кәсіби-педагогикалық қатынас да бірнеше топтарға бөлеміз

кәсіби-педагогикалық қатынас да бірнеше топтарға бөлеміз.

• 
  Ақпараттық қызмет - ғылыми-зерттеушілік, ізденушілік, оқу-әдістемелік және тағы басқаны сипаттау, қарым-қатынас арқылы тұрмыстық ақпараттарды анықтау,
  
• 
  Әріптестің қатынас құндылығымен, бастамашы адамның қарым-қатынас қызметі.
  
• 
  Қарым-қатынас арқылы баланың сөйлеу қаблетін ашу қызметі.
  

• 
  Тәрбиелік қызмет- қарым-қатынас арқылы адамнның өсуін қоғамдық жүйедегі мәдениетпен, адамгершілік құндылықтармен қоршаған ортадағы адамдармен қарым-қатынас мәдениетін дамыту.
  
• 
  Адамдардың бір-бірімен танымдық қызметті.
  
• 
  Пәндік іс-әрекетті басқа көмек беру және ұйымдастыру қызметті: оқулық, өндірістік, ғылымилық, танымдық, ойын және басқа.
  

• 
  Басқа адамдармен (контакты) қатынастағы қажеттілікті реттеу. (достық қатынас, балалық шақтағы достардың, бұрынғы кластастардың кездесуі).
  
• 
  Тәжірибедегі әріптестік қарым-қатынас қызметті және бастаушы адам қатынасының құндылығы.
  

• 
  Адамдармен қарым-қатынас жасаудағы қызығушылықпен ашықтық;
  
• 
  Кәсіби әріптестермен қарым-қатынастағы өзіндік талпынысы;
  
• 
  ұйымдастырушылығы, өзіндік кәсіби беделі, өзіндік беделін
  

• 
  білім және ақыл-ой: қарым-қатынас дегеніміз не, қарым-қатынас
  

Сондықтан ойынды сабақта, сабақтан тыс уақытта пайдалану үлкен нәтиже берері анық. Ойынға зер салып, ой жүгіртіп қарар болсақ, содан үлкен мәнді де мағыналы істер туындап өрбитінін байқаймыз. Себебі, бар өнердің бастауы деп білеміз. Ойын – тек жас адамның дене күш қуатын молайтып, оны шапшаңдыққа, дәлдікке т.б. ғана тәрбиелеп қоймайды, оның ақыл-ойының толысуына, жан дүниенің қалыптасуына, есейіп өсуіне де пайдасын тигізеді. Ойын баланың алдынан өмірдің есігін ашып, оның шығармашылық қабілетін оятып, танымдық қасиеттерін дамытады.

В.А.Сухомлинскийдің [22,Б.76] сөзімен айтар болсақ “Ойынсыз ақыл-ойдың қалыпты дамуы да жоқ” және болуы да мүмкін емес. Ойын дүниеге қарай ашылған үлкен жарық терезе іспетті, ол арқылы баланың рухани сезімі жасампаз өмірмен ұштасып, өзін қоршаған дүние туралы түсінік алады. Ойын дегеніміз - ұшқын, білімге құмарлық пен еліктеудің маздап жанар оты.

Ұлы педагог А.С.Макаренко [26 52] ойынға үлкен мән бере отырып, өзі басқарған мекемелерінде ойынды тәрбиеленушілер өміріне міндетті түрде енгізіп отырды. Ойын баланың өмірін қызыққа, қуанышқа бөлеуін қамтамасыз ету үшін ол балалардың ойынға деген сүйіспеншілігі мен қызығушылығын тәрбиелейді, - деп қарастырады.

Ойынды зерттеу мәселесімен педагогтар мен психологтар ғана емес, философтар, тарихшылар, этнографтар т.б. әсіресе өнер қайраткерлері түрлі саладағы ғалымдар ерекше шұғылданған. Танымдық ойындар – тұлғаны ойландырудың тиімді бір тәсілі.

