Педагогтың міндеттеріне кіретін мәселелерді шешіңіз

7. Студенттердің жеке қажеттіліктерін шешу және қажет болған жағдайда қосымша қолдау 
немесе байыту. 
8. Оқуға деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу және сыни тұрғыдан ойлау дағдыларын дамыту. 
9. Кәсіби стандарттар мен этикалық нұсқауларды сақтау. 
10. Өз тәжірибесін үнемі ой елегінен өткізу және кәсіби өсу мүмкіндіктерін іздеу. 
1 
3 
14 
Оқыту әдістерін тәжірибеде іске қосыңыз. 
Қазіргі кездегі оқыту әдістері. 1960-1970 жылдар аралығында оқытудың түсіндірмелі – 
иллюстративті түрі практикада кең орын алып келгені бәрімізге белгілі. 1960 жылдың 
аяұында оқушылардың танымдық қабілетін дамыту тұрғысында дидактика ілімінде жаңа 
бағыттар пайда болды. Оқытудың бұл түрі зертеушілердің пайымдауынша, оқытудың озық 
әдіс-тәсілдерін қолдану білім сапасының деңгейін көтеруге ықпал етеді. Оқыту әдіс 
тәсілдері дегеніміз – белгіленген оқу мақсатына жету үшін мұғалім мен оқушы іс- 
әрекетінің үйлесу тәсілі немесе мұғалімнің оқушыларды білім және білікпен 
қаруландыратын құралдары мен тәсілдерінің жиынтығы. Оқыту әдістерінің қөрылымы өте 
күрделі. Оның мазмөндық қөрылымын анықтаұанда, ғалымдар ең алдымен атқаратын 
қызметін естен шығармау керектігін ескертеді. Оқыту әдістері, оларды дөрыс оқу 
мақсаттарына орай, бір-бірімен тыұыз бірлікте, атқаратын қызметіне қарай қолданғанда 
ұана тиімділігі артады. Оқыту әдістері білімдік, тәрбиелік, дамытушылық, мотивациялық 
қызмет атқарады, сондықтан әдістерді сабақтың дидактикалық мақсаттарына сәйкес 
қолдана білудің маңызы зор. Мұны жүзеге асыратын тікелей субъект оқытушы екендігі, ең 
алдымен оның теориялық білімінің тереңдігі мен әдістемелік-кәсіби шеберлігіне 
байланысты. 
Әдіс –«метод» гректің сөзбе-сөз аударғандығы «бір нәрсеге жету жолың немесе «зерттеуң 
деген маұынаны білдіреді. Осы күнге дейін дидактикада шешімін таппай келе жатқан 
мәселелердің бірі- оқытудың әдістерін айқындау, топтау,жіктеу жүйелеу. Оқу әдістерін 
жүйеге түсіріп, топтап жіктеудің оқыту процесінде алатын орны ерекше. Оны жіктеудің 
оқытушы үшін де білімді қабылдап отырған студент үшін де, оның танымдық іс-әрекеті 
үшін де маңызы зор. Әдістемелік еңбектерде оқыту әдістерін әр түрлі топтаудың жүйесі 
қалыптасқан. Дидактика ілімінің көрнекті өкілдері И. Я. Лернер мен М. Н. 
Скаткин оқыту әдістерінің сипатына қарай 5 түрін ұсынады. 
1) түсіндірмелі-көрнекілік әдісі: білімді «даярң күйінде алу, яұни 
студенттер репродуктивті ойлау деңгейінде қалады.; 
2) репродуктивті: үлгі, ереже негізінде оқу 
3) проблемалық хабарлау, оқу материалын бере отырып, проблема қою, 
оқу іс-әрекетінің нәтижесін дәлелдей отырып,мәселені шешу жолдарын 
көрсетеді. Бұл қазір кең қолданылып жүрген әдіс; 
4) ішін ара-іздену немесе эвристикалық әдіс. Ойлау процесі өнімділік 
сипат алады. Үйренуші өз бетімен жұмыс жасайды және олар үнемі бақылаудаболады; 
5) зерттеушілік әдіс (оқушының өз бетінше шыұармашылық-іздену 

әрекеті); 
Белгілі ғылым Ю.К.Бабанский оқыту әдістерін 3 топқа бұліп қарастырады; 
1) оқытуды ынталандыру және уәждеу: танымдық ойындар, оқу ой 
толұақтары, пікірталастар, мадақтау; 
2) оқу әрекеттерін ұйымдастыру және жүзеге асыру әдістері: сөйлеу, 
көрнекілік, практикалық индуктивті, дидуктивті, өқсату, проблемді іздену, 
эвристикалық, зерттеу, реппродуктивті (нөсқаулар, түсіндіру, жаттыұу), 
кітаппен өз бетінше жұмыс. 
Оқыту әдісі - өте күрделі ұғым, өйткені бұл әрекетті, категорияны 
айқындайтын мәселенің аумағы да, қамтитын жүйесі де сан салалы. Сондықтанда 
педагогика ілімінде әдістемеге байланысты нақты тұжырымдалұан анықтама 
боларлық бірыңұай ереже жоқ десе де боларлық. Әдістеме ғылымның әр 
саласын зерттеуші ғалымдар бір-біріне жақын пікірлер Ұсынып оқыту, білгізужәне оны 
жүзеге асыру жөнінде білімдендіруді Ұйымдастыру әдістерін Өзтұрғысынан қойылұан 
мақсатқа жету тұрғысынан қарастырады. 
Әдіс – оқыту барысында ұстаздар мен шәкірттің ынтымақтаса еңбектену 
нәтижесінде қойылұан мақсатқа жетуін реттейтін тәсіл. Оқыту әдісінің 
көмегімен оқушы белгілі деңгейдегі білімді, іскерлік әрекеттің машық, 
даұдысын игереді, дүниетанымын қалыптастырады, қабілетін өрістетеді. Алоқыту 
барысында әдісті таңдайтын және оның нақты әрекетке айналдыратыноқытушы ұстаз. 
Оқыту әдістеріне: сөздік әдістер (әңгіме, дәріс, кітаппенжұмыс), көрнекілік әдіс (бақылау, 
демонстрация,иллюстрация), машықтықәдістер (жаттыұу, лабораториялық, зерттеу, өзіндік 
оқу жұмыстары, танымдық 
ойындар, ситуация, сөхбат),бақылау және өзіндік бақылау әдісі (баұдарламалыоқыту, білім 
беруді бақылау) жатаж\ды. Сонымен оқыту әдісінің атқаратынқызметі білімдендірудегі 
тиісті мақсатқа жету, ал мақсатқа жету оқытушыныңшеберлігіне, білімдарлыұына, оқу 
процесін тиімді Ұйымдастыра білуіне,шәкірттерді ынталандыра алуына байланысты. 
Оқушылардың оқу қызметінің ұйымдастырылуы және мұғалімнің сабаққа дайындығы. 
Оқушылардың оқу қызметі олардың мұғаліммен үйлесімді іс-әрекеттерінің сипатынан 
көрініс алады. Оның фронтальды, яғни мұғалімнің оқушылардың жеке және өзіндік 
жұмысын басқаруы, өзіндік жұмыстары сияқты баұытта ұйымдастырылады. Бұл жағдайда 
мұғалім оқушылардың арасынан ең тиімді ой-пікірді таба отырып, оқу ситуациясын 
туындатуы, қойылған міндеттерге жауап іздеуі, оқушыларды толық тыңдауы, түзетулер 
енгізуі маңызға ие болады. Жеке жұмысты ұйымдастыру барысында оқушылардың өзіндік 
іс- 
әрекеттері 
есепке 
алынады. 
Жеке 
жұмыстарға 
өзіндік 
төрұыдан 
әдебиеттермен,тұжырымдармен жұмыс жасауы, шығарма, эссе, реферат жазуы жатады. 
