Л. Еділбаева І. СабақТЫҢ тақырыбы

«№7 Сарысу орта мектебі»

КММ- нің директоры: Б. А. Кыстаубаева
ТЕКСЕРІЛДІ

Оқу ісінің меңгерушісі: Д. Л. Еділбаева

2. Өлең мәтіні арқылы оқушылардың адамгершілік қасиеттерінің көзін аша отырып, рухани бағдар беру;

3. Оқушының тіл байлығы мен дүниетанымын дамытып, шығармашылық қабілеттерін ұштау.

ІV. САБАҚТЫҢ ТҮРІ: жаңа білім беру.

V. САБАҚТЫҢ ӘДІСІ: сұрақ- жауап, сын тұрғысынан ойлау технологиясының элементтері, т.б.

VІ. САБАҚТЫҢ ФОРМАСЫ: топпен, жеке оқушымен.

VІІ. САБАҚТЫҢ КӨРНЕКІЛІГІ: АКТ, бейнетаспа, флипчарт,

А. Башлаковтың «My TestX Setup» бағдарламасы.

а) Сәлемдесу (шаттық шеңбері);

б) Сынып оқушыларын түгелдеу;

в) Оқушылар назарын сабаққа аудару.

а) Мағжан Жұмабаевтың «Сүйемін» өлеңі;

ә) «Туған жер», «Ана», «Менің Отаным- Қазақстан» тақырыптарына өлеңмен, көркем сөзбен шағын шығарма жазу;

б) Үй тапсырмасын бекіту.

Иә, тәуелсіздік, еркіндік – ежелден ел тілегі. Тәуелсіздік  халқымыздың бостандығы мен дербес даму жолындағы сан ғасырлық күресі, тарихтың нәтижесі.

Бүгінгі Қазақстан - әлем назарында, өзінің болашағынан үлкен үміт  күттіретін жері бай, халқы бай ел.
Бүгінгі тәуелсіздікке халқымыз оңайлықпен жеткен жоқ. Ата – бабамыз өз жерін, Отанын, халқын қорғаймын деп талай тарихи оқиғаларды бастарынан кешірді.

1466 жылы қазақ хандығы құрылды. Хандықтың іргесін қалаған қазақтың алғашқы хандары Керей мен Жәнібек.

1723 жылғы «Ақтабан шұбырындыда», Жоңғарлармен болған соғыста

бір миллион адамнан, яғни, сол кездегі халықтың 40 пайызынан айрылды. Адамдар мал мүлкін тастап, өлімнен қашты.

1916 жылғы ұлт – азаттық көтеріліс пен 1917 жылғы Ақпан және Қазан төңкерістері кезінде шаруашылық күйзеліске ұшырағандықтан  950 мың қазақ ашаршылыққа ұшырап апат болса, 300 мың қазақ отбасы елден кетуге мәжбүр  болды.

1918 жылы Қазақстанда Кеңес үкіметі құрылды.

1937 жылы қазақ халқының зиялы қауымының өкілдері қуғын-сүргінге  ұшырап, халқым, елім деп жүріп «халық жауы» атанды. Олардың  105 мыңы абақтыға жабылып, 27 мыңнан астамы атылды

  Қазақ халқының ең соңғы өліп – тірілуі – біздің халқымыздың қайғы- қасыретіне, сонымен бірге мақтанышына айналған 1986 жылғы  Желтоқсан оқиғасы.

Қарақшы қалт етпес сақ па екен,

Қамығып қалды ғой шат мекен.

Ақ иық ақ сұңқар Сәкенді?

Қай жендет жасқанбай атты екен?- деп ақын жырлағандай бүгінгі сабағымыз дауылпаз ақын Сәкен Сейфуллиннің рухына арналады.

Заманның ағымына қарай ой-пікірді ашық, дәлелді нақты сөйлеу XXI ғасырдың жастарының міндеті.

Өмірде жан екенсің қия алмайтын,

– Осындай сырты сұлу жанның іші де сұлу. Ішкі жан сұлулығынан

Ал, «адамның сыр сандығы» дегенді қалай түсінесіңдер?

Бұл «Сыр сандық» өлеңі 1926 жылы жазылған. Ақын өлеңін «Досқа жазылған хат» деп атаған. Өлең ақын өміріндегі 1923 жылы Қызылжар қаласында болған жағдайға байланысты туған. Халық комиссары Сәкенді бір сапарында вокзалдан күткен досы Шәріпжан Тотаев аяғын сындырып алады. Бірақ кейінгі тағы бір кездесуде Сәкенді танымайды,шақыртқанына келмепті.Сонда көңілі қалған Сәкен ақын: «Үлкен шенділерге табынғыш, жарамсақ. Былтыр күтіп, аяғын сындырған доссымағым ұлық болсам шырқ айналар соқыр тауық болғаны ма?» дегенді ойлапты.Әрине,бұл дерек фил.ғыл.докторы Сәйділ Талжановтың Сәкен туралы естеліктерінде осылай сақталынған (электронды оқулықтан тыңдату).

Сәкен бұл өлеңінде шынайы адал достықты тілге тиек еткен. Өмір, достық туралы терең толғанған ақынның жаны таза, ешкімге қиянаты жоқ. Адалдық пен арамдық, мансап пен ар-ұждан, достық пен қастықтың ара жігін аша жазып,адам үшін құнды байлық-достықты жырлайды. Дос көңілін шыңдағы қоймаға,алтын сарайға балайды. Лирикалық кейіпкер ақынның өзі достық сезімін құзды шыңға,нулы шатқалға, мөлдір суға, қымбат жасауға ұқсатады. Жанама, жағымсыз достарды қаламайды. Алтын сарай- шын достыққа нағыз дос ие болады дегенді айтады. Сұлу пернелер-адам бойындағы жақсы, жағымды қасиеттер. Адамдағы асыл қасиеттер шын достыққа жеткізетінін ақын тебірене жырлайды.

Ітоп: Өлеңнің тақырыбын, идеясын, жанрын анықтайды;

ІІ топ: Өлеңді құрылысына қарай талдайды;

ІІІ топ: Өлеңнің тіліне талдау жасап, сөз айшықтарын табады.

1.Авторы: С. Сейфуллин 1894-1938 жылдары

өмір сүрген ақын, қоғам қайраткері;

2.Тақырыбы: Адал достық пен жанама достық;

3. Идеясы: Адамгершілік асыл қасиеттерді дәріптеу,

адалдыққа, шынайылыққа үндеу;

4. Жанр түрі: Лирика (көңіл- күй лирикасы);

Лирикалық кейіпкер: ақынның өзі;

5. Шумақ саны: 21;

8. Буын саны: 7- 8 буынды;

бұлақ, шың басы, алтын жазу, қымбат жасау, асыл сым,алтын сарай, сұлу

сым, мұз бұлақ, берік қойма, т.б.

ә) Омоним, көп мағыналы сөздер: қол, кілті, беті, жасау, т.б.

б) Еспе қайталау:

Сыр сандықты ашып қара, ашып қара, сырласым,

Сым пернені басып қара, басып қара, жырласын.

в) Түсіндірме сөздік: сыр- әркімнің өзіне тән, өзгеге белгісіз ойы;

сандық- әр түрлі бұйым салуға арналған, ағаштан жасалған үй жиһазы;

зеңгір құз- биік жартас, тұңғиық шыңырау.

ІV. Сергіту сәті.

V. Тақтамен жұмыс. Тірек- сызба, мақал- мәтелдің жалғасын табу.

VІ. Бекіту. Тест тапсырмасы.

1. Сәкен басқарған журналдың аты

а) «Әдебиет майданы» ә) «Айқап» б) «Абай»

2. Сәкеннің шын есімі?

а) Ибраһим ә) Мұхамедханафия б) Сәдуақас

3. Сәкен достық туралы қай өлеңінде жазды?

а) «Тұлпарым» ә) «Сыр сандық» б) «Далада»

4.Сәкентанушы ғалым кім?

а)Т. Кәкішов ә) С. Қирабаев б) А. Байтұрсынов

5. Сәкеннің туған жерін ата?

а)Жетісу өңірі ә) Ақмола облысы б) Павлодар облысы

6. Сәкен Сейфуллин қашан ақталды?

а) 1917 жылы ә) 1980 жылы б) 1956 жылы

7. Сәкен Сейфуллин кім?

а) Лирик ақын, композитор.

ә) Суретші, ғалым.

б) Күйші, педагог.

8. Сәкеннің өлеңдер жинағын ата.

а) «Өткен күндер» ә) «Шолпан» б) «Оян, қазақ!»

9. Сәкеннің анасының аты кім?

а) Гүлбаһрам ә) Жамал б) Дәмеш

10. Үш бәйтеректі ата

а) Абай, Шоқан, Ыбырай ә) Ахмет, Мағжан, Міржақып б) Сәкен, Ілияс, Бейімбет

11. «Мен таныған Сәкен Сейфуллин Қазақстанның бір бөлшегі сияқты». Кімнің сөзі?

а) Б. Кенжебаев ә) С. Қирабаев б) Г. Серебрякова
VІІ. Қорытынды:

«Сыр сандық» өлеңі ой мен сезім терең қабысқан, өмір, достық, адам тағдыры туралы үлкен толғаныстан туған шығарма.

Бүгінгі сабақта Сәкен ақын ғана емес, сазгер екенін де айта келіп, «Тау ішінде», «Көкшетау», «Біздің жақта», «Ақсақ киік» т.б. әндері бар екенін естеріңізге салайын. Сабақ соңын сыршыл ақын Сәкен Сейфуллиннің «Тау ішінде» әнімен аяқтасақ.