғи және мәдени мұра объектілеріне бару және зерттеу кезінде кино-, бейне- және фототүсірілімдер жүргізу; - шатырлы лагерлердің тұрағын ұйымдастыру, туристік базаларда және қонақ үйлерде туристердің тұруын ұйымдастыру; - туристердің стационарлық демалу орындарына іргелес рекреациялық аймақтарды санитарлық тазалау және абаттандыру; - азық-түлік өнімдерін өндіру және сату, туристер үшін қоғамдық тамақтану пункттерін ұйымдастыру; - туристерге көлік қызметін ұсыну; - туристерге халық кәсіпшілігі бұйымдарын өндіру және сату. Туристерге ақылы қызмет көрсетуден түскен қаражат осы аумақтарды сақтау және дамыту жөніндегі келесі іс-шараларға бекітілген сметаларға сәйкес пайдаланылуы мүмкін: - табиғи кешендерді сақтау және дамыту; - жануарлар мен өсімдіктер дүниесін қорғау; - санитарлық кесуді және күтіп-баптау кесуді қоса алғанда, ормандарда қалпына келтіру және қорғау іс-шараларын жүргізу; - аумақты тазалау және абаттандыру; -табиғи-қорық қорының объектілерін қорғауға, туристік, рекреациялық және шектеулі шаруашылық қызметпен байланысты инфрақұрылымды дамыту; - ЕҚТА-ның табиғат қорғау қызметін қамтамасыз ету үшін штаттан тыс маусымдық қызметкерлердің, оның ішінде өрт сөндірушілердің, күзетшілердің, күтіп-баптау мақсатында ағаш кесуді және санитарлық кесуді, орман өсіру жұмыстарын жүзеге асыру жөніндегі қызметкерлердің, сондай-ақ шектеулі шаруашылық қызметті жүзеге асыратын қызметкерлердің қызметтеріне ақы төлеу; - байланыс құралдарын, көлік пен жабдықтарды, өртке қарсы, орман қорғау және орман дақылдары мақсатындағы механизмдер мен материалдарды, қалпына келтіру жұмыстары үшін тұқымдар мен отырғызу материалдарын, жанар-жағармай материалдарын, байланыс құралдарын, қару мен арнайы қорғау құралдарын сатып алу; - табиғат қорғау қызметімен байланысты ғимараттарды, құрылыстарды және басқа да объектілерді салу, қайта жаңарту және жөндеу; - ЕҚТА саласында ғылыми зерттеулер жүргізу; - табиғат мұражайларын және көрмелерді ұйымдастыру және ұстау; - рекреациялық аймақтарды дамыту және абаттандыру; - жарнамалық қызметті жетілдіру; - экологиялық насихат; - жағымсыз экологиялық зардаптардың алдын алу және жою. Қазақстандық заңнама ЕҚТА-да туризмді ұйымдастыратын субъектілерге жеткілікті шектеулі талаптарды белгілейді, бұл ретте олар тек МҰТС-ға қатысты ғана жазылған, ал сілтеме норма ретінде МТР-ға және МӨТС-ға да қолданылады. ЕҚТА-ның осы түрлерінде туризмді ұйымдастыру жөніндегі қызметпен ЕҚТА-ның өзі де, сондай-ақ мамандандырылған туроператорлар да айналыса алады. Туризмді ЕҚТА өзі тікелей ұйымдастырған жағдайда, экологиялық ағарту және туризм бөлімдері осымен айналысады. Басқа ұйымдардың туризм және спорт министрлігінің Туризм индустриясы комитеті беретін туроператорлық қызметті жүзеге асыруға лицензиясы болуы тиіс. Лицензиялау тәртібі және туроператорларға қойылатын біліктілік талаптары Лицензиялау туралы Заңымен және Үкіметтің 2007 жылғы 11 маусымдағы №481 қаулысымен белгіленеді. Жалпы біліктілік талаптары туроператорда болуын көздейді: - заңды тұлғалар үшін – құрылтай құжаттарында туристік қызметті жүзеге асыруға нұсқау; - кеңсеге арналған меншікті немесе жалға алынған үй-жай; -туристік білімі бар қызметкерлер, оның ішінде гидтер (гид-аудармашылар), экскурсоводтар, туризм нұсқаушысы қызметін көрсетуге лицензиясы бар туризм нұсқаушылары; - Үкімет бекіткен үлгі шартқа сәйкес әзірленген туристік қызмет көрсету шарты; - туристік өнімге кіретін жеке туристік қызмет көрсететін тұлғалармен жеке немесе жалға алынған материалдық база және (немесе) шарттар-туроператорлық қызмет үшін; - туристік маршруттар мен соқпақтар тізілімі; - туристерге қызмет көрсету бағдарламалары; - туристік жолдама және турист жадынамасы. Тұтастай алғанда, жоғарыда көрсетілген біліктілік талаптары лицензиялау мақсаттары үшін жеткілікті формалды сипатта болады және туроператор қызметінің және ол іске асыратын турлардың экотуризм немесе ЕҚТА-да тұрақты туризм қағидаттарына сәйкестігін белгілеуге мүмкіндік беретін қандай да бір арнайы ережелерді қамтымайды. Іс жүзінде, туроператорлардың қызметін лицензиялау рәсімі бұл міндетті шешу алмайды деп айтуға болады. Бұл орайда экотуризм мен тұрақты туризмді ілгерілетудің қазіргі заманғы халықаралық тәжірибесі мол жағдайында ЕҚТА-да туризмді ұйымдастыратын субъектілердің ерікті түрде декларацияланатын және орындайтын стандарттар жүйесі арқылы құрылатынын атап өту қажет. Мұнда ерікті кодекстерге және экотуризм мен тұрақты туризмді ерікті сертификаттауға негізделген сызбаларды бөліп көрсетуге болады. Осындай ерікті бастамалар шеңберінде бастапқы кезеңде ЕҚТА-да экотуризм не тұрақты туризм бойынша белгілі бір өлшемдер мен ерікті стандарттар жүйесі белгіленеді. Өз еркімен қабылданған стандарттарға сәйкестік мүдделі тұлғалардың өтініш беруі және олар бойынша тәуелсіз бағалаушылардың сәйкестігіне тексеру жүргізуі арқылы, көбінесе берілген құжаттарды зерделеу және бағалаушының орнына барып тексеру негізінде белгіленеді. Ерікті кодекстер бойынша экотуризмді дамыту жөніндегі тиісті серіктестіктің немесе желінің мүшесі болу үшін декларацияланатын ерікті стандарттарды ұстанудың сақталуы тексеріледі. Мысал ретінде қорғалатын табиғи аумақтардағы Еуропалық тұрақты туризм хартиясын көрсетуге болады. Өз қызметінде осы Декларацияның қағидаттары мен міндеттеріне жататын ұйымдар мүшелік желіге біріктірілген. Ерікті сертификаттау ЕҚТА-да экотуризмді немесе тұрақты туризмді ұйымдастыратын субъектілер қызметінің, сондай-ақ олар ұйымдастыратын турлардың, туристерді орналастыруға және келуге арналған орындардың, мысалы қонақ үйлерінің, экологиялық соқпақтар мен маршруттардың, табиғат мұражайларының және т.б. сәйкестігін тексеруге мүмкіндік береді. Төмендегі 2-кестеде Австралия мен Құрама Штаттарда дамыған туризм жөніндегі экосертификациялық бағдарламалар бойынша қысқаша ақпарат келтірілген. жүктеу/скачать 1,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|