Математиканы
жүктеу/скачать 62,31 Mb. Pdf көрінісі
|
матем 2 кітап
| 4.4. 1000 көлеміндегі сандар
Тақырыпты оқыту міндеттері: 1. Оқушыларды ж аңа есептеу бірлігі - жүздікпен таныстыру. 2. III разрядты ң бірлігі ұғымын енгізу. 10-дық санау жүйе- сін іңқүры лу принципін меңгерту (1 жүзд. = Ю онд. = 100 бірл.). 3. Үш таңбалы сандарды оқуға, ж азуға, салыстыруға үйрету. 4. Үш таңбалы сандар көлемінде цифрлардың орындық мәнін бекіту. 5. Үш таңбалы сандарды нөмірлеу негізінде қосу ж әне азай- ту біліктерін қалыптастыру. 810 - 1, 609 + 1, 500 - 1 ,4 онд. + 6 онд., 5 ж үзд + 5 ж ү зд ., 499 + 1, т.с.с. 6. Үш таңбалы сандарды нөмірлеуден алған білімдерін ша- маларды өрнектеуге қолдануға үйрету. 1 м = 10 дм = 100 см, 1000 м = Ік м Қ олданы латы н негізгі к ө р н ек іл ік : кластар кестесі, кеспе ңифрлар, көп таңбалы сандар ж азы лған карточкалар, есепшот, санды талдау сызбасы ж азы лған плакат және т.б. ж атады . Тақы ры пты оқып үйренуге дайы нды қ кезінде балаларды ң оздеріне белгілі разрядты қ бірліктерінің қаты сы , үш таңбалы сандардың ондық құрамы , 1000 көлеміндегі натурал сандар тіз- бегі, үш таңбалы сандарды ж азу принциптері ж айы ндағы ал- ған білімдерін бекіту қаж ет. Осы мақсатпен дайындық кезінде мынадай тапсырмаларды қарастыру ұсынылады: 1. Бір ондықта неше бірлік бар, бір ж үздікте неше ондық бар, бір ж ү зд ік м ы ңнан неше есе кем , ондық бірліктен неше есе артық, ондық ж үздіктен неше есе кем, он миллиметр, ж үз сан- тиметр т.с.с. басқаш а қалай аталады? 2. Қандай сан 7 ж үздіктен, 5 ондықтан құралады ? 3 разряд- тың 2 бірлігінен 2 разрядты ң 2 бірлігінен, 1 разрядты ң 2 бір- лігінен құралған санды ата ? 995 санында әрбір разрядты ң неше бірлігі бар? 380 (108, 388) санын разрядты қ қосылғы ш тардың қосындысымен алмастыр. 3. 500 санынан бастап бір-бірден, (он-оннан, елу-елуден, жүз- жүзден (қосып) кем ітіп сана. Санағанда 199 санынан тікелей кейінгі санды, 300 санының тікелей алдындағы санды ата. 99 4. 909 санын ж азы ңдар. Ж азу үш ін неше цифр қаж ет бола- ды? Әр түрлі неше цифр пайдаланылады? Әр цифр нені көрсе- теді? Сол цифрмен екінш і бір санды ж азы ңдар, енді 0 цифры нені көрсетеді? 3 цифрын пайдаланып, үш таңбалы сан ж азың- дар. Санның жазылуында оң ж ақтан санағанда 1-ші (2-ші, 3-ші) орында түрған цифр нені көрсетеді? 1000 көлем індегі сандар қатары н қай талаған д а сандарды есепшотқа салып көрсетуге балаларды ж атты қты рған орынды. Көп т аңбалы сандар. Оларды оқу, ж азу және салыстыру та- қырыбында разрлдтар мен кластар ж айы нда түсінік беру және көп тацбалы сандарды заттардың әр түрлі санау бірлігін пайда- ланып санау; көп таңбалы сандарды оқу, ж азу және сандармен шамаларды салыстыру; көп таңбалы сандарды разрядтық қосыл- ғы ш тарға ж іктеу және оған кері түрлендіру; ш амаларды (үзын- дық, масса, аудан, көлем, уақыт) өлшеу және кейбір шамалар- дың ж аңа бірлігін енгізу, тура және ж анама түрде түжырымдал- ған есептер сияқты мәселелер қарасты ры лады . Разрядтар мен кластар ж айы ндағы түсінік әр түрлі санау бірлігін негізге ала отырып санауды ң нәтиж есінде біртіндеп ен гізіл ед і, бірлік- термен санау арқы лы - бір таңбалы сандар, яғни бірінші разряд бірліктері, ал онды қтармен санау арқы лы - онды қтар, яғни екінш і разряд бірліктері ж әне т.с.с. ж алғасты ра береміз де, әр разрядты ң реттік номерін аны қтап, атауын енгіземіз. А лғаш қы үш разряд: бірліктер, ондықтар және ж үздіктер-бірліктер кла- сын, бірінш і класты құрайды. Ж үздіктің онын алсақ, 1000 шы- ғады, бүл бірліктер класы ны ң бірлігі емес, мыңдар класы ны ң бірлігі. Келесі үш разряд: бірлік мыңдар, ондық мыңдар, ж үздік мыңдар класы н, екінш і класты қүрайды. Ж үздік мыңның онын алсақ, 1 миллион болады, бүл мыңдар класы ны ң бірлігі емес, келесі миллиондар класы ны ң бірлігі. Осы тақы ры птан бастап 4-сынып математикасы ны ң соңғы та- қы рыбы на дейінгі қарасты ры латы н сандар алғаш қы екі клас- пен (бірліктер және мыңдықтар) ш ектеледі. Ал оқу ж ы лы ны ң соңына қарай алғаш қы үш класс (үш інш і - миллиондар класы) көлеміндегі миллиардқа дейінгі сандарды қарастыру көзделеді. Үш таңбалы сандарды қарастырған кезде қүры лған бірліктер, ондықтар және ж үздіктер кестесі сияқты , келесі разряд бірлік- терін және екі класты қамтитын кесте құрылады да, сол арқы- лы көп таңбалы санның ңұрылуы, ңұрамы, оқылуы, ж азы луы және оның қай разряд, ңай класс бірліктері екендігін акыңтау жүзеге асырылады. Көп таңбалы санды разрядты қ ңосы лғыш тарды ң қосынды- сы түрінде ж азы п көрсету, яғни оны разрядты қ қосылғыш тар- га ж іктеу мен разряд немесе класс бірліктері бойынш а, яғни ж іктелуі бойынша санды ж азы п көрсету немесе атау, бір-біріне о зара к ер і тү р л ен д ір у л ер көп таң б ал ы сандарды нөм ірлеу ж айы нда бағдарлама талаптарына сай білім беруге септігін тигі- зеді. Сандардың құрылуын ж әне оны ш ығарып алуды, қүры- лымын түзуді ж әне ж іктеуді оқытып-үйрету көп таңбалы сан- дарды оқу, ж азу және салыстыру сияқты мәселелерді қарасты- рудың негізін қүрайты н білімнің қатары на ж атады . Осыларды игерген оқуш ы ілгеріде қарасты ры латы н білім, білік және дағ- дыларды қиы нды қсы з меңгеріп кетеді. 1. Көп таңбалы сандарды оқу мен ж азу жоғары разрядтан бас- талады. Алайда, сандарды оқу мен ж азуға қатысты ерекшелік- тер бар. Көп таңбалы сандарды оқу үш ін алдымен оң ж ақтан бас- 'гап үш цифрдан топтарға бөліп алу керек. Екінш і топтағы (оңнан солға қарай есептегенде) циф рларды ң санына қарай , екінш і- мыңдар класының бірлігін оқып,оған кластың аты қоса айтыла- ды, әрі қарай бірінші - бірліктер класының бірлігін оқиды (бірін- ші кластың аты қоса айтылмайды). Ал көп таңбалы санды ж азу үшін алдымен аталған кластың бірліктері жазылады. Оқығанда қай разряд бірлігі аталмаса, соны ж азы п көрсету үш ін сәйкес разряд бірлігінің орнына нөл ж азы лады . Ал егер қандай да бір класты ң еш қандай бірлігі аталмаса, оны ж азы п * көрсету үшін сол класс бірліктерінің орнына үш нөл қатар жазы- лады. Санның ж азы луы нда нөл түрған разрядты ң, сондай-ақ класты ң бірліктерінің атаулары, сандарды оқығанда аталмай- ды. Сандарды оқу мен жазудың осы ерекш еліктерін саналы мең- герту ж үмы сы ны ң басынан бастап біліктілік пен дағды қалып- тастыру жүзеге асырылады, өйткені келесі тақы ры пта көп таң- балы сандарға ариф метикалы қ амалдар қолдану басталады. Ал сандарды оқи білмейтін немесе ж аза білмейтін немесе оған қина- латы н оқуш ы болса, амалдарды орындауды игеруі мүмкін емес. Сәйкес білік пен дағдыларды қалы птасты ру сандарды, шама- ларды салыстыру, шаманың қарапайы м мысалдары ж әне олар- 101 ды өлшеу си яқты мәселелермен байланы сты материалдарды ңарастыру кезінде жүзеге асырылады. Сондыңтан ”қосу және азай ту” тақы ры бы на дейін-аң, көп таңбалы сандарды оқу, ж азу және салыстыру оқуш ылардың еркін игеруге тиіс мәселелерінің қатары на ж атады . 2. Көп таңбалы сандарды салыстыру оқуш ыларға 1 -3 сынып- тардан белгілі екі тәсіл бойынша ж үзеге асырылады. Сонда на- турал сандар қатары нда санның алып тұрған орнын аны қтай- ды, яғни натурал сандар қатары нда қай сан бұрын аталса, сол сан кіш і, ал қай сан кейін аталса, сол сан үлкен. А йталы қ, сан- дар қатары ндағы 999-дың орнын аны қтап алсақ, яғни білсек, 999-ға дейінгі кез келген үш таңбалы, екі таңбалы, бір таңбалы сандардың барлығы одан кіш і, ал одан кейінгі сандар 1000- нан бастап барлығы да одан үлкен. Көп таңбалы сандарды салыстыру үш ін олардың сәйкес раз- ряд бірліктерін салыстырады. Егер екі санның разряд бірлік- терінің саны бірдей болмаса, қайсы сы ны кі аз болса, сол кіш і сан болып табылады. Сондықтан ең ж оғарғы разряд бірліктерін аны қтау - сандарды салыстырудың ең негізгі мәселесі. Мыса- лы , 19745 ж әне 197452 сандарын салы сты ру керек болсын. Бірінш і сан - бес таңбалы, ең жоғарғы разряды - ондық мың, ал екінш і сан - алты таңбалы, ең жоғарғы разряды- ж үздік мың. Демек, екінш і сан бірінші саннан үлкен, яғни арты қ. Егер екі санның разряд бірліктерінің саны бірдей болса, онда ж оғары разряд бірліктерінен бастап біртіндеп салы сты рады , санны ң сәйкес разряд бірліктерін салыстырғанда, қайсысы арты қ бол- са, сол үлкен сан болғаны, ал қайсысы аз болса, сол сан кіш і бол- ғаны. Мысалы, 21945 және 21946 сандары нсалы сты рсақ, олар- дың ондық мыңдар разряды ны ң бірліктері бірдей (2 онд. мың), бірлік мыңдары бірдей (1 бірл, мың), ж үздіктері бірдей (9 жүзд.), ондықтары бірдей (4 онд.), бірліктері әр түрлі және 5 < 6, демек, 21945 < 21946. Көп таңбалы сандарды нөмірлеуді оқып үйренуді, мыңды қалайш а ш ығарып алуға болатындығын қайталаудан бастайды. Бір-бірден қосып санап, мысалы, 995 санынан бастап, оқушы- лар 1000-ға дейінгі (100-ды қоса алғанда) бірқатар сандарды ж азы п алады да, ең үлкен үш таңбалы саннан кейін бірінш і, ең кіш і төрт таңбалы сан 1000 саны келетіндігін анықтайды. Есеп- 102 11 іотты пайдаланып, сондай-ақ үлкен разрядтың бірліктерін топ- гау нәтижесінде ірірек бірліктің ж асалуы н (қүралуын) қайта- 1 ,'іііды: 10 бірлік 1 ондық, 10 ондық. Мүғалім мыңдарды ж ай іирліктер сияқты санауға болатындығын (1 мың, 2 мы ң, т.с.с.) коне оларды ондықтарға және ж үздіктерге топтауға болатын- дмгын түсіндіреді. Есепшотты пайдаланып, бірлік мыңдарды опдық мыңдарға дейін (төменнен төртінш і қатарды ң сымына сала отырып) санайды да, оларды 1 ондық мыңмен алмастыра- ,/і,ы (төменнен бесінші қатардағы сымға салады), содан кейін он мыңнан салып алы п, 10 (он) мың ш ы ққанда, оларды 1 ж үздік мыңды 1 миллионмен алмастырады (төменнен алты нш ы сымға галады), ал 10 ж үздік мыңды миллионмен алмастырады (төмен- иен ж етінш і сымға салады). Ж аң а разрядты қ бірліктердің жа- салуын ж азы п көрсеткен орынды: 10 бірлік мың - 1 ондық мың, 10 ондық мың - 1 ж үздік мың, 10 ж үздік мың - 1 миллион. М үиы бүрынғы ж азулармен қатар баған түрлеріне орналастыру і серек. Бұл разрядты қ бірліктердің жасалуы мен атауларындағы үқсастық, балалардың байқауына көмектеседі (10 бірлік - 1 он- дыңты қүрайды, 10 бірлік м ы ң - 1 ондық мыңды қүрайды т.с.с.) Содан кейін нөмірлеу кестесімен жүмыс ж асалады . Мұнда бір- л іктерден ж үз м ы ңға дейінгі барлық разрядты қ бірліктердің птаулары белгіленеді (немесе оны балалар өздері белгілейді). эәж Т А П С Ы Р М А Л А Ғ жүктеу/скачать 62,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|