252
саладағы сөздерді ескілік деп танытпайтын сияқты. Ал
мылтық
деген отты қарудың жалпылық атауы таныс болғанмен, оның қазақ
қауымы XVIІ-ХІХ ғасырларда пайдаланған түрлерінің атаулары
ескіліктер қатарына жатады.
Жоғарыда айтылды, бүгінгі ғылыми
еңбектер мен көркем әдебиеттен мылтықтың
қозыкөш, күлдірмамай/
құлдырмамай, шамғал/самқал, жекеауыз, бірауыз, қандыауыз,
желдіауыз, шиті, берен
деген түрлері болғанын біле аламыз. Әрине,
олардың
әрқайсысының құрылымын, қасиетін (сын, сапасын) дәл
түгел айтып бере алмауымыз мүмкін. Дегенмен кейбіреулерінің
өзгелер берген түсіндірмелерін келтіруге болады.
Жезайыр
. «Қазақтың батырлар жыры» деп аталатын үлкенді-
кішілі жыр үлгілерінде ұрыс-соғыс, шабуыл-шайқастар суреттелетіні
мәлім. Демек, бұларда ертеректе қолданылған қару-жарақ,
сауыт-
сайман, құрал-жабдық, қорған-пана атаулары мен ұрыс-соғыс семан-
тикасын қамтитын қимыл-әрекет, сын-сипат атаулары – етістіктер,
сын есім мен үстеу едәуір мол болған. Олардың көпшілігі – бұл күнде
ұмыт бола бастаған немесе мүлде ұмыт болған сөздер. Мысалы, ба-
тырлар жырлары мен тарихи көркем шығармаларда кездесетін отты
қарудың, айталық, мылтықтың
қозыкөш, күлдірмамай/құлдырмамай,
шамғал/самқал, қандыауыз
деген атаулары бар.
Солардың бірі
Достарыңызбен бөлісу: