Түйін. Мәшһүр-Жүсіп жігіт-желең (желек) к~ң дыбысының алмасуы негізінде желек~желең қалыптасқан сияқты. Мәшһүр-Жүсіп қыз-келіншектер орнына (метонимялық құбылыс) ретінде қолданған. Желбір жекем тіркесіндегі желбір<> желек сөзімен түбірлес болуы мүмкін. Көлге біткен жекендей (Дулат); Жекем қоға: жеке кендір (конопля) (С. Аманжолов: 378 б.); «Жекен» сөзін де же – етістігі мен –ген жұрнағына жіктеуге болады. Сонда жекен атауының берер мағынасы: «жейтін, жеуге жарайтын» болып шығады (Б. Қалиев: 86 б.). Желбір жекен желіп жүрген, Жайлауда біз бір бөкен-ай! (Халық әні). «Жекен» шөп мағынасында қолданылған. Жекенмен ұқсас бір сөзді Ә. Нұрмағамбетов та атап өтеді: «Мінгенім дәйім менің сұр жекейім» – дегенде «жекей» сөзін жылқының түсімен байланыстырады (Ә. Нұрмағамбетов: 110 б.). Біздің ойымызша жел соққанда бас жағы қозғалып тұратындықтан осы жекем>жекен>жекей атаулары қалыптасуы мүмкін. Желкен,< > желкем (кеменің желкені) > жекем варианты қалыптасқан сияқты.
Достарыңызбен бөлісу: |
