Кіріспе зерттеудің жұмысының өзектілігі
Мектепалды тобындағы сурет салу
жүктеу/скачать 0,63 Mb.
|
0000d33b-86c23cd9
| Мектепалды тобындағы сурет салу. Жетіге аяқ басқан балалар 5 жастагы балалардан едәуір ерекшелеу келеді. Бұрыннан алып келе жатқан қабілеттерінің сапасы дами түседі.
Бәрінен бұрын балалардың өз беттерінше заттарды қарай білулерін қадағалап, қабілетін дамыту аса қажет. Бұл процестің ең бастысы — балалардың қалыптасқан тәжірибесіне сүйену. Тәрбиеші балаларды заттардың, қоршаған құбылыстардың шын-дығын суретте шешімін табатындай етіп талдай білуге жетілді-руі тиіс. Педагог балаларды әрбір заттьщ тән қасиеттерін мү-шелей білуге үйрете келіп, затты немесе құбылысты толық қамти білуге көп мән береді. Көктемнін. ғажаптығына балалар-дың көңілін аудара отырып, алғашқы гүлдердің айрықша нәзіктігін, кегілдір аспанның, көктердің түсін көрсетеді. Бұл негізінен бояу түстерінің жас, қанық екендігін сезінуді арттырады. Бұл топта натураға қарап сурет салу негізгі мақсат емес, дегенмен кейбір өзгешеліктері бар. Бұрын балалар заттар-дың құрылысы мен түстерінің тобын, белгілі бір формаларды меңгерген болса, енді оларға тән қасиеттерін меңгереді. Мысалы: сурет салуға таңдап алынған бұтақтың тармақтары және көптеген жапырақтары т. б. бар. Балалар осы қасиеттерін байқап, бейнелеулері керек. Сабақтың басында балалардың затты дұрыс талдап,, қарап алғанына қарамастан, жасалған бейнені олармен салыстыру, оны қабылдауға қайтып оралу кажеттігі туады. Табиғатпен таныстыру сабактарында сурет салудың белгілі бір маңызы бар. Балалар табигат құбылыстарын қадағалап оты-рады, балабақша немесе топ учаскелерінде өсімдіктердің өскен-дігін, бойларының ұзарғандығын байқайды да, соларды өздері-нің суретіне енгізеді. Балалардың еңбекпен, техникамен, қоғамдық өмір құбылыстарымен танысуы олардың салған суреттерінде, мүсіндері мен аппликацияларында кеңінен бейнеленуі керек, мүнда әсіресе бейнелеу енерінің аса зор танымдық мәніне назар аударған жөн. Егер бүрынырақ балалардың назары заттың, құбылыстың сыртқы әдемілігіне аударылып, осылайша олардың эстетикалық тәрбиесінің баюы мен эстетикалық қабылдауы дамытылса, ал енді құбылыстың эстетикалық жағы онша ескеріле бермейді, әрі мұ-ны балалардың білуі тиіс. Бейнелеу өнерінің шығармаларымен тереңірек танысуға балалардың ез бетінше өмір құбылыстарына эстетикалық талдау жасай алуы көп көмектеседі. Педагог 6 жастағы балаларды эр түрлі такырыптағы суреттерді, шағын скульптураларды, декорациялық-қолданбалы өнер, бұйымдарын түсінуге үйретеді. Балалар олардың эстетикалық қасиетін сезіне бастайды, қуаныш сезіміне бөленеді, толқуды бастан кешіреді, қобалжиды; сонаң кейін педагогтың кеңесімен немесе өз бетінше өзіне ерекше ұнаған бұйымды тандап алады. Мектепке даярлық тобындағы балаларда үйренуге деген қабілет анағұрлъш алғыр келеді. Балалар тек- тәрбиешінің айтқанын істеп қоймай, өз бетімен бірден орындала қоймайтын істі игеру үшін жаттыруға кіріседі, әрі оларды қалай орындау керектігін сұрайды, сұрақтар кояды. Балалардың