Оқушыларда шамалар арасындағы тәуелділік, есептерді, оның ішінде «Табиғи құбылыстар» ортақ тақырыбы аясында логикалық есептерді
модельдеу және шешу туралы түсініктерін кеңейтеді.
Түйнектер
түрі
Түйнектер
саны
Картоп
салмағы
Оқу бағдарлам асына сілтеме
Оқу мақсаттары
Ұсынылған әрекет түрі
Мұғалімге арналған ескертулер (оқыту әдістемесі бойынша)
4.5.1.1 есепті сызба, алгоритм, дөңгелек диаграмма, график түрінде модельдеу 4.5.1.2** есептерді шығаруда жұмысқа жіберілген уақыт, атқарылған жұмыс, өнімділік/ егіннің түсімділігі, ауданы мен массасы / жылдамдық, уақыт, арақашықты қ шамаларын ың өзара тәуелділігін пайдалану;
Егіннің түсімділігіне арналған есептер
Мысал мәтін
Былтырғы жылы 3-сынып оқушысы
«Көшет материалдары мен картоп өнімділігі» баяндамасымен жарысқа қатысты, онда ірі ақтүйнектен егін көбірек болатыны туралы қорытынды жасалды. Оны тыңдаған конкурс комиссиясы тәжірибені көбірек картоп түбімен қайталауға кеңес берді. Оқушы бұл кеңесті тыңдап, көктемде 9 түп картоп екті (әрбір өлшемдегі 3 түрден: ірі, орташа және кесілген басы). Картоп өнімділігіне топырақ сапасы әсер етеді. Топырақ жеңіл әрі борпылдақ болу керек. Картопты ашық күн түсетін жерлерге отырғызған жөн. Әсіресе түйнегі түйіндеген кезде картопты суару өте маңызды. Гүлдегеннен кейін ылғал азырақ болғаны жақсы. Тыңайтқыштар туралы айтатын болсақ, біздің топырақты-климаттық жағдайларда картопқа бәрінен де азот, сондай-ақ фосфор мен калий қажет. Жалпы алғанда былтырғы жазға қарағанда, егін көлемі азырақ болғанына қарамастан, нәтижелер расталды: ірі тұқымдары бар түптер орташа есеппен әртүрлі өлшемдегі 12-15 түйнек берді, жалпы салмағы 5 кг 400 г; орташа тұқымдардың түптері – 10-15 картоп, егіннің жалпы салмағы – 3 кг 780
г. Көздері бар түптер салмағы 3 кг 200 г
Мәтін
«Көшет материалдар ы мен
картоп өнімділігі. 2012-2013
жж тәжірибелер нәтижелерін салыстыру» жоба жұмысының материалдар ы бойынша құрастырылғ ан. – https://stud.kz/referat/show/46332
(Т) Тақырыпқа кіріспе ретінде тақырып аралық негіздегі есепті қолданыңыз. Оқушыларға өнімділік туралы мәтінді ұсыныңыз. Одан кейін тапсырма беріңіз:
Мәтінде жаңа шаманы табыңыз.
Сөздікті қолданып, оның анықтамасын жазып алыңыз.
«Картоп өнімділігін анықтайтын факторлар» кластерін құрастырыңыз. Табиғи құбылыстар өнімділікке қалай әсер етуі мүмкін?
Кестені толтырыңыз.
Былтырғы және осы жылғы картоп егіні туралы деректерінің диаграммасын жасаңыз.
Мәтіннің кез келген деректерін қолданып есеп құрастырыңыз. Оның шартын, есебін, шешімін, жауабын жазыңыз.
Мәселені талқылаңыз: «Мәтін есептің қандай жаңа түрін көрсетеді? Қандай жаңа үштік шаманы бөлектеуге болады? Олардың тәуелділігі қандай?»
(Ұ) Топтық жұмыстардың нәтижелерін талқылаңыз. Әрбір топтың 1-2 есептен беруіне болады. Соңғы есеп қол жеткізу керек сабақ мазмұны мен мақсатын анықтау үшін негізгі
тапсырма болады.
Өнімділігіне арналған есепті қарастыруды ұсыныңыз.
Жаңа үштік шаманы жазып алыңыз: егіннің түсімділігі – аудан – егін салмағы. Егіннің түсімділігі – аудан бірлігінен жиналған өсімдік егінінің салмағы. m деп таңбаланады және ц/га, кг/м2 мәнінде беріледі
Осы ауданнан жиналған барлық егін, М (кг, ц, т), S деп таңбаланады – егу ауданы (м2, га).
Кесте мен сызба көмегімен есепті модельдеңіз.
өнімділік аудан егін
? 10 га 60 ц
ұсақ картоптар егінін берді. 3 м-де 8 м учаскенің барлық жалпы егіні былтыр 3 түйнектен 4 кг 500 г болған, ал биыл 9
түйнектен 12 кг 410 г болды.
Сызба – кесінділер көмегімен және белгілі масштабты ұстанумен олардың арасындағы арақатынас пен шамалар арасындағы өзара қатынас заттарын шартты бейнелеу.
Масштабты дәл ұстанбайтын сызба схема деп аталады.
(Т) Одан әрі бір шаманы өзгерту кезінде екінші шаманың қалай өзгеретінін бақылауға есеп шығартыңыз (кестедегі деректер):
Ауданы 5 га, 10 га, 15 га, 20 га бір өрістен 60 центнер күріш жинаған болсаңыз, күріш өнімділігі қандай болғаны? т.с.с.
Қорытындылар жасаңыз: бірдей егін кезінде өнімділік ауданы арттырылатын болса, өнімділік төмендейді және керісінше және т.б..
(Ұ) Тәуелділікті графикалық түрде бейнелеуге болатынын көрсетіңіз.
Тік бұрышты құрастырыңыз. Бір сәуле өнімділікті көрсетеді, 1 тордағы масштаб 1 ц/га мәнін, басқасы – ауданды білдіреді, мұнда 1 тор 5 га мәнге тең. Әрбір мәнді жазыңыз. Жанына егін салмағын жазуға болады – 60 ц. График өнімділіктің қалай өзгеретінін көрсетеді.
«Өнімділікк е арналған есептер» тақырыбы бойынша математикад ан ашық сабақ өткізуге арналған презентация.
(Ж) Формуланы шығару үшін жұптағы оқушыларға өнімділігіне арналған үш есепті ұсыныңыз:
Өнімділікті табу үшін, барлық егін салмағы ауданына бөлу керек (m = М : S).
Егін салмағын табу үшін, өнімділікті ауданға көбейту керек (М = m * S).
Ауданды табу үшін, егін салмағын өнімділікке бөлу керек (m = М : М).
(Ұ) Оқушылармен бірге өнімділігіне арналған есептерді шешу алгоритмін шығарыңыз:
Есепті оқып жатырмын.
Көлемін ерекшелеп жатырмын.
Есепті модельдеп жатырмын (сызба, кесте, схема).
Шамалар арасындағы тәуелділік түрін анықтап жатырмын (формула-көмекті таңдаймын).
Есеп шығарып жатырмын
Жауабын жазып жатырмын.
Шамамен алынған есептер үштігі.
Ауданы 15 га егін алқабынан 75 центнер қарақұмық жиналды. Қарақұмық өнімділігі қандай?
Қарақұмық өнімділігі – 5 ц/га. 75 центнер қарақұмық жиналды. Егін алқабының ауданы қандай?
Ауданы 15 га егін алқабындағы қарақұмық өнімділігі — 5 ц/га. Қарақұмық егісінің салмағы қандай?
Есепті шығару барысында оқушылар модельдеуге арналған сызбаны қолданады.
Саралау тапсырмаларын ұйымдастырыңыз. Бірдей мүмкіндіктері бар оқушыларды жұптарға біріктіріңіз. Төмен қабілетті оқушыларға есепті шешуге арналған сұрақтарды ұсыныңыз. Қабілеті жоғары оқушылар есепті өз бетінше шығарады.
Пропорцион алдық өлшемдері бар есептерді шешуді үйрету. – http://tanym.com/wp-content/uploads/2017/04
7) Шешімін тексеріп жатырмын.
(Жқ) Шамалар арасындағы тәуелділікті пайдалану дағдысын бекіту үшін жұптағы жұмысты ұйымдастырыңыз. Өнімділікке арналған есеп шарты жазылған карточкалары бар конверттерді таратыңыз. Жұмысты жаднама бойынша ұйымдастырыңыз:
Өз есебіңіздің шартын оқыңыз.
Схемалық сызбаны (кестені, суретті) қарап шығыңыз.
Өзіңізге қолайлы сызбаны таңдаңыз.
Шешім мен есептің жауабын жазыңыз.
Конверттеріңізді ауыстырып алып, серіктесіңіздің есебін шешіңіз.
Бақылау карточкалары бойынша есеп шешімін бірге тексеріңіз.
4.5.1.9 ** бір бағыттағы
қалып қою қозғалысына берілген есептерді арифметика лық және алгебралық әдіспен шешу
4.2.1.8 қуып жету қозғалысы мен қалып қою қозғалысына
байланысты