Яғни,жеке жұмысты ұйымдастыру барысында жеке және жекелендіру сияқты екітапсырма 
орындалады. 
Топтық жұмыста: 

- сыныптың топқа бұлінуі; 
- әр топтың берілген тапсырманы орындауы; 
- топтың жаңалыұына сай тапсырмалардың іріктелуі; 
- сабақ мазмұнына сай топ қөрамының өзгеруі; 
- топ құрамының деңгейлеріне сай құрамның сұрыпталуы сынды іс- әрекеттер жасалады. 
Оқушылардың оқу қызметінің дұрыс ұйымдастырылуы мұғалімнің сабаққадайындығына 
тікелей байланысты. Оның сабаққа дайындыұы сабақтардытақырып бойынша жоспарлау 
және қөрылған жоспарды әр сабаққасәйкестендіру болып бір-бірімен байланысты екі 
кезеңнен төрады. Оқытушыөткізілетін сабаұы бойынша күнтізбелік тақырыптық жоспар 
құрастырады. Сабақты жоспарлауда және оны өткізу технологияларын дайындауда: 
сабақмақсатын, жүргізу жолдарын және сабақ жоспарының арнайы жазылуықадаұалануы 
тиіс. Жалпы алғанда мұғалімнің сабаққа дайындығы – оның оқу материалын тиянақты 
талдауы, оқу кезеңдерінің сәйкес қөрастырылуымен қатар, оқушылардың материалмен 
жұмыс жасау кезіндегі туындағы сұрақтары,жауаптары, тұжырымдары сондай-ақ меңгеру 
және қабылдау процесі. Сабақберу барысында, оның қысқаша конспектісі де даярлануы 
тиіс. Сабақ нәтижесі,тек мұғалімнің мөқият дайындыұына ұана байланысты емес, сондай-
ақоқушылардың да психологиялық даярлыұына да байланысты. Оқушылардыңдаярлығы 
сабақ соңында мұғалімнің келесі сабақ жоспарымен таныстырып,бағыт беруінде болып 
табылады.Сабақтың нәтижелілігі мұғалімнің дайындық деңгейіне, оқушылардың оқу-
танымдық іс-әрекеттерін ұйымдастыра алуына, оларды қызықтыра білуінежәне алынатын 
нәтижені болжай білуіне тікелей байланысты. 
2 
1 
1 
Педагогикалық техника – мұғалімнің іс-әрекетін ұйымдастыру 
формасы туралы жазыңыз. 
Қазір педагогика теориясы елеулі өзгерістерге еніп, білім беру мазмұны жақсарып, жаңа 
көзқарастар пайда болуы мен білім беру құрылымында жаңа технологиялар өмірге келуде. 
Оқытудың жаңа технологияларын әр оқытушы өз тәжірибесінде пайдалануда. Қазір 
педагогикалық технология ұғымы іс- тәжірибеде жиірек қолданылып, қолданысқа енуде. Ең 
алдымен педагогикалық технология терминінің мағынасын түсініп, тереңінде не жатыр 
екенін аңғаруымыз керек. Ол үшін әлемдік педагогикалық тәжірибеде техника, технология, 
оқыту технологиясы, жаңа педагогикалық технологиялар ұғымдарының түп төркінін ұғына 
білуіміз керек. 
Техника терминінің екі мағынасы бар екені айқын: біріншісі - өндіріс құралдарының 
жиынтығы; 
екіншісі - бір істі орындағандақолданылатын тәсілдер жинағы. Технология термині 
түсіндірмеліксөздікте қандай да болсын істегі,шеберліктегі, өнердегі амалдардың 
жиынтығы, сондықтан технология термині сол тәсілдер жүйесі деген мағынаны білдіреді. 
Педагогикалық технологиялар оқыту мақсатына жетудің тиімді, нақты жолдарын көрсетеді. 
Жаңа оқыту технологиясы іс-әрекеттің қарқындылығы мен белсенділігін арттырып, басты 
идеяны және нәтиже тиімділігін негізін құрап, жеке тұлғаның жетелеуіне, жан-жақты 
қолданып, жаңаша оқытудың тиімді жолдарын тауып, жүйелі түрде қалыптастыру - заман 
талабы. Мектепте жұмыс атқаратын әрбір мұғалімге заман талабына сай білім мен ізденіс 
қажет екені айқын көзделіп отыр. "Қазақстан Республикасының жаңа формация педагогінің 
үздіксіз педагогикалық білім беру тұжырымдамасында" жаңа қоғам мұғалімін "Рухани 
адамгершілігі жоғары, азаматтық жауапкершілігі мол, белсенді, жасампаз, рефлексияға 
қабілеті басым, экологиялық білімді, шығармашыл тұлға, өзін-өзі дамытуға және өзін-өзі 
көрсетуге ұмтылыс, әдіснамалық қалыптасуыныңжоғары деңгейін сипаттайтын әлеуметтік, 

тұлғалық, коммуникативтік, ақпараттық және біліктіліктің басқа түрлерін меңгерген 
құзырлығы жоғары маман" деп сипаттайды. Бұл маман дайындау үлгісінде оның тұлғалық 
сапалары мен қасиеттерін қалыптастырудың маңызын көрсетеді. Тұлғалық-бағдарлық 
бағытта білім беру нәтижесі білім, біліктілік және дағды жүйесіне, шығармашылық іс-
әрекет тәжірибесіне және эмоционалды көңіл- күйді көрсете білуге, ерікті қарым- қатынасқа 
педагогикалық бейімделген тұлғаны қалыптастыру ретінде түсіндіріледі. 
Қазіргі уақытта “педагогикалық технология” ұғымы әртүрлі түсіндіріледі. 
Көп тараған анықтама В.П. Беспалько ұсынған: ол педагогикалық технологияоқу мен 
тәрбие процестерінің (теориялық негізделген) еске түсіру барысындқолданған құралдар мен 
әдістер жиынтығы, олар білім мақсатын тиімді жүзегеасыруға мүмкіндік береді. 
Пеадагогикалық технология қол жеткенжетістіктерді сатылы өлшеу мен қорытынды 
бағалаудың объективтімүмкіншілігін жеткілікті дәрежеде сақтайтын мақсаттары мен 
тапсырылғаноларға сәйкес ғылыми жобалардың болуын қалайды. Бірақ бұл 
анықтамадағыкөрсетілген бір–бірімен тәуелсіз және дербес өмір сүруін оқыту және 
тәрбиепроцестері болады деген оймен келісу қиын. Тұлға дегеніміз тұтастай 
тұратынқұрылым, және ол біртұтас педагогикалық процеспен байланысты. (ИльинВ.С.), 
демек педагогикалық технологияда осы педагогикалық процестің бастыбелгісіне сәйкес 
болуы керек. 
Педагогикалық технологияда берілген басқа да анықтама бар, ол: оқыту 
процесін жүзеге асырудың мазмұндық техникада (В.П. Беспалько), 
педагогикалық ұйымдастыру мен жүзеге асырудың жобасы (алгоритмі), оқыту 
процесін ұйымдастырумен жүргізуді жобалау барысындағы бірлескен 
педагогикалық іс–әрекетінің моделі (В.М.Монахов), барлық сабақ беру 
процесін жасаудың, қолданудың және анықтаудың жүйелі әдісі, білімді 
меңгерудегі техникалық және адам және олардың өзара әрекеттерін ескеру 
(ЮНЕСКО), мазмұнын қорытындылау (Г.К.Селевко). В.Н.Бордовская мен А.АРеанның 
көрсетуінше білім беру технологиялары дегеніміз бұл білім берупроцесіндегі ұстаздар мен 
оқушылардың жүйелілік іс–әрекеттеріне, ол мақсатмазмұн әдістерді ұйымдастырудың 
белгілі бір нақтылы принциптері мен өзарабайланыстылығына сай нақталы идея негізінде 
жасалынады.Г.М. Құсайыновтың есебінше педагогикалық технология әдеттегітүсініктерден 
басқа – ол мұғалімнің жоспарланған оқыту ментәрбиелеудегімақсаттары мен нәтижелерге 
жету мен сабақ беру процесі емес, ол кәсібиұстаздың басшылығымен оқушылардың өзінің 
және өзара оқыту процесі, олбілім берудің мазмұнымен оқу жоспарларымен 
бағдарламаларында ескерілгеніс – әрекеттердің сол түрлерін меңгеру жұмыстарының әрбір 
сатыларындағыболатын өзгерістер мен қайта құру болады. 
Оқыту технологиясы педагогикалық әдістерге негізделген 1960 жылдарда 
шетел зерттеушілері «педагогикалық технология» терминін енгізді. 
«Педагогикалық технология дегеніміз – тәжірибеде жүзеге асырылатын белгілібір 
педагогикалық жүйенің жобасы, ал педагогикалық жағдайларға сайқолданылатын әдіс-
тәсілдер – оның бөлігі ғана» – деп көрсткен В.Беспалько. 
Технология - қандай да болсын істе, өнерде қолданылатын тәсілдердің 

жиынтығы; 
Технология - бұл өнер, шеберлік, ептілік, өңдеу тәсілдерінің жиынтығы, 
қалыпты өзгерту; 
Педагогикалық технология – оқу процесін іске асырудың мағыналы 
технологиясы; 
Педагогикалық технология – оқытудың жоспарлы нәтижесі, процесін 
суреттеу 
және 
педагогикалық 
технология 
— 
педагогикалық 
мақсатқа жету 
үшінқолданылатын барлық жеке тұлғалық, құралдық, әдістемелік тәсілдердің 
жүйеліжиынтығы ретінде жұмыс істеу. 
Педагогикалық технологияның мәні тұлғаның дамуы мен өзін- өзі 
дамытуы ретінде қалыптасады, олардың сапасы мен мазмұны мұғалімдердің,оқу мекемелері 
мен бүкіл білім жүйесі жұмысында маңызы зор. Қазіргі білімберу саласындағы оқытудың 
озық технологияларын меңгеру оқытушыныңинтелектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, 
рухани, азаматтық және де басқакөптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін 
тигізеді, өзін- өзі дамытып,оқу тәрбие процесін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі деп 
көрсетеді. 
2 
1 
2 
Жеке тұлғаның құндылық бағыттарын түсіндіріп жазыңыз. 
Ұлттық тәрбиенің адамгершілік ұстанымдары қоғам дамуының кең көлемдік, әлемдік 
мәселесі ретнде қарастырылуда қазақ халқы тәрбиесінің өне бойынан табылады. Жеке адам 
туралы сөз болғанда, жеке адам — көптің бірі, ол әлі тұлға емес. Осы мағынада алғанда 
«жеке адам» және «тұлға» ұғымдары көлем жағынан да, мазмұны жағынан да бір-бірінен 
қарама-қарсы болып табылады. Жеке адам ұғымында адамның жекеше ерекше түрі, сапасы 
бейнеленбейді, сондықтан оның мазмұны аз болады, бірақ өте көлемді, өйткені әрбір адам-
индивид. Әр адам өзінше жеке тұлға. Жеке адамның айтарлықтай ерекшеліктерінің бірі — 
оның 
өзіне 
тән мінез-құлқында, 
іс-әрекетінде, 
көзқарасындағы ерекшеліктерімен 
даралануы. 
Жеке адам болу дегеніміз — азаматтың адам ретінде сезіну, сан ғасырлар бойы халық 
тәжірибесі туғызған рухани мәдениеттің мәңгілік игіліктерін бойына дарытып, осы 
игіліктерді еңбекке, әлеуметтік мәнді қызметке, қоғамдық өмірге, адамдар қатынасы, 
күнделікті тұрмысқа енгізу. Адам немесе жеке тұлға өзінің сана-сезімін, көзқарасын, 
рухани-саяси дүниетанымын үнемі білім мен еңбектің арқасында жетілдіріп отыруы керек. 