білуге әуестігі белгілі бір бағытта дамиды, білуге құштарлығы артады, өз бетінше қадағалауы мен бақылауы күшейеді. Тәрбиеші балалардың техникаға, табиғатқа, өнердің әрбір түріне деген білуге құштарлығын жеке-жеке дамытуы тиіс, ейт-кені бұл құштарлық олардың салған суреттеріне, мүсіндеріне, аппликацияларына эсер етеді. Сурет салу кезінде педагог балаларды өз жолдастарының жұмысын әділ де жұмыла бағалай білуге бағыттайды, олардың өз пікірлерін айтуын дамытады. Ол балаларды өз білгенін түгел езгеге үйретуге, өз жолдастарына көмектесуге үйретеді. Мәселен, сабақ үстінде балалар түрлі элементтерді қолдана отырып, декоративті ою-өрнек жасады делік. Олардын біреуі топқа тек жақында ғана келгендіктен өрнектің композициясын түсіне алмады. Мұндай жаңадан келген балаға өрнекті салудың тәсілін педагог жақсы сурет салатын бір балаға тапсырады. ¦жымды түрде жұмыс істеген кезде 6 жастағы балалар тәрбиешінің көрсеткен жұмысын ғана істеп коймай, осы жұмысты тәрбиешінің таңдауына ықпал жасайды. Кейбір жағдайларда бір столда отырған балаларға тәрбиеші ұжымдық жұмысты атқаруға келісуді, өзара міндетбөлісуді ұсынады. Ол жұмыс барысын бақылап отырады, бірақ олардың өз бетімен жұмыс жасауына көбірек еркіндік береді. Тәрбиеші балаларды жұмыстың жоспарын өздері жасауға, яғни алдымен ойланып, болашақ суреттің мазмұнын көз алдына келтіріп, содан кейін сурет сала бастауға үйретеді. Сондай-ақ балаларға жұмысты орындау процесінде де жоспарлауды үйрету қажет: бұл баланың барлық іс-әрекетін жұмылдырады әрі оның өзін-өзі қадағалауына игі әсерін тигізеді. Педагог балаға оның өзі салған суретіне сын кезбен қарауды үйретеді. Бірақ әрқашан сынап-мінеп отыру баланы қанағаттан-дырмауы, оның суретке деген ынтасын кемітуі, өзі жасаған дү-ниеге қуана алмауын тудыруы мүмкін. Сондықтан да балаларды өз қатесін тек байқап қана қоймай, оны түзетуге ұмтылуын, бейнені кәркем етіп толықтыра білуін қалыптастыру керек, олар-дың қабілеті, іскерлігі мен жасалып біткен жұмыс нәтижесінің арақатынасын байланыстыру керек, ездері салған суреттің өзге-ге түсінікті болуын, езін қуанышқа белеуін қадағалау қажет. Бізді қоршап тұрған ортадан ерекше, айқын, ашық заттарды таңдай білуге үйрету керек. Тәрбиеші бөліктеріне дейін айқын, бедерлі мысалы, ойыншықтар, сондай-ақ силуэті айқын көрі-нетін заттарды керамикалық заттар, вазалар таңдап алады. Балалардың осы бүйымдардың түрлі варианттарын өздері ой-лап салуы үшін тәрбиеші бұл бұйымдармен жете танысуды әрі зерттеуді ұйымдастырады, ал сонаң соң оларды бейнелеуді ұсынады. Мектепке даярлық тобында балаларды алуан түрлі түстік. гаммаларды контрасты, бір-біріне жақын өз бетімен пайдала-нуға, оны жасай білуге үйрету кажет. Сонда балалар тек бір түстің бірнеше реңкі - болатынын біледі, түстерді айыруға жйне оларды бере білуге үйренеді, реңктерді алу үшін бірнеше түс-терді араластыру қажет екендігін сезеді. Педагог балаларға түстердің атын өздері атауды ұсынады: сұрғылт көгілдір, сарғыш кек және т. б. Ол балаларға заттар мен құбылыстар түсінің