Математиканы

1010, 1020, 1030, ...1100.
1100, 1200, 1300, ...2000.
2000, 3000, 4000, ...5000, 6 мың, 7 мың, 8 мың, 9 мың.
10-бірлік, 1 ондық-10 
10-ондық, 1 ж үздік-100 
10-жүздік, 1 мыңдық-1000
10 бірлік мың- 1 ондық мың. 
10 ондық мың-1 ж үздік мың. 
10 ж үздік мың-1 млн.
Көп таңбалы санды оқу, ж азу ж әне салыстыру класс , раз- 
р я д ” , "р азр я д ты қ сан ", "к л асты қ сан" си яқты ұғы м дарм ен 
байланысты. Сондықтан көрнекілікке сүйене отырып, бірлік, 
онды қ, ж ү зд ік - бірінш і класты , яғни бірліктер класы н , ал 
бірлік мыңдар, ондық мыңдар, ж үздік мыңдар - екінш і клас- 
ты, яғни мыңдар класын құрайты ны н ерекше атап өткен жөн.
Сонымен бірге төмендегі кестені пайдалана отырып, сәйкес 
білімді тиянақтай түсу керек.
II класс - мыңдар класы
I класс - бірліктер 
класы
Оқылуы
Жүз-
Д І к
мың-
дар
Он-
дық
мың-
дар
Бірлік
мыңдар
Жүз-
дік
Он-
Д Ы Қ
Бір-
лік
1
2
3
4
5
6
7
7
9
5
7 жүз тоқсан бес
1
7
9
5
1 мың 795
2
1
5
0
7
21 мың бес жүз 
жеті
4
3
2
0
0
8
432 мың сегіз
5
4
0
3
4
0
540 мың 340
6
0
3
8
0
0
603 мың сегіз 
жүз
Әрі қарай қорытынды жасалады.
Көп таңбалы санды оқу ж оғарғы разряд бірлігінен бастала- 
ды, екінш і класты ң бірлігін атап, оған мың сөзі қоса айтылады 
да, бірінші класты ң нөлмен белгіленген разряд бірліктерінің, 
сондай-ақ класс бірліктерінің атауы айтылмайды.
109

Келесі кезеңде есепшотпен разрядтың кестеде орындалатын 
жұмысты түрлендіріп көп таңбалы санды оңуға, атауға, ңұра- 
мын аныңтауға маш ықтандыру керек.
Мысалы: 152608.
1. Санды оңы.
2. Әр разрядты ң бірліктерін ата.
3. Бұл санда барлығы неше бірлік, ондың, ж үздік, бірлік мың, 
ондық мың, ж үздік мың бар?
4. Осы санның алдында 152607, ал одан кейін 152609 санда- 
ры келеді.
5. Бұл сан неше цифрмен белгіленген? Осы цифрларды пай- 
даланып, тағы қанш а сан ж азуға болады? Осы цифрларды пай- 
даланып, ең кіш і ең үлкен санды ж аз.
6.152608 = 100000 + 50000 + 2000 + 600 + 8 (разрядтық қосыл- 
ғы ш тарды ң қосындысымен алмастыр).
7. 
Төртінші, бесінші, алтынш ы разряд бірліктерінің ең кіш і, 
ең үлкен санын ата және ж аз.
Сан тізбегін ңарасты ра келе ең үлкен бір таңбалы саннан 
кейін, ең к іш і екі таңбалы сан, ең үлкен екі таңбалы саннан 
кейін, ең кіш і үш таңбалы, ең үлкен алты таңбалы саннан кейін, 
ең кіш і ж еті таңбалы сан - миллион келеді деген сияңты түж ы- 
рым жасау артың болмайды. Егер осылайша сан тізбегін жалғас- 
тыра берсек, онда миллиондардан да үлкен сандар болатынды- 
ғын, яғни сандардың натурал ңатарыны ң ш ексіз екендігін сезі- 
нуге болады.
Көп таңбалы сандарды ң ж азы луы н д а циф рды ң оры нды қ 
мәніне арнайы көңіл бөлген жөн. Мүғалім бірдей цифрларды пай- 
даланып, олардың орнын ауыстыра отырып, түрлі сан шығаруға 
болатындығын нақты мысалдар арқылы көрсетіп беру керек.
Мысалы:
1. 
1,2,3, 1 цифрлары арқы лы бірнеше сан ж аз, "Әр цифрдың 
орынына қарай оның көрсететін санын атап бер:
321 - 1 бірлік, 2 ондық, 3 ж үздік.
2 3 1 - 1 бірлік, 3 ондық, 2 ж үздік.
123 - 3 бірлік, 2 ондық, 1 ж үздік.
132 - 2 бірлік, 3 ондық, 1 ж үздік.
213 - 3 бірлік, 1 ондық, 2 ж үздік.
312 - 2 бірлік, 1 ондық, 3 ж үздік.
110

2. Осы цифрларды және ңалауы ңш а бір немесе бірнеше нөлді 
пайдаланып, 4,5,6 таңбалы сандар ңұрастыр.
1 2 3 0 ,1 0 2 3 ,1 2 0 3 ,1 3 2 0 , 1032, 1302........
12300, 10023, 13030,13002, 1 3 0 2 0 ,3 0 0 2 1 ,2 1 0 0 2 ,........
231000, 3 0 0 0 2 1 ,3 2 0 1 0 0 ,3 0 2 0 1 0 ,........
Қандай сандар шыңты? Оларды оқы.
3. 4 + 40 + 400 Ч- 4000 + 40000 + 400000. Бұл санда: 4-бірлік, 4 
ондық, 4 ж үздік, 4 бірлік мың, 4 ондың мың, 4 жүзд. мың бар.
4. 700000, 70000, 7000, 700, 70, 7 сандарының қосындысы бо- 
латын санды оңы, оның разрядтың және кластың бірліктерін ата.
5. Мүмкін болса ірі бірліктерімен алмастыр.
5 см, 50 см, 500 см, 5000 см.
4500 тиын.
6. Үсақ бірліктермен алмастыр:
99 теңге 06 тиын, 2534 см, 9 м 2 дм 8 см.
7. Кестені пайдаланып сандарды талда.
М иллиард- 
тар класы
М иллион- 
дар класы
М ыңдар
класы
Б ір л ік тер
класы
ч:
а
<й
К
Ч
й
й
• г-Н
ч:
со
Р4
<Й
К
Ч
Ч
8
2
2
в
о
ч:
а
а
к
к
2
• г Н
ч
Оч
• гН
П
к
О
5
Ч
к
2
К
• г Н
ч:
со
О
н
д
ы
қ
м
и
л
л
и
о
н
и
о
ч
к
2
к
• і-Н
ч
Оч
• г Н
Й
нн
А
п
X
2
2
к
• н
ч:
со
й
X
*—і
А
п
к
2
2
2
ч:
д
О
«■
нн
4
пг
2
2
к
• г Н
1=3
о*
• г Н
Й
• г Н
к:
со
>
2
ч:
«
О
к
• гН
1=3
а
• г Н
м
5
3
1
5
4
б
7
8
9
4
8
9
7
2
і
0
3
5
9
8
7
0
0
6
0
5
4
0
0
7

жүктеу/скачать 62,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: