Мұғауина М. О. Денсаулық сақтау саласының қызметкерлеріне арналған Қазақ тілі

200-250 мл шарапқа сәйкес) азайту керек. Әйелдерге бұл көлемді екі есе азайту керек.

Кофе, қою шайды сирек пайдаланыңыз, өйткені олар орталық жүйке және жүрек-қан тамыр жүйелерін қоздырады.

Сұйықтардың көлемін азайтыңыз. Тәулігіне ішетін су 1,5 л-ден (сұйық тамақтарды қосқанда) аспасын.

Мінез-құлқы өзгереді

Артық болмас білгенің!

Қайғы басса – жан азады

Не болса, сол ем болады.

А. Ойлан;

В. Сана;

С. Шақыр;

Д. Тазала;

Е. Басқар.

2. Қай етістік табыс септігіндегі сөз арқылы анықталады?

А. Салт ;

В. Сабақты;

С. Құранды;

Д. Көмекші;

Е. Болымсыз.

3. Болымсыз етістікті табыңыз.

А. Қалам бар(ма);

В. Бұл – шығар(ма);

С. Сабақтан қал(ма);

Д. Қызық жарна(ма);

Е. Атым Ал(ма).

4. Күрделі етістіктің қатарын белгілеңіз.

А. Балтала, ойлан, ақылдас;

В. Жұлқылады, тарсылдады, ойбайлады;

С. Жүре бер, әуре-сарсаңға түсті, әперді;

Д. Көңілден, ағар, үшеуле;

Е. Жаздыртты, оқытты, сөйлесті.

5. Етістіктің қай түрі іс-әрекеттің жүзеге аспағанын білдіреді?

А. Болымды етістік;

В. Күрделі етістік;

С. Болымсыз етістік;

Д. Негізгі етістік;

Е. Туынды етістік.

Құлақ- ухо Мұрын – нос Тамақ - горло Ірің – гной Ми – мозг Жұтқыншақ - глотка

Қабыну – воспаление Әсері – действие Душар болу - подвергаться Есту нерві – слуховой нерв Шырышты – слизистый, прилипающий

Дені сау азаматтар – мемлекеттің ең бағалы капиталы.

Денсаулық дегеніміз – адам жаны мен тәнінің амандығы. Денінің сау болуын қандай адам қаламайды?

Дені сау адам өзі үшін де, ол өмір сүріп жатқан қоғам үшін де керек. Қоғамдағы не бір жұмысты да сол денсаулық иесі ғана атқара алады. Адам бұл өмірде мәңгілік емес. Сол берілген аз ғұмырды дұрыс пайдалана білмесең, ғұмырың текке өтті дей бер. «Денсаулық – зор байлық» деп атамыз қазақ бекер айтпаған болар. Әр адамның өмірінде денсаулықтың орны бөлек. Сондықтан денсаулығымызға көңіл бөліп, дұрыс сақтанғанымыз жөн. Деніміз сау болмаса, ауру меңдеп, қалжыратса, шалқыған байлықтан, ақшадан не пайда?! Осыдан біз ненің бірінші байлық екенін аңғарамыз.

Шопенгауердің «Дені сау кедей – ауру корольден бақытты»,- деген қанатты сөзі өте орынды айтылған.

Сұхбаттасайық!

– Қалай естисіз?

– Нашар естимін.

– Бұрын құлағыңыз ауырды ма?

– Бұрын ауырған.

– Құлағыңыздан ірің көптен бері аға ма?

– Ірің үш күннен бері ағып жүр.

– Мұрынмен дем алғанда, бітеліп қалмай ма?

– Мұрным бітеледі.

– Тұмауратып жүрсіз бе?

– Тұмауратып жүрмін.

– Аузыңызды ашыңыз.

– Тамағыңыз қашаннан бері ауырады?

– Тамағым ауырғанына үш күн болды.

– Баспамен жиі ауырасыз ба?

– Баспамен жиі ауырамын.

– Салқын су ішпеңіз.

– Сіздің маңдай тұсыңыз (жағыңыз) ауыра ма?

– Ауырады
5-тапсырма «Мұрын – адамның тыныс алу, иіс сезу мүшесі» тақырыбында мәтінді өз ойыңызбен жалғастырып, мәтінді қорытындылаңыз.

Мұрын – адамның тыныс алу, иіс сезу мүшесі. Оның үстіндегі тері жұқа да тығыз. Май бездері мұнда көп. Ең үлкен май бездері мұрынның екі танауында орналасқан.

Олар ертең балық аулауға бармақшы. Асылан бөлмеде жалғыз отыр. Рита бейсенбіде келеді. Біз жазда өзенге шомылуға баратынбыз. Олардың ақылдылығына, білімділігіне піріндей сенеді. Көрмес – түйені де көрмес. Салтанат сабақ түсіндіріп тұр. Әлия екі күн бұрын қалаға бара жатқан. Басқарма тіл мерекесіне сайыс өткізбек.

Уши – орган слуха. Ухо состоит из трех отделов – наружного уха, среднего уха и внутреннего уха. Наружное ухо включает ушную раковинуи наружный слуховой проход. Среднее ухо состоит из трех маленьких косточек: стремечка, молоточка и наковольни. Евстахиева труба является каналом в носоглотку.

Г.Гегель.

Тіл – халық тарихы. Тіл өркениет пен мәдениеттің даму жолы.

А.И.Куприн.

Баспа – бадамша бездерiнiң iсiнiп, жұтқыншақтың қызарумен басталады, тамақ құрғап, жұтындырмайды. Тамақ бездерi iсiнiп, қол тигiзбей ауырады, буын сырқырайды, адам дел-сал болып әлсiрейдi. Ауру асқынғанда бадамша бездерi қабынып, ақшыл сары iрiң пайда болады. Баспаны дер кезiнде емдемесе, ол құлаққа өтуi мүмкiн.

Мұндай баспа өзiнен-өзi жарылады, кейде оған операция жасауға тура келедi. Баспаны емдемесе, ауру бүйрекке, жүрекке, басқа да ағзаларға шабуы мүмкiн. Ағзаға ауру сырқат адам пайдаланған әртүрлi заттардан (мысалы, ыдыстан) жұғуы мүмкiн. Без қуысында, ауызда тамақ iшiнде ұдайы сақталатын микробтардың өршуiнен де адам баспа ауруына шалдығады.
Пайдалы кеңестер!
10-тапсырма Мәтінді оқып, таныс емес сөздерді теріп жазыңыз.
Мұрын қанағанда не істеу керек?

Әдетте мұрнына қан кету бірер минуттардан кейін өздігінен қояды. Ал егер қан кету тоқтамаса, кейбір оңай шараларды қолдану оны тоқтатады. Мұрыннан қан кеткенде мынандай шараларды қолдану керек:

1. Көмек көрсетілетін адам отыруы керек.

2. Қан кетіп жатқан мұрынның тесігіне таза мақта тығу керек. Егер қолда таза мақта болмаса, майлықтың немесе дәретхана қағазының кішкене тілімін қолдануға болады.

3. Мұрынның тесігіне таза мақтамен немесе майлықпен бітегеннен кейін, мұрынды саусақтармен қысу қажет. Мұрынды қысқан күйде он минуттар шамасында ұстаған дұрыс.

4. Қан тамаққа кетіп қалмасы үшін адам сәл алға еңкеюі керек.

5. Қанды тоқтатқаннан кейін мақтаны мұрында әлі бірнеше сағатқа шейін қалдыру қажет.

6. Егер қан кету тоқтамаса, адамды міндетті түрде емханаға апару керек. Ол жерде қан кетуді тоқтатады: мұрынға қажетті дәрі тамызып, қанап жатқан мұрын тесігіне мықтылап мақта тампонын тығады.