Екі таңбалы санды екі таңбалы санға бөлуді ауызша орын-

заттардьі иаидалана отырып та, қалды қпен бөлуді іс-әрекет үс 
тінде көрсетіп беруге болады. Мәселен:
а) 
7 дәптерді 3 дәптерден неше оқуш ы ға беруге болады? 3 
дәптерді бір оқуш ыға береміз, тағы 3 дәптерді екінш і оқушығз 
береміз. Ал 1 дәптерді келесі оқуш ыға беруге болмайды, өйткені 
оған 3 дәптер беруіміз керек.
Демек, 7 : 3 = 2 (қалд. 1). Тексеру: 3 • 2 + 1 = 7. Бөлінгіш
ш ы қты , ягни қалды қпен бөлу дұрыс орындалған.
*
ә) 2 дәптерді 3 дәптерден неше оқушыға беруге болады. Дәптер 
ек еу -ақ , ал әрбір оқуш ы ға 3 дәптер беруім із к ер ек . Ендеше, 
3 дәптерден епібір оқушы ала алмады. 
2
дәптер сол күйінде қала 
ды. Демек, 2 : 3 = 0 (қалд. 2). Тексеру: 3 • 0 + 2 = 2. Бөлінгіш 
ш ы қты . Қалдықпен бөлу дұрыс орындалған. Сонымен кіш і сан 
ды үлкен санға бөлгенде бөлінді нөлге тең болады. Осы қоры 
тындыны кейін ж азбаш а бөлуді орындағанда пайдаланамы з, 
яғни толымсыз бөлінгіш бөлгіштен кем болса, онда бөліндінің 
мәні 
0
-ге тең болады.
Ж алпы алғаңда, екі таңбалы санды бір таңбалы санға қалдық 
пен бөлуді ш апш аң орындауға оқушыларды бейімдеу мақсатын 
да, болінгіш тен кем бөлгіш ке бөлінетін кестелік сандардың 
ішінен үлкенін анықтау керек. Осы ең үлкен санды берілген екі 
таңбалы саннан азайтқанда шығатын айырма бөлгіштен аспаіі 
ды. Мәселен, 39 : 7, 39-дан кем және 7-ге бөлінетін кестелік сан 
дар: 14, 21, 28, 35. Осы сандардың ең үлкені 35 жөне 3 5 : 7 = 5, 
39 - 35 = 4. Демек, 3 9 : 7 - 5 (қалд. 4). Тексеру: 7 - 5 + 4 = 39.
Қ алды қпен бөлу - ілгеріде қарасты ры латы н бөлу алгорит 
мінің (ж азбаш а бөлудің) ең негізгі кезеңдерінің бірі. Ендеше, 
оған маш ықтанды ру - бөлуді дүрыс және ш апш аң орындаудын 
алғы ш арттарының бірі. Осыны ескерген жөн. Өйткені, осы ар- 
қы лы үш таңбалы санды бір таңбалы санға ж азбаш а бөлуді 
оқытып-үйретуге дайындық жасалады. Оқушылар қалдықтын, 
бөлгіштен кем болу керектігін ескеруі қаж ет.
О қуш ыларға арналған өздік жүмыстар:
1) Көбейтудің терімділік қасиеті. М-3, 105-бет.
2) Көбейтудің үлестірімділік қасиеті.
3) Қосындыны санға көбейту. М-3, 126-бет.
4) Қосындыны санға бөлу. М-3,133-бет.
5) Екі таңбалы санды бір таңбалы санға көбейту және бөлу.
180

л) 34 • 2, 
6 8
: 2. М-3, 140-бет.
о) 16-5,
80 : 5. М-3, 142-бет.
м) 26 -3, 
78 : 3. М-3, 143-бет.
г) 92 • 4, 
368 : 4. М-3, 145-бет.
д) 32 * 5, 
160 : 5. М-3, 146-бет.
с) 234 • 2, 
468 : 2. М-3, 154-бет.
6
)Екі таңбалы санды екі таңбалы санға бөлу.
78 : 26, 
8 8
: 44, М -3,156-бет.
7) Қалдықпен бөлу.
1) 7 : 3, 2 : 3. М -3,158-159-бет.
2 ) 4 3 : 
8
, М-3, 160-бет.
1) 
Көбейтудіц т ерімділік қасиеті
-. М-3, 105-бет.
Ор қатарда қанш а тіктөртбұрыш бар?
Ор тіктөртбұрыш қанш а шаршыдан құрастыры лған?
Ор түрлі тәсілмен барлығы неше шаршьі бар екенін анықта.
(3 • 2) • 4 = 
6
• 4 = 24
3 - ( 2 - 4 ) = 3 - 8 = 24
( )сы тәсілдерді салыстыр. Үқсастығы неде? А йырмаш ылығы 
іігде? Көбейткіштер нешеу? К өбейтіндін іңм әнітуралы н еайту- 
• і (іолады? Көбейткіштер тобы туралы ше? Қорытынды жаса.
К( »бейткіштерді олардың көбейтіндісімен алмастыруға болады. 
Күл көбейтудің терімділік қасиеті.
2) 
Көбейтудіц улест ірім ділік қасиеті.
Ор түрлі тәсілмен тік төртбұрыштың периметрді тап: 
Ж азуларды түсіндір: 2 + 4 + 2 + 4 = 1 2 (см)
2 - 2
+ 4 -
2
+ 
8
= 
1 2
(см)
(2 
1
4) • 2 = 
6
• 2 = 12 (см)
( >сы тәсілдерді салыстыр. Өрнектерді салыстыр (2 + 4) • 2 және 
8
2 1 4 - 2
Қосындыны санға көбейту үшін әрбір қосылғыштарды жеке - 
іт к і‘ осы санға көбейтіп, ш ы ққан көбейтінділерді. қосады.
I іүл көбейтудің үлестірімділік заңы.
181

сл
о-
*-«
0 \
45
0 \
о-
Гі
СЧі
Ф
0 \
СЪ
£<
4>
0 \
о
ь-*
Ф 
о
о
4С 
05
о \ 
, 
й
+
Оі
оо
Оі
Е
>0
+
• •
го
00
+
• •
(N
0
сл
£ 
го
ол
о
^
^ ф 
М Я
м - Ф
я
ъ
ф
+
о \
и<
43
ЕГ
о \ 
н< 
П
43 в
Е м
м
Ф
&4
ф
ЬЭ 
Ф 
Р
|| 
-М 43
ф 0
« СГ
о\
ф
«
«
ф
р
И
я
н<
43
Р
о \ О 
Ф 
Н
М
І Ё
'с ^
я Е
Ф 
н
43 Ч 
Ф £0
« и
•О
О ^
Я
Е о
<у
*+і
М
<у
су
43

жүктеу/скачать 62,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: