Лекция 1 Жүйелік тәсілді қолданудың негізгі бағыты
жүктеу/скачать 5,87 Mb.
|
бакылау сурак (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- 5. Өлшем түрлері
| 4. Өлшеу шарттары
Өлшеу шарттары – қоршаған ортаның жай-күйін және өлшеу құралдарын сипаттайтын әсер ететін шамалардың жиынтығы. Өлшеу – құрылымдық элементтердің толық тізбектерінің өзара әрекеттерінен тұратын күрделі процесс. Оларға: өлшеу есептері, өлшеу объектісі, өлшеу принциптері, әдістері, құрылғылары мен олардың модельдері, өлшеу шарттары, өлшеу субъектілері, өлшеу нәтижелері мен қателіктері кіреді. Әрбір өлшеудің бастапқы элементі болып оның міндеті (мақсаты) жатады. Кез-келген өлшеудің міндеті таңдап алынған (өлшенетін) ФШ-ның мәнін берілген шартта қажетті дәлдікте алу болып табылады. Өлшеу есебінің қойылымын өлшеу субъектісі – адам жүзеге асырады. Есептің қойылымы кезінде өлшеу объектісі нақтыланады, онда өлшенетін ФШ белгіленіп, қажетті өлшеу қателігі анықталады (беріледі). Өлшеу объектісі – нақты физикалық объект, онық қасиеті бір немесе бірнеше өлшенетін физикалық шамалармен сипатталады. Оның көптеген қасиеттері бар және басқа объектілермен көпжақты және күрделі байланыста болады. Өлшеу субъектісі – адам объектіні толығымен, оның қасиеттері мен байланыстарын барлық жағынан өзіне елестете алмайды. Осыған орай субъектінің объектімен өзара байланысы объектінің математикалық моделі негізінде ғана бола алады. 5. Өлшем түрлері Өлшенетін шаманың сан мәнін алу бойынша 4-ке бөлінеді: тікелей, жанама, жиынтық және бірлесіп өлшеулер. Тікелей өлшеу деп өлшенетін шаманың мәнін бірден эксперимент көмегімен өлшеу. Жалпы практикадағы өлшеу осы тікелей өлшеу бола алады. Тікелей өлшеуге мысал келтірер болсақ онда сызғышпен өлшеу, таразымен салмақты өлшеуді атап өтсек болады. Жанама өлшеу деп аталады, оның нәтижесі белгілі тәуелділіктің өлшенетін шамасымен байланысты шамалардың тікелей өлшемдері негізінде анықталады. Жанама өлшеулер Өлшеу техникасында кеңінен қолданылады: оптикалық линзаның сфералық бетін өлшеу кезінде, бұл беттің тек бір бөлігі ғана болған кезде немесе тікелей өлшеу мүмкін болмаған жағдайларда, мысалы, қатты дененің тығыздығын өлшеу кезінде, әдетте көлем мен массаны өлшеу нәтижелері бойынша анықталады. Жиынтық дегеніміз-бір уақытта бірнеше шамаларды өлшеу, онда қажетті шамалардың мәндері тікелей өлшеу кезінде алынған теңдеулер жүйесінің шешімі арқылы анықталады. Мысалы, жиынтықтың жеке салмақтарының массалары олардың біреуінің белгілі массасынан және салмақтардың әртүрлі комбинацияларының массаларын тікелей салыстыру нәтижелерінен табылатын өлшемдер. Бірлескен дегеніміз-олардың арасындағы функционалдық байланысты табу үшін бір уақытта екі немесе бірнеше бірдей емес шамаларды өлшеу. Мысалы, 20 °c температурадағы электр кедергісі мен өлшеу резисторының температуралық коэффициенттері оның кедергісін әртүрлі температурада тікелей өлшеу деректері бойынша табылатын өлшемдер. жүктеу/скачать 5,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|