Қазіргі таңда әдіс-тәсілдермен бірге оқыту технологияларының пайда болуымен, оларды мектепте, білім беру мекемелерінде қолдану кең етек алуда. Елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, өзгеше қарым-қатынас, жаңа көзқарас пайда болуда. Педагогика ғылымының негізгі талаптарының бірі-оқушылардың танымдық деңгейін жаңғыртуда, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа технологиялар мен әдістерді оқу мазмұны мен оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне қарай қолдану қажет.

Педагогикалық технология-тиісті мақсатқа жетудің нақты тәсілдері мен құралдары арқылы көздеген нәтижеге ие болудың әдісі мен амалы. Оқыту технологиясымен салыстырғанда педагогикалық технологиялардың мәні кең де жан-жақты, өйткені мұнда тәрбие-тәлім және тұлғаның қалыптасуы мен дамуы бірге қамтылады. Ал оқыту технологиясы болса оқу бағдарламасындағы көлемдік мазмұнды меңгерту түрі, әдістері мен тәсілдерін меңгерген жөн.

Мұғалімдердің оқушыларға оқу мақсаты, оқу түрткісі бойынша қоятын қосымша сұрақтары: саулнама әдісі - бірнеше сыныптардан мектеп оқушыларының оқуға деген қарым-қатынастары туралы түсініктерді тез арада жинап алатын әдіс. Барлық ізденістер бұл жаста танымдық түрткілермен байланыста болады. Бұл жерде жаңа пәндерге деген қызығушылық оны оқу әртүрлі қиындықтардан шығуы ғылыми негіздегі танымдық түсініктер кіреді. Жоғары сыныптардағы қоғамдық ғылыми ұйымдарға қатысу, сабақтардан зерттеу әдістерін қолдану сияқты талпыныстар пайда болады. Оқушылардың қызығу және танымдық мәселелері көптен бері зерттеліп келгенмен, әлі қалыптаса қойған жоқ.

Болашақ мұғалімнің шығармашылық мәдениетінің қалыптасуы оның шығармашылық қабілетіне тікелей байланысты.

Шығармашылық жұмыстар танымдық әрекет пен дербестіктің жоғары деңгейін анықтады. Өзіндік шығармашылық жұмыстармен бірге оқушылар меңгерген білімді, білікті бекітетін және дағдыны қалыптастыруға бағытталған өзіндік жұмыстар орындауға тиіс. Өзіндік шығармашылық жұмысты дербестік әркеттің ерекшелігін негізгі категория ретінде талдау П.И.Пидкасистый [27.73] еңбектерінде орын алған. Автор оқу құрылысын жүйелі талдау негізінде оқушылардың танымдық әрекетінде екі іс-әрекет тобын бөліп шығарады: а) оқушы мұғаліммен бірлесіп орындаған әрекет мазмұнын құрастырып, іс-әрекеттермен байланыстыру, б) оқушының дербестік әрекет элементтері болып табылатын әрекеттер тізбегі.

Сонымен қорыта келгенде, зерттеу мәселесі жайында жарық көрген ғылыми еңбектерге талдау жасау арқылы сабақтан тыс жұмыстардың тәрбиелік мәні мен мүмкіндіктерін көрсеттік. Сонымен қатар, болашақ мұғалімдер талапқа сай болуы айқындалды:

-гуманитарлық және әлеуметтік-экономикалық ғылымның негізгі базалық қағидаларымен терең таныс болуын, сонымен бірге ғылымдардың негізгі әдістерін және түрлі кәсіптік әрекет-әдістерін өзінің кәсіби қызыметінде қолдана білуге үйрету мен қатар ақпараттық мәдениетінің жоғары деңгейде қалыптастыру жолдарын білу.