Тұлғаны құндылықтар арқылы дамытуға, мәдени дағдыларды игеруге, өз жауапкершілігін 
арттыруға және әділдік жолымен жүруге, әділдік жоқ жерде адамшылық жоқ деген пікірді 
айтады ұлы ойшыл М. Х. Дулати [2]. 
Жеке тұлғаның ең маңызды белгілері — оның саналылығы, жауапкершілігі, бостандығы, 
қадір-қасиеті, даралығы. Жеке тұлғаның маңыздылығы оның қасиеттері мен іс-
әрекеттерінде қоғамдық тенденцияларының, әлеуметтік белгілер мен қасиеттердің 
айқын және өзіне тән ерекшелігінің көрініс табуы, оның іс-әрекетіндегі шығармашылық 
қасиетінің деңгейі арқылы анықталады. Осы орайда «адам», «жеке тұлға» деген 
ұғымдардың қатары «даралық" деген ұғымымен толықтырылуы қажет. Жеке тұлғаның, 
яғни құндылықтар дүниесінің қалыптасуына оның дүниетанымының ықпалы зор. 
«Жеке тұлғаның дара ерекшеліктері оның жас ерекшеліктерімен тығыз байланыста болады. 

Жеке тұлғаның жас ерекшеліктері деп белгілі бір адамға тән оның мінез құлқындағы, 
ақыл ойындағы, қабілетіндегі, тағы басқа басты қасиеттерін басқа адамдардан елеулі 
айырмашылығын айтуға болады. 
Оқыту 
мен 
тәрбие жұмыстарының 
мақсатын, 
мазмұнын жүзеге асыруды қолданылатын формалармен әдістерді таңдау, көптеген 
жағдайда жас және дара ерекшеліктеріне байланысты өзгеріп отырады. Сондықтан 
да мұғалімнің педагогикалық әрекетін нәтижелі ұйымдастыру шарттарының бірі — 
балалардың жас және дара ерекшеліктерінің даму заңдылықтарын жете меңгеру» [3]. 
Даралық бір адамның басқа бір адамнан, бір тұлғаның басқа бір тұлғадан айырмашылығын, 
оның ешкімге ұқсамайтынын, өзіне тән ерекшелігі бар екенін сипаттайды. Даралық, әдетте, 
адамның мінезі және шығармашылық қызмет — әрекеті мен қабілеттілігінің өзгешелігінің 
өзгешелігі арқылы ерекшеленеді. Даралық ұғымы бір адамды басқа бір адамнан, бір 
тұлғаны басқа бір тұлғадан ажыратып, оған өзіне тән сұлулық мен қайталанбас 
қасиеттерден 
тұрады. 
Бүкіл адамзат тегіне тән, жалпы белгілермен қатар, оның өзгелерден ерекшеленетін 
өздеріне тән қасиеттері бар. Әлем әрқашан түрлі дауыстар, түрлі үндерден тұрады. Бір-
біріне даралығы жағынан ұқсамайды әр адамның бойы, түрі, салмағы, дене бітімі, 
әлеуметтік дамуының интеллектуалдық деңгейі, психологиялық қатпары, рухани 
мәдениеттің әр түрлі-деңгейі сияқты ерекшеліктер болып табылады. Адам дүниедегі ең 
басты құндылық. 
Құндылықтар оның қоршаған дүниеге қатысты ұстанымдары мен қатынасын қалыптастыру, 
күрделі әрі өзгермелі әлемде бағыт-бағдарын айқындауға әсер етеді. Тек тарихи дамудың 
белгілі бір кезеңінде адами әрекет құндылықтар арқылы реттеліп отырады. Аксиология 
құндылықтар табиғаты оларды реалдылықтағы орны және құндылық әлемінің құрлысы, 
өзара әлеуметтік және мәдени факторлармен, жеке тұлғаның құрлысымен байланысы 
туралы философиялық ілім. Кең мағынасында мәдениет әлемі, адамның рухани әрекетінің 
саласы, тұлғаның рухани байлығының өлшемін білдіретін, оның адамгершіліктік санасын 
білдіреді. 