құбылмалығын, өзгергіштігін түсіндіреді, әрі соларды суретте, аппликацияда бере білуге үйретеді. Мысалы, балалармен күн шұгыласына беленген ашық күнгі айналадағы заттарды бақылай отырып, тәрбиеші назарды түстердің қанықтылығына, контрастылығына (алқызыл гүл күн түскенде жанып түргандай болатынына) аударады. Ал енді күн бұлтқа жасырынғанда әлгі ашық түстердің барлығы күңгірт тартады. Бір реңкі алу үшін түрлі түстерді араластыруға үйрену баланың түстік палитраны еркін әрі әрқалай пайдалануына мүмкін-дік береді. Тәрбиеші мұндайда балаға көмектесуі тиіс. Бала көбіне түнеріңкі аспанды бейнелейтін күңгірт түсті немесе нәзік қызғылтым түсті, сондай-ақ ағаштың күңгірт жапырағын, гүлдің көгілжім сұр сабағын бейнелейтін түстерді іздейді. Балалардың балабақшада алған білімі мен шеберліктері олардың ешбір қиындықсызақ сурет салуларына, қол еңбектеріне, жазуға үйренуіне және өзінің күш-жігерін топтың көпшілік жұмыстарына жұмсауына, графикалық және аппликациялық жұмыстарды жүргізуіне қабырға газеттерін шығаруына үлкен септігін тигізеді. ҚОРТЫНДЫ
Жаңа заман баласын қалыптастырып, дамыту үшін, тұлғаның ішкі дүниесімен оның қыр – сырын анықтап, мүмкіншіліктері мен қабілетінің дамуына жағдай туғызу керек. Жаңа заман баласы – бүгінгі қазақ қоғамының ұлттық қазынасы. Баланың қабілетін қаншалықты ерте ашып, дамытса, оның нәтижесі де соншалықты жемісті болмақ. Баланы нәрестеден тұлғаға жеткізу қазіргі бағдарламаның мақсаты. Қазіргі таңда баланы дамыту мен тәрбиелеудегі әлемдік озық тәжірибеге негізделіп жасалған баланың жас ерекшеліктерін, қабілетін, есін дамыту, дарыны мен талантын ашуға және жан-жақты дамытуға бағытталған жұмыстар жүргізу қажет. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту үздіксіз білім беру жүйесінің алғашқы деңгейі ретінде қазіргі тұрақты өзгеріп тұрған әлемде табысты бейімделуге қабілетті бала тұлғасының қалыптасуы мен дамуы үшін жағдайлар жасайды. Жетекші ғалымдар мен практиканттармен жүргізген көптеген психологиялық – педагогикалық зерттеулер нақты мектепке дейінгі жастың зияткерлік, тұлғалық, әлеуметтік және эмоционалдық дамуын анықтайтын шарт екендігін дәлелдеді. Уақытында алынған мектепке дейінгі білімнің әр бала үшін де, еліміздің әл – ауқаты үшін де өмірлік маңызды мәні бар. Мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту мәселесі ұлттық даму стратегиясы мен үздіксіз байланыста екендігін және мемлекеттік саясаттың ажырамас бөлігі болып табылатындығын ескере отырып, балаларды жан жақты жеке тұлға ретінде қалыптастыруда есін дамыту қажеттілігі туындайды. Балалардың бейнелеу қабілеті мен құрастыру әрекеттерін дамыту кезеңі - мектепке дейінгі жас. Баланы мектепке дайындауда бейнелеу және құрастыру әрекеттерін дамытуда шығармашылық қабілетін дамытудың маңызы зор. Осы мәселені шешуде шығармашылық саласы аясында жүргізілетін сабақтар негізінде мектепке дейінгі ересек жастағы балалардың бейнелеу қабілеті мен құрастыру әрекеттерін дамыту бағытында оқу- тәрбие процесі ұйымдастырылды. Шығармашылық және басқа міндеттерді өз бетінше шешудің әдістері, қызметтің әр түрінде, оның ішінде оқу қызметінде табысты болуға мүмкіндік беретін құралдар ретінде бала қабілеттерін дамыту басты міндет. Біздің жүргізілген әдістеріміз мектепке дейінгі балалардың бейнелеу қабілеті мен құрастыру әрекеттерін дамыту ерекшеліктерін анықтауға бағытталды. Жүргізілген зерттеу жұмысы балабақшада өткізілді. Алынған екі топ зерттелінушілерінің әдістерден шыққан нәтижелерін салыстырдық. Курстық жұмыстың тақырыбы бойынша зерттеу әдістері өткізілгенде балалардың бейнелеу қабілеті мен құрастыру әрекеттерін дамытуға бағытталған әрекеттері зерттелінді. Қортындылай келе төмендегідей ұсыныстар береміз: 1. Мақсатқа сәйкес педагогикалық, психологиялық әдебиеттерден қажетті әдістерді дұрыс таңдай білу. 2. Таңдап алынған әдістемелерді жүйелі уақытына сәйкес жүргізу. 3. Мектепке дейінгі ересек жастағы балалардың бейнелеу қабілеті мен шығармашылығын дамыту жұмысы жүйелі түрде жүргізу. Осы ғылыми-тәжірибелік жұмысымызда төмендегідей әдістер мен жаттығулар өзінің тиімділігін дәлелдегендіктен, оларды болашақта пайдалану ұсынылады. ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТЕР ТІЗІМІ 1. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2030. – Алматы: Білім, 1997. – 265. 2. ҚР МЖМБС 1.001-2009. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту. Негізгі ережелер. 3. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. «1 жастан 6 жасқа дейінгі балаларды мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпы білім беру бағдарламасының мазмұнының базалық минимумы». – Астана қ., 2004. 4. «Балбөбек» бағдарламасы. Ы. Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясының республикалық баспа бөлмесі. – Алматы қ., 1999. 5. «Біз мектепке барамыз» мектепке дейінгі ересек жастағы балаларды тәрбиелеу мен оқыту бағдарламасы.- Астана, 2009. - 106 б. 6. Куцанова Л.В. "Конструирование и ручной труд в детсаде" М., Просвещение, 1990г. 7. Романова В.И. "Дидактический материал по трудовому обучению" М., Просвещение, 1990г. 8. "Методическая разработка по ознакомлению дошкольников с произведениями искусства в процессе занятий по изодеятельности " Алма-Ата, 1988г. 9. Сакулина Н.П. "Методика обучения рисованию, лепке и аппликации в детсаде" М., Просвещение, 1966г 10. Казакова Т.Г. "Развивайте у дошкольников творчество" М., Просвещение, 1965г 11. Сакулина Н.П. "Рисование в дошкольном детстве" М., Просвещение, 1965г 12. Гульянц Э.К. "Учите детей мастерить" М., Просвещение, 1984г 13. "Воспитание дошкольников в труде" М., 1983г. 14. Беляков Н.Д., Покровская А.И. "Кружок умелые руки" М., 1957г. 15. Давичук А.А. "Развитие у детей конструктивного мышление" М., 1976г. 16. Тверина Е.А. "Изобразительное творчество детей дошкольного возраста" М., 1956г. 17. Карбушева Г.И. "Ознакомление детей дошкольного возраста с Казахстаном" Алма-Ата, Мектеп, 1975г. 18. Тимофеевский А. "Богородская игрушка" М., издательство "Малыш", 1988г. ҚОСЫМШАЛАР жүктеу/скачать 0,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|