Тіл мен мәдениеттің өзара байланысы А. Н. Уайтхед: «Адам өркениеті - бұл тілдің өнімі, ал тіл - дамушы өркениеттің өнімі» деп қуаттайды. Яғни, адам өткен дәуірлер өркениетінің жетістіктері туралы тек тіл арқылы біле алады. Мәдени лингвистикада тіл туралы түсінік кеңінен таралған, оның П.М.Бицилли тұжырымдамасы бойынша: «Тіл өзінің құрылымында, сөздік қорына байланысты мәдениеттің ең маңызды аспектілерінің бірі, мүмкін ең маңыздысы»
Тіл мен мәдениеттің өзара байланысы У.Гумбольдт трансцендентті және трансцендентальды айырмашылық туралы И.Канттың идеясына ере отырып, ойлау, сөйлеу және есту мүшелерінің тілмен байланысы адам табиғатының құрылымы секілді түсініксіз деп санады. В.Гумбольдттың пікірінше, тіл әрқашан әлемнің ұлттық көзқарасының, ұлттық мәдениеттің өзіндік ерекшелігін бейнелейді. В. Гумбольдт идеялары— Ш. Балли, И. А. Бодуэна де Куртене, Л. Вайсгербера, Ж. Вандриеза, А. А. Потебни, Э. Сепира, Б. Уорфа және тіл мен мәдениеттін проблемасын зерттеушілер қарастырды.
Тіл мен мәдениеттің өзара байланысы Э.Сепир идеяларының табанды жақтаушысы Б. Уорф мәдениетке қатысты тілдің детерминизміне күмән келтірмеді. Ғалым сөздерді қолданудың жалпы қабылданған модельдері тек ой процестеріне ғана емес, сонымен қатар мінез-құлық формаларына да қатыстылығына тоқталған. Уорф мәдени факторлардың тілге әсерін шамалы және баяу, ал тілдік құбылыстардың мәдениетке әсерінің жоғарлылығы бар деп дәлелдеді.
Тіл мен мәдениеттің өзара байланысы