2. 
   Болашақ мұғалімнің ақпараттық мәдениетін қалыптастырудың
   

Еліміздегі білімдендіру жүйесінің дамуының қазіргі кезеңінде жоғары мектеп оқытушысын дайындау педагогикалық қауымдастықтың назарын аударып отырған өзекті мәселелердің бірі.

Ұстаздың еңбегінің нәтижелі болып, өмірде кездесетін кез-келген, соның ішінде түрлі шиеленісті жағдайда, мәселенің дұрыс шешімін таба білуі-жоғары мектеп оқытушысының педагогикалық білгірлігін көрсетеді. Педагогикалық білгірліктің құрамында білімдендіру, іс-әрекеттік, тәжірибелік, жеке-даралық компонненттерін бөліп қарастыруға болады. Олай болса, педагогикалық компетенттік деп- ұстаздық қызметті атқаруға жеткілікті білім, білік, тәжірибе дәрежесін сипаттайтын, жоғары мектеп оқытушысының іскерлік пен жеке-даралық қасиеттерінің мазмұндық сипатын айтуға болады.

Педагогикалық білгірліктің құрамдас бөліктері ретінде кәсіби маңызды қасиеттері мен педагогикалық машықтық дағдыларды аламыз. Педагогтың кәсіби маңызды қасиеттерін жеке-даралық дербестік және рухани адамгершілік, дидактикалық, коммуникативтік деп бірнеше топтарға бөлуге болады. Солардың ішінде кейбіреулерін ғана атап өтейік. Мысалы жеке-даралық

дербестік топқа: шығармашылық мүмкіндігі, қабілеті, талабы тағы сол сияқты қасиеттерін жатқызсақ, рухани-адамгершілік топқа шыншылдық, кішіпейілділік, мейірімділік т.б. қасиеттер жатады да дидактикалық топқа : оқу материалдарын студенттерге жеткізе білу,оқытудың жаңа технологияларын пайдалану т.б. , ал коммуникативтік топқа: студенттермен дұрыс қарым-қатынас орната білу, талап қоя отырып студенттің жеке басын құрметтеу тағы сол сияқты қасиеттерді жатқызамыз.

Қазіргі таңда оқыту жаңа технологиясы педагогикалық процеске ендірілуі оқушылар мен студенттердің өзіндік шығармашылық қабілетінің жоғары деңгейде болуын талап етеді.

Шығармашылық жұмыстар – оқушының білім-танымдық дәрежесін, пікірін жүйелі жеткізе алуын тәлім-тәрбиелік және қабілет шамасын байқататын жазбаша түрдегі ой-еңбегі.

Шығармашылық жұмыстар танымдық әрекет пен дербестіктің жоғары деңгейін анықтады. Өзіндік шығармашылық жұмыстармен бірге оқушылар меңгерген білімді, білікті бекітетін және дағдыны қалыптастыруға бағытталған өзіндік жұмыстар орындауға тиіс.

Өзіндік шығармашылық жұмысты дербестік әркеттің ерекшелігін негізгі категория ретінде талдау мәселесі П.И.Пидкасистый еңбектерінде орын алған. Автор оқу құрылысын жүйелі талдаунегізінде оқушылардың танымдық әрекетінде екі іс-әрекет тобын бөліп шығарады: а) оқушы мұғаліммен бірлесіп орындаған әрекет мазмұнын құрастырыпәрекеттермен байланысы, б) оқушының дербестік әрекет элементтері болып табыатын әрекеттер тізбегі – деп қарастырады.

Аталған тақырыпты бүгінгі талқылауға алып отырған себебім оқушылардың білім игерудегі машықтануын, шығамашылық қабілеттерінің өзіндік ізденістерінің дамуы арқылы тұлға бойындағы адами,кәсіби құндылық қасиетерін қалыптастыруға жол салу болмақ.

Қазіргі таңда тұлға бойына шығармашылық қабілетті қалыптастыру өзекті проблемалардың бірі. Оқушыларға терең біліммен қатар кәсіби іс-әрекеттің ғылыми негіздерін өмірде қолдануға, тәжірибелік іскерлік пен дағдыны қалыптастыруға ерекше көңіл бөлініп, оның болашағына бағыт бағдар берілуі тиіс.

Оқушылардың бойына шығармашылық, ізденушілік қабілетін қалыптастырудың бірнеше түрлері бар. Ол жеке пәндері, сабақтан тыс тәрбие жұмыстарын, ғылыми жұмыстар т.б іс-шаралар арқылы жүргізіледі. Мысалы: Өзіндік шығармашылық жұмыстар, баяндамалар жазу, шағын шығарма жазу, қара есептер, танымдық ойындар құрастыру, конструкциялау, тәжірибелік жұмыстар жасау, ерекше бұйымдар жасау, қол өнері, мүсіндер жобалар жасау т.б болып бөлінеді.

Мектеп оқытушысы өз пәнін жете меңгеріп, оқыту технологияларын шебер қолдану арқылы оқушылардың білім нәрімен сусындатады. Бірақ қазіргі жағдайда бұл жеткіліксіз. Оқытушы тек дайын білімді жеткізіп, оны оқушылардың меңгеру деңгейін анықтап бағалаумен шектеліп қалмауға тиіс.

Олай болса, мектеп оқытушысы өзінің терең және жан-жақты білім дәрежесімен, ізденімпаздығы және шығармашылық мүмкіндігінің кеңдігімен, рухани бай дүние танымымен, өзіндік адами-тұлғалық биік қасиеттерімен оқушылардың қалыптасуына ықпал етеді.

Тұлғаның шығармашылық қабілетін қалыптастырудың әр түрлі факторларына әлеуметтік, оқыту мен тәрбие, ақпарат құралдары тағы басқалары жатады.

Болашақ мұғалімнің ақпараттық мәдениеттілігі мен педагогикалық компетенттігі оның кәсіби білімінің деңгейімен жеке басының қабілеті және тәжірибесімен, өзбетімен білім алуға ұмтылысымен, кәсіби-педагогикалық қызметке шығармашылық тұрғыдан қарауымен анықталады. Осы айтқандарды саралай келе жоғарыда берілген анықтаманы толықтырып былай деуге де боладыдеп есептейміз:

Педагогикалық қызметті жақсы орындауға және тиімді нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін адамның жеке басының ерекшеліктеріне сүйене отырып дамыйтын оқытушының жалпы және кәсіби мәдениетін, кәсіби маңызы бар жеке-дара қасиеттерінің жиынтығын педагогикалық білгерлік деп атаймыз. Себебі, біздің ұйғаруымызша, осы қасиеттер жоғары мектеп оқытушысының өз қызметінде үлкен жетістіктерге жетуіне кепілдік бере алады [20.38].

Осы айтқандарды жинақтай келе болашақ мұғалімнің ақпараттық мәдениетін қалыптастыру жолдарының үлгісі төмендегі сызбада бейнеленген (1-сурет).

Болашақ мұғалімнің ақпараттық мәдениетін қалыптастыру жолдарын айқындау барысында төмендегі үлгіде көрсетілгендей

Болашақ мұғалімнің ғаламдық интернет жүйесін меңгеру арқылы дүниенің төрт бұрышындағы жаңалықтар мен өзгерістермен ақпараттандырыла орырып кәсіби білімін көтеруге үлкен мүмкіндік алады. Білм беру жүйесінің жаңа талаптарын меңгеру дамыған 50 мемлекетқұрамына кіру үшін кез-келген сала маманымен қатар жеке пәндерден дәріс беретін оқытушы мен мектеп мұғалімі ғаламдық ақпарат жүйесіне кіре білуі қажет.

Екіншіден, алынған ақпараттарды тиімді пайдалана білу қазжеттілігі туындайды, бұл мәселенің де шешімін шыға білу керек.