Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы заттық МӘдениет лексикасы
жүктеу/скачать 6 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жонақ
- ¤ртік , міндер
| Түйін. Тоқым мен тақым семантикалық мағыналары жуық – мәндес сөздер. Тоқым потникъ подъ верхов. Сдломъ (въ кир. и алт. тоже); вьючное сдло (Будагов, 400); Тоғым = тоқым потникъ подъ сдломъ (Радлов, 1166). Тоқым осы мағынада (Потанин, 325). Жонақ (жона – С.М.) ~ тоқым > жүн. ІШLІК: ішлік – іштік терлік. Ертоқымның астына салатын ішкі тоқым; Аякөз ауданында тоқымды ішпек – деп те атайды. АДЗРЫМ – ердің астына екі жағынан салынған киіз терлік; (М. Қашқари. Түрік сөздігі. «Хант» баспасы, 1997. 136, 137, 138). Тоқым > ат әбзелі қазақ қол өнерінің жетістігі.
Шылаушын. Шылаушын салып ат мінген, Шыњыраудан алып су ішкен (Мәшһүр-Жүсіп., 29); Жоғарыда К. Менгестің жабу (поп`на) деп жазғаны ќазаќтыњ шапанымен мағыналас. Біраќ, малѓа ќатысты жабуды ќазаќтар єрт‰рлі атайды. Мысалы, М-Ж. Көпеев жабуды шылаушын дейді. М. Қашқари «Жамылғы» мағынасындағы ешүк (ешүк) сөзі «бүркенді, жамылды» деген мағынадағы ешүdі (ешүді) сөзінен жасалған [10, б.401]. Өзіне киім, малына жабу, артығын сатып, керек-жарақ алады (М-Ж., 100); Иабы (Jавы) Ертоқымның үстіне жабылатын көрпеше, жастық, төсеніш. Ердің көрпешесі (шігілше). («Жабу» мағынасынан шыққан секілді. А. Е.) (М.Қ. 3 т. 1997: 35). Х. Досм±хамед±лы жазып алѓан «Ќармыс батыр» жырында: Тобыршыќ жалды торша ат. ¤ртік, міндер тµгілтіп – деген жыр жолындаѓы: µртік – жабу; міндер – тµсек, жабынды – деп т‰сінік берілген (Аламан, 1991: 152- 155). М. Қашқари өртүк жапқыш, перде, жабу – дейді [10, б.134]. ¤р + тік (µру мен тігу) ќосындысы. Міндер – міндэрь: матраць, тат. мундарь, тоб. Мінтэрь, подушка, наволочка. Мон. Сиб тат мондур- градь, дождь с градом мағынасында қолданылады. Маѓынасы жабу, маќтадан істелген зат дегенге келеді. Ал, монѓол тілінде жањбыр, б±ршаќ деген мағынасы бар. Демек, табиѓат ќ±былыстарынан ќорѓану деген ±ѓым жатыр. Н. И. Ашмарин татар, чуваш тілдеріндегі минтер сµзін осы мағынада атап µтеді [4, б.105]. В. В. Радлов: міндäр – перина, подушка қолданылуына қарай әртүрлі мағынасын атап көрсетеді [17, б.2156]. Атќа салды салдыќќа Тµгілдіріп кілемді («Ќыз Жібек») жыр жолында жабудың орнына кілем салады деп т‰сіну ќажет болар. Мінтер (шігілше) туралы қынаменде бөлімінен оқи аласыздар. жүктеу/скачать 6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|