Құндылықтар қоғам мен адамға жақсы мен жаманды, пайда мен зиянды, ақиқат пен 
жалғанды, сұлулықпен ұсқынсыздықты, әділеттілік пен әділетсіздікті, тиым салынған мен 
рұқсат етілмегенді, маңыздылық пен мәнсіздіктің ара жігін ашуға көмектеседі. 
Яғни құндылықтар табиғатында адамзат тегінің өзі өмір сүріп отырған әлемді рухани-
практикалық тұрғыдан игерудің тәжірибесі жинақталған. Осы тұрғыдан мәдение пен 
құндылық ажырамас бірлікте болады, құндылық мәдениет болмысының құрамдас бөлігі 
болып табылады. 
Құндылықтар қоғам үшін ең маңызды деген әдет-ғұрып, нормалар мен мағыналар қызметін 
өзіне бағындыра отырып, оны реттейді. Қазақ қоғамының өмір сүру салтында 
құндылықтарды жоғары бағалау, жас ұрпақты соған баулу дәстүрге айналған. Тұлғаның 
рухани өлшемі адамгершілік қасиеттермен анықталады және ол адам тұлғасының даму-
деңгейінің көрсеткіші болып табылады. 
2 
1 
3 
Білім мазмұнының негізгі түрлерін атаңыз. 
Білімнің мазмұны туралы ұғым. Білімнің мазмұны дидактиканың негізгі 
ұғымдарының бірі. Ол әрбір мектеп реформасының негізіне жатады, ал 
реформалар тек қана жергілікті факторлардың ықпалымен ғана емес, сонымен қатар 
халықаралық ықпалмен жүреді. Білім мазмұны балаларға "Нені оқыту керек?" — деген 
сұраққа жауап береді. Бала тағдыры көбіне оның білімінің саны мен сапасына байланысты. 

Білім беру мазмұнының теориялық мәселелерін және оны іріктеу жолдарын В.В.Краевский, 
И.Я.Лернер, В.С.Леднев, М.Н. Скаткин, т.б. зерттеді. И.Я.Лернердің анықтамасы бойынша 
"білімнің мазмұны дегеніміз - оқушыға берілетін білім, іскерлік және дағды жүйесі, 
шығармашылық іс-әрекет, әмоциялық қарым-қатынас тәжірибесі". Ең бастысы, білімнің 
мазмұны жеке тұлғаны жан-жақты үйлесімді дамыту керек.Білім құрылымы төрт бөліктен 
тұрады. Білім жалпы білімнің мазмұнындағы негізгі элемент, болмысты тану, табиғат, 
қоғам және ой заңдарын ашу нәтижесі, әлеуметтік-тарихи тәжірибе процесінде адамдардың 
жинаған тәжірибесі. 
Білім мазмұнының түрлері: 
• күнделікті болмыс туралы негізгі ұғымдар, терминдер және ғылыми 
білімдер; 
• көзқарастарды дәлелдеуге керекті күнделікті өмірден және ғылымнан 
алынған фактілер; 
• болмыстың әртүрлі объектілері және құбылыстары арасындағы 
байланыстарды көрсететін ғылымның негізгі заңдары; 
• белгілі бір объектілер, олардың арасындағы байланыс туралы ғылыми 
білімдер; 
• ғылыми іс-әрекет тәсілдері, таным әрекеті және ғылыми білімді алу 
тарихы туралы білімдер; 
• әртүрлі өмір құбылыстарын бағалау нормалары туралы білімдер. 
Білім беру мазмұны – оқушыларды жан – жақты дамыту, ақыл–ойын, 
танымдық қызығушылығын қалыптастыру, еңбекке дайындау үшін белгілі 
типтегі мектепте оқытылатын білім мен біліктер жүйесі. 
