Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы заттық МӘдениет лексикасы
Шаштаразды парсыша сәртәрәш
жүктеу/скачать 6 Mb.
|
| Шаштаразды парсыша сәртәрәш – дейді (Ш. Сарыбаев). Сәртәрәш сөзінің түбірі: сәр, сар. `бас, басы, үсті, төбесі` деген мағына береді. Саркәтіп – бас хатшы (Н. Оңдасынов, 165-166). Демек, сар>сара (бас) түбір -ғұш жұрнақ. Сар>сәр түбір тұлғасынан сардар//сәрдар//сара (дара) сөздері туындаған. Сара – мужество, сила (Радлов, 314).
Түйін. Мәшһүр-Жүсіп: ақ жаулық, жаулық сөзін қатындар салатын бас киім – дейді. Ғалымдардың (жаулық) жау түбір тұлғасы туралы пікірлері екіге жарылды. 1. В. Радлов йа: -ғлық (-лық) аффикс йа:ғ `май, майлы` екендігін айтады. Қараңыз: жауқазын > жаубүйрек. 2. М. Рэсэнен көне архаикалық jablyk jabyl `жабулы болу` деген қазан-татар тіліндегі жабу етістігінен шыққан дейді. Жаулық > май (майлық): мұрын, қол, ыдыс, дастарқан сүртетін орамалдарды айтса керек. Осы мағына жаулыққа (орамал) әсер етуі де мүмкін. Жаулық>жабу, бүркеншік, жаулық. Біздің ойымызша басқа салатын жаулық (орамал) > жап > жаб (жабу) > жаплық > жаблық > жаулық сияқты. Салы мен сарағұш семантикалық жағынан бір-біріне жуық сөздер. Мүмкін түбірлес (сал > сар) болуы да. Кимешек – кіймешікъ родъ чепчика надваемаго старухами: головной уборъ уральскихъ татарокъ; лэчэкъ – женское головное покрывало, опускаемое на плечо (Будагов, 181). Будагов қазақтар да кимешек киетінін білген, бірақ татарларды жазған. Қазақстанда күні бүгінге дейін әжелер кимешек киеді. Бас киімге қатысы бар деректі М. Қашқари келтіреді: ЕҢЕК қатындардың басына жабатын желектерін байлайтын жіп, бау [25, б.165]. Кимешек (ки +ме + шек) түбір мен қосымшалардан жасалған сөз сияқты. Құндақ//кундакъ осм. әйелдердің басына салатын байлауышы (Будагов, 411). Ткне жд. Головная косынка женщинъ (Ценк. Изъ SL) у Вамб. Ткане тюрбанъ женщинъ въ Хивъ и Кокандъ (Будагов, 369). жүктеу/скачать 6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|