Лекция: 15 сағат Практикалық (семинар): 15 сағат СӨЖ: 30 сағат обсөЖ: 30сағат Барлық сағат саны: 90 сағат

1. 
   Шағын комплектілі мектеп мұғалімдеріне оқу-әдістемелік көмек көрсету.
   
2. 
   Шағын комплектілі мектептердегі өзекті мәселелер және оларды жою жолдары.
   
3. 
   СТО-ны шағын комплектілі мектепте қолданудың тиімділігі.
   

Негізгі:

121. 
     Асқарбаева А., Храпченко Г.М. шағын комплектілі мектептерде оқытудың мазмұны мен әдістері.-А., 1981
     
122. 
     Әлмұхамбетов Б.А. Бастауыш мектеп. №7,2002
     
123. 
     Құлмағанбетова Б. Аз комплектілі мектепте сабақ ұйымдастыру (мұғалімге арналған көмекші құрал).-А., “Мектеп”, 1974.
     
124. 
     Бастауыш мектепте бірнеше сыныпты бір уақытта оқыту туралы: мақалалар жинағы(редакциясын басқарған Ғ.Бегалиев).- А., 1950ж.
     

125. 
     Малокомплектные школы: из опыта работы учителей однокомплектных и двухкомплектных школ. М., АПНРСФСР, 1956.
     
126. 
     Организация и методы работы учителя с несколькими классами.-М., Учпедгиз, 1953.
     
127. 
     В малокомплектных школах Костромской области: из опыта работ.-М., Учпедгиз, 1957.
     
128. 
     Стрезикозин В.П. Урок сельской малокомплектной школе.-М., 1972.
     
129. 
     Стрезикозин В.П. Организация занятий в малокомплектной начальной школе.-М., 1969.
     
130. 
     Савченко А.Я. Организация учебного процесса в малокомплектной школе.-М., 1975.
     

Осы жетістікке қалай қол жеткізу керек?

Кәсіптік жалғыздық пен бірнеше пәндерден сабақ беруді бастан кешіп жүрген шағын комплектілі мектептегі ауыл мұғалімдерінің еңбегін қалай жеңілдету керек?

Оның жақсы ұстаз, кәсіптік маман болуына кім көмек көрсетеді?

Оқушылардың білім сапасын қалай көтеру керек?

Шағын комплектілі мектептің білімге деген қызығушылығын қалай көтеріп, оларды сын тұрғысынан ойлауға, талдауға, дәлеледеуге, келіспеуге, өзінің жеке көзқарасын қалыптастыруға қалай үйрету керек?

Міне, осы сұрақтар бізді қашанда толғандырып жүрді.Ауыл мұғалімдеріне,оның ішінде шағын комплектілі мектептерге оқу-әдістемелік көмектер – семинарлар, конференциялар, әдістемелік апталықтар, шығармашылықпен жұмыс істейтін мұғалімдердің тәжірибелерімен алмасу сияқты жұмыстар алып барылуы керек. Дегенмен, бүгінде мұғалімнің кәсіптік жетілдіруі, сапалық дәрежесін жоғарылату, яғни шағын комплектілі мектептегі оқушының білім деңгейін көтеру, реформаланған оқыту жүйесінде ең өзекті мәселе болып отыр.

Мұғалімдерден сауал-сұрақ анкетасын жүргізгенде ең өзекті мәселелер мыналар болып отыр:

Бұл сұрақтардың жауабын мұғалімдердің өздері-ақ Қазақстан Оқу Ассоциациясының “Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғыдан ойлауды дамыту” атты халықаралық жобасы бойынша семинар өткен таба білді және мектептің оқу жүйесіне енгізді.

Мұғалімдердің пікірі бойынша СТО стратегиялары сабаққа деген қызығушылықты оятады, білім сапасын көтереді, оқушыларды шығармашылық ойлауға үйретеді, дұрыс оқуға, талдауға, өз көзқарасын қалыптастыруға дағдыландырады.

Шағын комплектілі мектептің мұғалімдерінің сабақ мониторингі көрсеткендей, оқушылар тек белсенді жұмыс атқармайды, олар табысқа жеткеніне қуанады. Сабақтар өте қызықты, тартымды, оқушылар нағыз шығармашылықты сезінеБірақ, ең бастысы, оқушы ғана емес, мұғалімнің өзі өзгерді. Ұстаздардың белсенділігі мен шығармашылық оптимизмін, кәсіби өсуін ерекше атау керек. Алайда бұл нәтиже бірден бола қоймайды.

Әр оқушы өзінше талантты, ал мұғалімнің мақсаты – осы мүмкіндікті ашу. Бұған шығармашылық ойлау арқылы өз бетіндік жетілуге қозғау салатын RWCT бағдарламасы көмектеседі.

1. 
   Шағын комплектілі мектептің зерттелінуі.
   
2. 
   Шағын комплектілі мектепте бір тақырыптық жүйемен оқыту жүйесін енгізу мәселесі және оны ұйымдастыру шарттары.
   

Әдебиеттер

Негізгі:

131. 
     Асқарбаева А., Храпченко Г.М. шағын комплектілі мектептерде оқытудың мазмұны мен әдістері.-А., 1981
     
132. 
     Әлмұхамбетов Б.А. Бастауыш мектеп. №7,2002
     
133. 
     Құлмағанбетова Б. Аз комплектілі мектепте сабақ ұйымдастыру (мұғалімге арналған көмекші құрал).-А., “Мектеп”, 1974.
     
134. 
     Бастауыш мектепте бірнеше сыныпты бір уақытта оқыту туралы: мақалалар жинағы(редакциясын басқарған Ғ.Бегалиев).- А., 1950ж.
     

135. 
     Малокомплектные школы: из опыта работы учителей однокомплектных и двухкомплектных школ. М., АПНРСФСР, 1956.
     
136. 
     Организация и методы работы учителя с несколькими классами.-М., Учпедгиз, 1953.
     
137. 
     В малокомплектных школах Костромской области: из опыта работ.-М., Учпедгиз, 1957.
     
138. 
     Стрезикозин В.П. Урок сельской малокомплектной школе.-М., 1972.
     
139. 
     Стрезикозин В.П. Организация занятий в малокомплектной начальной школе.-М., 1969.
     
140. 
     Савченко А.Я. Организация учебного процесса в малокомплектной школе.-М., 1975.
     

Шағын комплектілі мектептің тарихы ерте кезден, сонау Л.Н.Толстой, К.Д.Ушинский өмір сүрген кезеңнен бастау алады. Қазақстан топырағында ондай мектептің пайда болуы Ы.Алтынсариннің ағартушылық қызметімен тікелей байланысты ХУІІІ ғасырдың 60-жылдарында дүниеге келді. Содан бері бұл үлгідегі мектептің өзіндік проблемасы күн тәртібінен түспей келеді.

Бұрынғы Кеңес Одағы жылдарында шағын комплектілі бастауыш мектепке ерекше мән беріліп, ондағы оқу-тәрбие жұмысының мазмұнын жақсарту мақсатында ғалымдар мен әдіскерлер шұғылданды. Біздің республика өмірінде де аталған мәселеге әр кез көңіл бөлініп зерттеу жұмыстары жүргізілді. 1950 – 1970 жылдары Ғ.Бегалиев, Ж.Қаржасбаев, А.Асқарбаева, Б.Құлмағамбетова, Қ.Аймағамбетова және т.б. шағын комплектілі мектепте оқушыларды бір, екі немесе үш класта қатар оқыту жайына көңіл бөліп, сабақ (ана тілі, табиғаттану және т.б.) жоспары үлгілерін, әдістемелік нұсқаулар жазды.

Ал 1980-1990 жылдары шағын комплектілі бастауыш мектепте оқытудың бір пәндік, бір тақырыптық жүйесін енгізу мәселесін институттың ғылыми қызметкерлері З.Бейсенбаев, Ә.Наурызбаева, Р.Ізғұттыновалар қолға алды.

Шағын комплектілі бастауыш мектепте сабақты әр түрлі әдіс-тәсілдерді меңгеру, негізгі бастауыш мектеппен салыстырғанда қиынға түседі. Мұғалім бір сыныппен жұмыс жасағанда, екінші сыныпқа өздігінен орындайтын тапсырмалар береді (жазу, оқу, сурет салу т.б.).

Міне, осындай мектепте айналамен таныстыру мен табиғаттану пәндерін бір тақырыптық жүйеге келтіруде мұғалім сабақты ұйымдастырар алдында оқушылар бұл пәндерден нені білуі керектігін, бағдарлама бойынша өткен материалдарды қаншалықты меңгергендері туралы біліп алған соң, сабақты мұқият жоспарлайды.

Айналамен таныстыру 1-2 сыныптарда оқушыларға айналадағы табиғат жайында жас ерекшеліктеріне сәйкес түсініктер беру сипатында болады, ол ана тілі, еңбек сабақтарының барысында жүзеге асырылады.

Мысалы, айналамен таныстыру, табиғаттану пәндері жалпы табиғат туралы ұғым беру арқылы, экскурсиялар мен еңбек және табиғат күнтізбесін жасап, оны сабақта пайдалану нәтижесінде жүзеге асады.

1. 
   Шағын мектептегі тәрбие процесінің ерекшелігі.
   
2. 
   Шағын мектептегі оқушыға тәрбиенің әсер ету бағыттары.
   
3. 
   Шағын мектептегі жүргізілетін тәрбие түрлері.
   

Негізгі:

141. 
     Асқарбаева А., Храпченко Г.М. шағын комплектілі мектептерде оқытудың мазмұны мен әдістері.-А., 1981
     
142. 
     Әлмұхамбетов Б.А. Бастауыш мектеп. №7,2002
     
143. 
     Құлмағанбетова Б. Аз комплектілі мектепте сабақ ұйымдастыру (мұғалімге арналған көмекші құрал).-А., “Мектеп”, 1974.
     
144. 
     Бастауыш мектепте бірнеше сыныпты бір уақытта оқыту туралы: мақалалар жинағы(редакциясын басқарған Ғ.Бегалиев).- А., 1950ж.
     

145. 
     Малокомплектные школы: из опыта работы учителей однокомплектных и двухкомплектных школ. М., АПНРСФСР, 1956.
     
146. 
     Организация и методы работы учителя с несколькими классами.-М., Учпедгиз, 1953.
     
147. 
     В малокомплектных школах Костромской области: из опыта работ.-М., Учпедгиз, 1957.
     
148. 
     Стрезикозин В.П. Урок сельской малокомплектной школе.-М., 1972.
     
149. 
     Стрезикозин В.П. Организация занятий в малокомплектной начальной школе.-М., 1969.
     
150. 
     Савченко А.Я. Организация учебного процесса в малокомплектной школе.-М., 1975.
     

Тәрбие жұмысының сапасына тұрғындардың, мұғалімдердің, оқушылардың аздығы әсер етеді. Сыныптан тыс жұмысты ұйымдастырушы, үйірме жетекшісі лауазымдары жоқ. Нәтижесінде мектеп балаларымен және ересек тұрғындармен тәрбие жұмысының орталығына айналады, ал мұғалім оны ұйымдастырушы және жүзеге асырушы.

Ауылдық жерде өсетін балаларды өмір көбірек тәрбиелейді. Балалар әр жастағы ұжымдарда тәрбиеленеді. Жылы жүзділігімен, ашықтығымен, үйірсектігімен ерекшеленеді.

Бірақ, кейбір балалар ашушаң, төбелесқор, ұстамсыз, ұқыпсыз, жауапкершілігі жоқ болып келеді.

Тәрбиелік іс-шаралар мектеп көлемінде жылына 3-4 рет өтеді. Оларды ұжым бірігіп әзірлейді. Мұғалім баллармен бірге жоспар жасап, міндеттерді бөледі.

Мереке кезінде оның символы мен ұранына конкурс ұйымдастырылады, сыйлықтар әзірленеді. Мұғалім тек көмектеседі, барлығын балалар өздері жасайды.

Тәрбие жұмысының жоспарын ұжымның өзі, немесе аймақтың тәрбие орталықтары ұсынған бағдарлама бойынша жасайды. Жоспар бір аптаға, айға, жарты жылға жасалады. Ең бастысы әдемі жасалған жоспар емес, нақты істер, атқарылған іс-шаралардың маңыздылығы.

Бірінші сыныптағы ақыл-ой тәрбиесінің маңызды бағыты жүйелі оқуға әзірлеу. Маңызды жағдай балаға сенім арту, оны дамытатын орта жасау. Бірыңғай педагогикалық талап жақсы мінез-құлықты қалыптастырады.

Адамгершілік тәрбиесін беру үшін бала өзінің адалдығын, қайырымдылығын, зейінділігін көрсететін жағдайлар жасалады.

Еңбек тәрбиесінің басты мақсаты еңбек сүйгіштікті, еңбекті, еңбек адамдарын құрметтей білуге тәрбиелеу, мамандық туралы түсінікті қалыптастыру. Ол үшін түрлі әңгімелер өткізіледі. Балалар өздерінің әлі келетін жұмыстарды территорияны, сынып бөлмесін тазалап, ауылды, учаскені көгалдандыруға қатысады, гүлдерді қарайды т.б. Жеміс, жидек және көкөніс өсіруге болады, үйірмеде оқушылар халқымыздың ұлттық өнерін де үйренеді.

Экологиялық тәрбие беру үшін алдымен балаларды экскурсияға апарып, қорғау керек объектілерді көрсетіп түсіндіру. Оқушылар оларды қорғауға атсалысады.

Эстетикалық тәрбиемен де оқушыларды таныстыру керек, ол өнермен тығыз байланысты.

Сонымен, шағын комплектілі мектептегі тәрбие жұмысының өзіндік ерекшеліктері бар. Атап айтсақ, ата-аналармен тығыз байланыс орнату, әр оқушының тәрбиесіне ықпал ету, халықтық дәстүрлерге сүйену, табиғатқа жақындық. Ақыл-ой, дене, еңбек, моральдық, сезімдік тәрбие жүзеге асырылады. Жоспарда мұғалім т.б. тәрбиешілердің оқушылармен бірлесіп істейтін жұмыстары әр жас кезеңдеріне сай көрсетіледі. Тәрбие жұмысы ізгілік принципіне негізделген және баланың жеке тұлғалық сапаларын қалыптастыруға бағытталған болады.

«Филология-психология» факультеті

Жетісай – 2009