Білім беру мазмұны дидактикалық категория ретінде “нені оқыту керек” 
сұрағына жауап береді. Оқушыларды жан–жақты дамыту үшін оларға адамзат жинақтаған 
білімдер, біліктер мен дағдылардың жүйесін меңгерту керек. Білім беру мазмұны қоғамның 
мектеп алдына қоятын ағымдағы және болашақ мақсаттары арқылы айқындайды. Сонымен, 
бірге, оқу мазмұны жеке адамдардың да мақсаттарын ескереді. Айта кететін жайт, оқу 
мазмұны әрқашан саяси, идеологиялық күрес сахнасы. Саяси күштер мектеп арқылы барша 
қоғамға өз ықпалын таратуға тырысады. Оқу мазмұны қоғамның әлеуметтік – 
экономикалық және ғылыми – техникалық қажеттіліктеріне сай қалыптасады. Еліміздің 
тәуелсіздігі, Республикамыздағы әлеуметтік – экономикалық және саяси өзгерістер мектеп 
түлектері жаңа қоғам құруға, мәдени және рухани өрлеуге дайын болуын талап етеді. Білім 
мазмұнына әлеуметтік және ғылыми жетістіктер деңгейі де өз әсерін тигізеді. Соңғы кезде 
ғылыми жаңалықтың пайда болуы мен оның мектепте оқытылуы арасындағы уақыт 
қысқырып бара жатыр. Мысалы, радио шыққанына 40 жыл өткенде ғана мектеп 
бағдарламасына енгізілсе, заманауи компьютерлік бағдарламалар шыққан жылы 
оқытылуда. Оқу мазмұнына кіретін мәліметтер жас мүмкіндіктеріне де байланысты. 
Баланың есте сақтау қабілеті жоғары болғанымен, білімді игеру, мәнін түсіну үшін өмірлік 
тәжірибе керек. Ұлттық және жалпы адамзаттық мәдениетке байланысты да оқу 

мазмұнында ерекшеліктер болады. Қазіргі заманда дүниежүзі бойынша оқу мазмұны 
адамдандыру, компьютерлендіру, кіріктіру, тұлғалық даму ережелеріне негізделеді. Оқу 
мазмұны дидактикалық талаптар негізінде қай сыныпта, қандай көлемде қандай пәндер 
оқытылуы керектігін белгілейді. Бастауыш сыныптарда барлық пәндерден алғашқы 
элементарлық ақпарат берілсе, орта сыныптарда 
жүйелі білім беріледі. Білім берудің мазмұны оқу жоспарларында, жеке пәндердің оқу 
бағдарламаларында және оқулықтарда, электрондық оқу құралдарында нақтыланады. 
Стандарт - үлгі, білім мазмұнының негізі. Білім мазмұны стандартта жазылған талаптарға 
сай жасалады. Стандартта оқушы меңгеруі тиіс білім, іскерлік дағдылардың көлемі, 
оқушының дайындығына қойылатын талаптар белгіленген. Аталған құжат республикадағы 
білім саясатын жүзеге асыруды қамтамасыз ететін стратегиялық маңызды құжат. 
Стандарттың негізгі қызметі - басқару. Ол "Білім туралы" Заңға сәйкес жасалады. Қазіргі 
уақытта елімізде білім берудің барлық деңгейлеріне арналған мемлекеттік стандарттары 
өзірленіп, тәжірибеге енгізілді. Оның көп себебі бар. Солардың бірі - кейбір мектептердің 
күмәнді мазмұны бар оқу курстарын ешқандай әдістемесіз енгізуі. Оқу жоспары, 
бағдарламалар, оқулықтар. Оқу жоспары– оқу жылының, тоқсандардың, демалыс 
күндерінің мерзімін, оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімін, әрбір оқу жылы /сыныптар/ 
бойынша оқу тәртібін және ретін, әрбір пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр 
пәнге бөлінетін сағаттардың мөлшерін көрсететін мемелекеттік құжат. 
2 
1 
4 
Тәрбие мақсатының жалпы және жалқы түрін жаңғыртыңыз. 

жүктеу/скачать 3,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: