Лекция тақырыбы: Сутегі. Оның қосылыстары су және ауыр су. Лекция жоспары: Сутегі және оның қосылыстары. Ауыр су туралы
жүктеу/скачать 267,85 Kb.
|
1 лекция (2)
- Бұл бет үшін навигация:
- Металдарды алу әдістері
Металдардың беріктігіБеріктік — материалдардың белгілі бір жағдайлар (күйлер) мен шектерде қандай да бір әсерлерді (салмақ түсу, температураның ӛзгерісі, магнит, электр, т.б. ӛрістері, кебу немесе ісіну, т.б.) қабылдай отырып, бүлінбей сақталу қасиеті; сыртқы күштердің әсерінен қалпының ӛзгеруіне және бұзылуына қарсыласатын қатты дененің касиеті. Беріктіктің әр түрлі жағдайдағы ӛлшемдеріне пропорционалдық шегі, аққыштық шегі, сырғымалық шегі, беріктік шегі, т.б. жатады. Беріктіктің мынадай түрлері бар: теориялық беріктік — атом аралық ілінісу күштері арқылы есептелінетін беріктік (ол шамамен бойлық серпімділік модулінің 1/6-іне тең); техникалық беріктік — нақты материалдарда байқалатын беріктік (мысалы, болатта ол шамамен теориялық беріктіктің 1/10-іне, ал кӛптеген қатты денелерде теориялық беріктіктің жүздік және мыңдық үлесіне тең); құралымдық беріктік — балқытып біріктірілген тораптардың, иінді біліктердің, турбина қалақшаларының, т.б. құралымдық элементтердің беріктікгі. Құралымдық элементтердің беріктікгі оларда беттік ақаулардың, ішкі кернеулердің, т.б. болуына байланысты техникалық беріктіктен тӛмен болады; динамикалық беріктік — материалдардың динамикалық жүктемелерді қабылдай отырып, бүлінбеу қасиеті; ұзаққа созылатын беріктік — ұзақ уақыт бойы сырғымалы қалыпта болған материалдардың беріктікгі. Жіптердің, сымдардың, талшықтардың, т.б. материалдардың беріктікгі оларға түскен ажырату (үзіп жіберу) күшінің олардың (жіптің, талшықтың, сымның, т.б.) сызықтық тығыздығына қатынасына тең. Беріктік Бірліктердің халықаралық жүйесінде (СИ) НҺм/кг арқылы ӛрнектеледі. 1976 жылдан бері Қазақстан Металлургия және кен байыту институтындарений, осмий, молибден, вольфрам, ванадий аралас материалдардың беріктікгі бойынша кӛлемді зерттеулер жүргізіліп келеді. Кең қолданылатын металдар:
Металдардың беріктілігі:
Металдардың иілгіштігі:
Металдардың қаттылығы:
Металдарды алу әдістеріҚұрамында металл қосылыстары бар минералдар мен тау жыныстарынан металды ӛнеркӛсіптік жолмен беліп алу экономикалық тиімді болса, олар кен деп аталады. Металдар табиғи кендерден алынады. Кендегі металды бос жынысынан айыру арқылы байыту жүргізіледі — олардың бірі флотацияәдісі. Алу әдістері металдардың химиялық белсенділіктеріне негізделген. Қазақстандагы металл кендері және металл ӛндірісі аймақтарда тӛмендегідей болып шоғырланған. Pb, Zn - Текелі, Малеевск, Ащысай; Mg, Ti, Zn, In, Be, Ta, Nb - Ӛскеменде ӛндіріледі (Қорғасын-мырыш, Титан-магний комбинаттары, ҚазмырышАҚ); Мn - Қаражал, Жезді; Сr - Хромтау (Кемпірсайда), Ақтӛбе облысы; Cu - Жезқазған, Ақтоғай, Айдарлы; Fe - Қарағанды, Орал, Рудный, Соколов, Сарыбай, Лисаковск; W, Мо - Ағадыр, Катонқарағайда (Шығыс Қазақстан облысы); Sn - Кӛкшетау (Сырымбет), Қорғалжын; Аu - Бақыршық, Майқайың, Жітіқара. Металлургия өндірісі үш топқа бӛлінеді: пирометаллургия, гидрометаллургия, электрометаллургия. Бұл өндірістерде сәйкес жылу, су және электр куаты пайдаланылады. №10 Лекция тақырыбы: Периодтық системаның І B топ элементтері Лекция жоспары: 1. Жалпы сипаттамасы, электрондық формулалары. Тотығу дәрежелеріне байланысты қосылыстары. 2. Комплексті қосылыстары, алу, қасиеттері. Лекцияның мақсаты мен міндеті: І-b топшасы элементтерін жан – жақты зерттеу арқылы мыс оның қосылыстары, қолданылуы, маңызы жөнінде білімдерін кеңейту. Лекция мазмұны Cu, Ag, Au элементтерінің химиялық активтігінің төмендегі 2 себебпен: I: (n-1) d-қабатқа бір s-электронның өтуі, (Au(n-2)f қабаты бар): Cu IV период 3d94s2 болуы керек, 3d104s1 Ag V период 4d95s2болуы керек, 4d105s1Au VI период 5d96s2 болуы керек, 5d106s1 II: I A топ элементтеріне қарағанда радиустары өте аз. (0,236) rk >rCu(0,128 нм); (0,248)rRb>rAg(0,144 нм); (0,267)rCs>rAu(0,144 нм) ; IB топ элементтері +1,+2, +3 т.д. көрсетеді ; Cu+1,+2; Ag+1; Au+1,+3. ; Бұл элементтер комплекс қосылыс түзуге өте бейімді. Ag -ақ сұр түсті , жылтыр. Cu-қызыл, Au –сары. Кездесу, алу. 3.10-3 % – Cu; 6.10-6 % Ag; 4.10-7 % Au . Cu2S, CuFeS2 –мыс колчеданы; Cu2O – куприт; (CuOH)2CO3 – малахит. Ag2S -аргентин ; Ag-полиметалл кендерінде; AuTe2-кавалерит, самородный. Алу: Cu2S+2O2→2CuO+SO2 2|2Cu+-2e-→2Cu2+ Пирометаллургия : O2+4e–→2O2- 2SO2+O2↔2SO3 ; Өндірістен шыққан күкіртті газды күкірт қышқылына айналдырады. SO3+H2O→H2SO4 , пирометаллургия нәтижесінде түзілген мыс оксиді күкірт қышқылымен әрекеттесіп, мыс сульфатын түзеді: CuO+H2SO4→CuSO4+H2O , бұл тұз ерітіндісінен гидрометаллургия (сулы тұз ерітіндісінің электролизі) арқылы мыс алынады. 2CuSO4(ерітінді)→ эл-з Cu0+O2+H2SO4 Қалдықсыз технология. Қалған қалдықтарды (шлам) Ag, Au, Te, Se, т.б. алады. Ag, Au. Ag, Au + NaCN→ауаNa[Ag(CN)2] , Na[Au(CN)2]; 2Na[Au(CN)2]+Zn→Na2[Zn(CN)4]+2Au –цементация деп аталады, алтынды мырышпен ығыстыру. II алу. Металдар Hg ериді –амальгама, Ag|Hg→ t0 Hg +Ag Қасиеттері: Cu Ag Au Е0Э1/Э, в: 0,521 0, 799 1, 691 Е0Э2+/Э, в: 0, 337 – – Е0Э3+/Э, в: – – 1, 50 E плюс мәні көп болған сайын тотықтырғыш ретінде күштірек. Тб ~1000 0С Электр өткізгіштіктері өте жоғары. Ауада: Cu ,Ag түсі өзгереді Ag2S қара , СuS, яғни ауадан күкіртпен қосылып. Қосылыстары: Э2O: Cu2O; Ag2O; Au2O 2Cu+O2→ t0 Cu2O; не күміс пен алтынды: 2 ЭOH → t0 Ag2O, Au2O + H2O AgOH болады→негіздік қасиет көрсетеді , CuOH, AuOH болмайды : Ag2O; Au2O + H2O; CuO, Au2O3 тұрақты 2Cu+O2→2CuO; 2Au(OH)3→ t0 Au2O3+3H2O CuCl2+2NaOH→Cu(OH)2↓+2NaCl AuCl3+3NaOH→Au(OH)3↓+3NaCl арқылы алып, гидроксидтерді айырады. Cu(OH)2 және Au(OH)3 амфотерлі ; Cu(OH)2 ↓+NaOH→ Na2[Cu(OH)4] Au(OH)3↓+NaOH=Na[Au(OH)4] Тұрақсыз Cu2O3 алу үшін 2CuSO4+2NaOH+H2O2→ Cu2O3+Na2SO4+H2SO4+H2O 2|Cu2+-1e–→Cu3+ 1|O22-+2e–→2O2- Cu2O3 – күшті тотықтырғыш. Cu2O3 →120С Сu2O+O2 |Cu3++4e–→2Cu+ |2O2--4e–→O02 Cu2O3 +6HCl→Cl2+2CuCl2+3H2O 2Cu3++2e–→2Cu2+ 2Cl– -2e–→Cl2 , тотығу дәрежесі +1 тұрақты тек Ag+ Ag Г↓ белгілі : AgCl ЕК=10-10; AgBr ЕК =10-13; AgI ЕК =10-16 ; +2 т.д. тұрақты тек Cu2+ бірақ CuI2 жоқ , +3 т.д. тұрақты Au3+ барлық галогенидтері бар, бірақ қыздырғанда AuГ3→ t0 AuГ+Г2 айрылады ; Э+S→Cu2S(CuS) бұл қосылыстар табиғатта да бар. Ag2S, Ag2Se, Ag2Te түзеді, ал 2Au+3S→Au2S3 Комплексті қосылыстар: [Ag(CN)2]– pK=21,1 [Ag(CN)2]–↔Ag++2CN– ; Kтз = [Ag+][CN–]2/[Ag(CN)2]– = 9×10-22 [H+]=10-11 моль/л ; рН = -lg[H+] = -lg10-11 = 11; pK = -lgK = – lg9×10-22 = 22- lg9 = 21,1; [Cu(CN)2]– pK=16,0 [Ag(CN)2]– pK=21,1 [Au+(CN)2]– pK=38,3 [Au3+(CN)4]– pK=56,0 →тұрақтылық артады. [Ag(S2O3)2]3- күміс комплекстерінің ішіндегі маңыздысы (керектісі), фотоматериалдарды бекіту үшін. AgBr+2Na2S2O3=Na3[Ag(S2O3)2]+NaBr Аммиакаттар тұрақты: [Ag(NH3)] + pK=3,2 ; [Ag(NH3)2]+ pK=7,0 лиганда саны артқан сайын , тұрақтылығы артады. Ал тек «патша арағында» ериді. Au+HNO3+4HCl=H[AuCl4]+NO+H2O Қолдану: 50%-тен астамы мыс сымы ретінде; балқымасы- жез(латунь) Cu+Zn,бронза (Cu+Al, не Cu+Be, Cu+Sn); мельхиор Cu+Ni (20%); константан Cu+40% Ni. Техникалық құралдар: интерактивті тақта, электронды диск Оқыту әдістері мен түрлері: Түсіндірме-сурет бойынша түсіндіру әдісі (баяндау). Бақылау сұрақтары: І-деңгейлік тапсырма: 1. Мынадай айналымдарды жүзеге асыратын реакция теңдеулерін жазың. а) Сu2O→СuCuCl2Сu(ОН)2→СuSО4 IІ-деңгейлік тапсырма: 2. Бір периодта иондану энергиясы, электронтартқыштық, электртерістік, т.д. қалай өзгереді? ІII-деңгейлік тапсырма: Массасы 78 г жез (мыс+мырыщ) құймасы тұз қышқылынан 13,44 л (қ.ж.) газы ығыстырды. Құймадағы мыстың массалық үлесін (% есебімен) табыңдар. 200г 15%-тік натрий хлоридімен күміс нитраты әрекеттескенде қанша г күміс хлориді түзіледі. Құймада мыстың 7 атомына қалайының 1 атомы тура келеді. Осы құймадағы мыстың массалық үлесін есепте. Студенттің өзіндік жұмыстарының (СӨЖ) тақырыптары Мыстың периодтық жүйедегі орны; Мыстың ашылу тарихы Студенттің оқытушымен бірлескен жұмысы (ОБСӨЖ) тақырыбы: «Мыс және оның құймаларының қолданылуы» туралы мәлемет беріңіз. Пайдаланылған әдебиеттер: Өнербаева З.О. Химияны оқыту әдістемесі. Алматы:Абай атындағы КазҰПУ, 2011 Нұғманұлы И, Шоқыбаев Ж.Ә, Өнербаева З.О. Химияны оқыту әдістемесі. Алматы, 2005. https://bilim-all.kz/jospar/5161-r-elementterge-zhalpy-sipattama-Alyuminii https://adisteme.kz/myis-zhane-onying-kuymalaryinying-koldanyiluyi.html жүктеу/скачать 267,85 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|