3.2 Мектеп жасына дейінгі балалардың ойлау, қиялдау процесін дамыту әдістемелерін пайдалану нәтижелері
Ди а гно сти ка лы қ зе ртте у нәти же сінде ба ла ла рды ң қи я лы жа с ке зе ңіне са й ке ле тіндігі а ны қта лды , со ны ме н қа та р ба лала рды ң жа рты сы на н көбісінің фа нта зи я сы ше кте у лі, бе рілге н үлгіде н шы ғу ға ша ма сы ке лме йтінін білдірді. Со нды қта н ба ла ла рды ң қи я лы н да мы ту ға а рна лға н а рна йы жа тты ғу ла рды о ры нда ту ко рре кци я сы жүргізілді.
Зерттеу жүргізген мектеп алды тобындағы балалардың қиял процесін дамытуға арналған жыттығуларды орындату коррекциясын жүргіздік. Бұл жұмысты осы жас кезеңіндегілерге ең оңай жаттығуды орындатудан бастадық.
1- жаттығу. «Ойлан, тап».
Мақсаты: ба ла қи я лы ны ң да му де ңге йін ба ға ла у .
О ры нда у е ре же сі. Ба ла қи я лы ны ң да му де ңге йін а ны қта у үшін о ға н 5 ми ну тты ң ішінде қа нда й да бір о йы нды о йла п та бу та псы ры ла ды . О л о йы нды қа ла й о йна у ке ре к е ке нін то лы қ әңгіме ле п бе ру і ке ре к. Баланың тіл ба йлы ғы емес, о ны ң ұсы нға н ойыныны ң ма змұны ба ға ла на ды . Бала ға сұра қ қо йы п, қа ры м-қа ты на с жа са ға нда мінде тті түрде же те кші сұра қта р қо йып, көме кте сіп о ты ру қа же т. Зе ртте у ші ке ле сі сұра қта р қо ю ы на бо ла ды :
О йы н қа ла й а та ла ды ?
О л не де н тұра ды ?
О йы нға қа нша а да м қа ты са ды ?
О йы нға қа ты су шы ла р қа нда й рөлдерді а тқа ра ды ?
Ойы н қа ла й өте ді?
О йы нны ң е ре же сі қа нда й?
О йы н не ме н а я қта лу ы ти іс?
О йы нға қа ты су шы ла рды ң же ке же тістігі және о йы нны ң қо ры ты ндысы қа ла й ба ға ла на ды ?
Ба ға ла у шка ла сы .
Бе рілге н әдісте ме ба ла о йы ны ң ма змұны ке ле сі а ма лме н ба ға ла на ды :
Е ре кше лігі ме н жа ңа шы лы ғы
О ны ң әр түрлі о йы нға қа ты су шы ла рға рөлде рді бөдіп бе ру і.
О йы нда бе лгілі бір е ре же ле рдің бо лу ы .
Жүргізіле тін о йы нны ң же тістігін дәл ба ға ла у жо лы .
Баланың ұсы нға н о йы ны әр а ма лда рме н ба ға ла на ды .
0 балл - жо ға ры да көрсе тілге н бе с а ма лды ң о йы нда біре у інің то лы қ жо қты ғы н білдіре ді.
1 балл – а ны қта ға н бе лгіле р ба р, біра қ на қты е ме с.
2 балл – о йы нға са й, ла йы қты бе лгіле р а ны ғы ме н көрсетілге н.
Ба рлы қ о сы а ма лда р ме н бе лгіле рде н құра лға н о йы н 0 де н 10 баллға де йін ба ға ла ну ы мүмкін. Осы ба лл а рқы лы ба ла қи я лы ны ң да му де ңге йі қо ры ты нда ла ды .
Да му де ңге йінің қо ры ты нды сы .
8-10 балл – жо ға ры
5-7 балл – о рта
0-4 балл – төме н
Кесте 10. «О йы н о йла п та п» әдісте ме сінің қо ры ты нды сы
№
О қу шы ны ң а ты
Жаңа
лы ғы
Ойын
ша рты
Рөлдер
бөлу і
Е ре же бо лу ы
Жетіс
тігі
Жа лпы ба лл
Деңгейі
1
А йге рім
1
2
1
2
1
7
Орта
2
А йсұлу
2
2
2
2
2
10
Жоғары
3
А ру жа н
1
1
1
1
1
5
Орта
4
Әділбе к
2
1
2
1
1
7
Орта
5
Ба у ы ржа н
1
2
1
2
2
8
Орта
6
Ба хы тжа н
1
2
2
2
2
9
Жоғары
7
Ба ну
1
2
1
2
2
8
Орта
8
И сла м
0
1
0
1
1
3
Орта
9
И нди ра
0
0
1
1
0
2
Төмен
10
Ла у ра
1
1
2
2
1
7
Орта
11
Ма ри на
1
2
1
2
2
5
Жоғары
12
Ма хмұтжа н
0
1
0
1
1
3
Төмен
13
Ма ра т
1
2
1
2
2
8
Жоғары
14
Мұра т
1
2
2
1
1
7
Орта
15
На зы м
1
2
1
2
2
9
Жоғары
16
Нұрсұлу
1
1
2
1
1
6
Орта
17
На ры мба й
1
1
1
1
1
5
Орта
18
О ра з
1
1
2
2
1
5
Орта
19
Ра хи ма
0
0
1
1
0
2
Төмен
20
Ра у ша н
1
2
1
2
2
8
Орта
21
Ру ста м
1
1
1
1
1
5
Орта
22
Са у ле
1
1
2
2
1
5
Орта
23
Са би ра
1
1
1
1
1
5
Орта
24
Сұлта н
1
0
2
0
0
8
Төмен
25
Та хи р
1
1
2
2
2
8
Жоғары
26
Та тья на
1
2
1
2
1
7
Орта
27
Фа ти ма
1
1
1
1
1
5
Төмен
Бұл жа тты ғу ды о ры нда у ба ры сы нда ба ла ла р үлке н шы ға рма шы лы қ көрсе тіп, ба рлы қ то пта ғы ла рды о йы нға та ртты . Пси хо ди а гно сти ка лы қ ке зе ңде ба йқа лға н ұя лша қты қ жа ғда йы на н ба ла ла р шы ғы п, өзде рін е мін-е ркін ұстады.
Ке сте 11.«О йы н о йла п та п» әдісте ме сінің қо ры ты нды нәти же сі
Да му де ңге йі
Ба ла са ны
Жоғары
6
О рта
16
Төмен
5
Диаграмма 2. Балалардың даму деңгейінің көрсеткіші Зе ртте лініп жа тқа н балалардың қи я л про це сте рін да мы ту ға «О йы н о йла п та п» әдісте ме сі ба ла рды ң та ны мды қ әре ке ті бе лсе нді е ке ндігін көрсе тті. Со ны ме н қа та р қи я лды ң е ре кше лікте рін көрсе те тін тіл ба йлы ғы н, о йла п-та бу да ғы қи я лы ны ң жы лда мды ғы н көрсе тіп, ба ла ла рды ң ба сы м көпшілігі жо ға ры көрсе ткішке и е бо лды .
2- жаттығу. «Өтірік әңгіме ойлап тап».
Ма қса ты : жа са мпа зды қ қи я л про це сін да мы ту ға а рна лға н әдісте ме .
Ма змұны : қи я л ба ла ны ң фа нта зи я сы ны ң да му де ңге йіме н а ны қта ла ды және о л е рте гіле р, су ре тте р және шы ға рма шы лы қ қа біле ттің да му ы нда көріне ді. Ба ла ға кім не ме се не ту ра лы бо лсы н, әңгіме құра у ға та псы рма бе ріле ді. О йла ны п, әңгіме құру ға 1 ми ну т, а л о ны қа йта ла п а йту ға 2 ми ну т у а қы т бе ріле ді. Бұл әдісте ба ла ны ң қи я лы ны ң да му дәре же сі төме нде гі ша ма ла р бо йы нша ба ға ла на ды :
Әңгіме ні о йла ну жы лда мды ғы ;
Әңгіме нің өзіндік құры лы мы , е ре кше лігі;
Әңгіме ге па йда ла нға н бе йне ні түрле ндіру ;
Әңгіме де а лы нға н бе йне ні а ны қта у ы және та лда у ы ;
Әңгіме де а лы нға н бе йне нің се зімділігі, әсе рлілігі.
Әрбір па ра ме тр бо йы нша төме нде гі тәртіппе н 0 балл, 1 ба лл неме се 2 ба лл қо йы ла ды .
1-ші па ра ме тр көрсеткіштері бо йы нша :
а ) Е ге р ба ла әңгіме құру ға 30 се к у а қы т жұмса са –2 балл
б) 30 се ку ндта н 1 ми ну тқа де йін у а қы т жұмса са –1 ба лл
в) 1 ми ну т ішінде әңгіме о йла п та ба а лма са – 0 ба лл
2–ші па ра ме тр көрсе ткіші бо йы нша :
а ) Е ге р ба ла бұры н көрге нін, не е стіге нін қа ра па йы м және жа тта нды түрде әңгіме ле се –0 ба лл
б) Бұры н көрге ніне , не е стіге ніне өз о йы н қо сса – 1 ба лл
в) Әңгіме нің құры лы мы ме н е ре кше лігін түге л өзі о йла п та пса –2 ба лл 3 ші па ра ме тр көрсе ткіші бо йы нша :
а ) Е ге р ба ла әңгіме нің ба сы на н а я ғы на де йін бір ке йіпке рдің (жа ғда йы н, за ты н) міне з-құлқы н жа ла ң түрде қа йта ла п а йта бе рсе – 0 ба лл
б) Әңгіме де әртүрлі бе йне қо лда нса , 2-3 ке йіпке р ке зде ссе және о ла рға әртүрлі міне зде ме бе рілсе – 1 ба лл
в) Әңгіме де 4 және о да н да көп ке йіпке рле р бо лса және әңгіме ле у ші о ла рға әртүрлі ба ғы тта міне зде ме бе рсе – 2 ба лл
4– ші па ра ме тр көрсе ткіші бо йы нша :
а ) Е ге р ба ла әңгіме де ке йіпке рді а та п қо йы п, о ға н қо сы мша міне зде ме бе рме се – 0 ба лл
б) Әңгіме де ке йіпке рді а та са және ба сқа 1-2 бе лгі көрсе тсе –1 ба лл
в) Әңгіме де а йты лға н за тты үш және о да н да көп бе лгіме н міне зде лсе – 2 ба лл
5–ші па ра ме тр көрсе ткіші бо йы нша :
а ) Е ге р әңгіме де гі бе йне ты ңда у шы ға е шқа нда й әсе р қа лды рма са , әңгіме ле у ші өз та ра пы на н е шқа нда й се зім ту ды рма са –0 ба лл
б) Әңгіме ле у ші өз се зімін же ткізе а лма са , ты ңда у шы о ны әсе рсіз қа бы лда са –1 ба лл
в) Әңгіме ле у ші әңгіме сін үлке н се зімме н, мәне рле п же ткізсе және ты ңда у шы ла рға жа қсы әсе р қа лды рса –2 ба лл
Кесте 12.- «Әңгіме о йла п та п» әдісте ме сінің қо ры ты нды сы