Микроскоптың құрылысымен танысу. Микроскоптың құрылысы
Иммерсиялы объективпен жұмыс істеу ережесі
жүктеу/скачать 353,04 Kb.
|
1 зерт
1 СРСП
- Бұл бет үшін навигация:
- Тіс өзегінің жарық алаңдаңы микроскопиясы
- Қараңғы өрістегі микроскопия
| Иммерсиялы объективпен жұмыс істеу ережесі
Жарықты Келер бойынша орнатады. Құрғақ фиксирленген боялған препаратқа иммерсиялық май тамшысын тамызады. Объективті 90х-ке орнатады, жанынан қарай отырып, микроскоптың тубусын макрометрикалық винтпен объективті майға жүктегенше баяу түсіреді. Фронтальды объектив линзасы заттық әйнекке жанаспауын қарау керек (жоғары апературалық иммерсиялық объективтің фронтальды линзасы абайсыз қозғағанда оңай сынуы мүмкін). Сонан соң окулярмен қарай отырып, макровинтпен баяу тубусты көтереді және объектіні фокустайды. Жұқа фокустауды микрометриялық винт көмегімен жүргізеді. Тіс өзегінің жарық алаңдаңы микроскопиясы Микроскопирлеуді аяқтаған соң тубусты көтеріп, препаратты алады және объектінің фронтальді линзасын алдымен құрғақ мақтақағазды салфеткамен, сонан соң сондай, бірақ аз ғана тазаланған бензинге батырылғын салфеткамен мұқият сүртеді. Майды линза бетінде шаң жинап, объективтің зақымдағыш тудыратынын қалдыруға болмайды. Препаратты майдан сүзгіш қағаз бөлігімен тазалап, сонан соң әйнекті бензин немесе ксилолмен өңдейді. Кедр майы және тазартылған бензин бір-біріне кигізілген екі флаконда сақталады. Ішкі флаконға кедр майын, сыртқысына тазартылған бензинді құяды. Майы бар флаконды шыны таяқшасы бар тығынмен жабады. Осы таяқшамен майды препараттарға жағады. Қараңғы өрістегі микроскопия Қараңғы өрістегі микроскопия жарықты күшті сіңіретін микроорганизмдердің қабілетіне негізделген. Объект жанындағы жанама сәулелермен жарықтандырады және микроскоп объективіне тек препараттағы бөліктен сіңірілген сәулелер түседі. Қараңғы өрістегі микроскопия Тиндал эффектіне негізделген, бұның белгілі мысалдарына күннің жарықтың қысқа сәулесімен жарықтандыруға ауа тозаңын анықтау жатады. Объективке жарықтандырғыштан тіке сәуле түспес үшін объектив апературасы конденсор апературасына қарағанда кішкене болу керек. Қараңғы өрістегі микроскоп арқылы көрінген микроорганизмдер қара өрістегі жарқыраған денешіктер бөлып көрінеді. Сондай-ақ бұндай микроскопия әдісінде ұсақ микроорганизмдерді көруге болады, микроскоптың қабілеті жетпейтін организмдерді анықтайды. Бірақ қараңғы өрістегі микроскопияда тек объектінің контурын көруге болады, демек ішкі структурасын анықтауға мүмкін емес. Қараңғы өрістегі микроскопия көмегімен жаншытылған «тамшы» препаратын зерттейді. Заттық шыны 1,1 – 1,2 мм-ден қалың болмауы тиіс, 0,17 мм жабыны ешбір сырылмауы және лас болмауы керек. Препаратты дайындау барысында көпіршіктер мен ірі бөлшектері болуы керек, сондықтан көрінетін аумақ қараңғы болып тұрады. Егер препаратта кейбір бөлшектер кездессе, мысалы микроорганизмдер, қисық сәулелер белгілі деңгейде олардың беткі жағынан көрінеді, демек алғашқы бағытынан ауытқып және объективке түседі. Мұндай жағдайда бақылаушы қанық қара фонда өте жарық, анық объектіні көреді. Мұндай жарық препараттың жарықтануы арнайы қараңғы өрістегі конденсорға дейін жетеді, әдеттегідей кәдімгі микроскоп конденсорымен ауыстырады. Негізгі қараңғы өрістегі конденсордың айырмашылықтары орталық бөлімі қараңғыланған және тіке сәулелер жарықтанғаннан микроскоп объективіне түспейді. (Қараңғы өрісті конденсор орталығы өте қараңғы болып табылады, сондықтан орталыққа түсетін сәулелер айнадан түзілген, ал көлденеңнен препаратқа жанынан түзілген сәулелер беріледі, айнадағы көрініс конденсордың ішкі құрылымында орналасқан). ОИ-13 қараңғы өрістегі конденсор Қараңғы өрістегі сәулелер жолы: О – объектив; П – препарат; ВИ – сулы иммерсия; ЛК – конденсор линзасы; ДТ – қараңғы өрістің диафрагмасы; ПС – заттық үстелше. Қараңғы өрісті микроскопирлеу әдісінде мыңдаған микрометр бөлімі объектіні көруге болады, демек ішкі құрылысын көруге мүмкіндік бермейді. Майда микробтар, қараңғы бөлмеге кішкене саңылаумен жарық жіберген кездегі ауадағы майда шаң тозаңдары сияқты жарқырай бастайды. Қараңғы өрістегі конденсордың сыртқы корпусына рамка орналасқан (9-сурет). Рамканың ішіне ішкі патрон орнатылған оптикалық бөлімі бар, оптикалық бөлімі линзалардан тұрады (кардиоид), ол сақиналы диафрагмадан және айна қорғағыштан түзілген. Оптика бөлімі бар рамка перпендикулярлы өсі бойынша көлденеңнен қозғала алады, демек реттеуші бұрандалары арқылы. Жұмысты бастамас бұрын көрініс нақты – дәл көрінуі үшін орталықтандырады, демек оптикалық өспен конденсордың өстерін бір – біріне сай етіп орналастырады. Орталықтың дұрыстығын окулярдағы сақинаның біркелкі және анық жарықтанғанын байқауға болады, демек дәл ортасында тұруы тиіс. Препараттың қараңғы алаңда құрғақ және иммерсионды жүйедегі объективтермен көруге болады. егер объектив иммерсионды болса, майды жабатын әйнекке жағамыз, иммерсионды май ауаның көпіршіктерінсіз болады, сосын оны конденсордың жағына не заттық әйнектің арасына жағады. Иммерсионды объектив 90-мен жұмыс істегенде арнайы диафрагма, қараңғы фазалы конденсорге қолданады. Заттық әйнектің қалыңдығы – 0,8-1,2 мм, жабын әйнек – 0,2мм аспау керек. әйнек таза және мөлдір жарақатсыз болу керек. Жұмысты күні сәулесінің жарығында немесе электр жарығында жасайды. Электр жарығында жұмыс жасағанда арнайы лампасы бар жарық құрылғысы 100-150 Вт қолданады. Микроскопияның техникасы. Жарық фазада жарықтандырып, орталықтандырады және құрады. Жарық фазалы конденсорге ауыстырылады. Осы мақсатта қарапайым конденсор жасауға болады. бұл үшін конденсордың жоғары линзанын бұрап, төменгі линзаның ортасына қара қағаздан дөңгелек (линзаның 3/2 бөлігін жауып) жоғарғы линзаны бұраймыз. Конденсорды ұстағышқа қояды және бұрандамен қатырады. Реостатты өшіргендегі жарықтың максимальды күшін диафрагма жарықтандырғышын толығымен ашып жарықпен қамтамасыз етеді. Линзаның жоғарғы жағының төмендетілген конденсорға иммерсионды сұйықтық жағады (кедр майы, вазелинді май мен бромнафталин қосындысы, дистилденген су оңай және ыңғайлы). Сұйықтық ауа көпіршіктерінсіз болуы керек. қараңғы фазада зерттеулер жүргізу үшін препаратты бұзылған тамшы әдісімен дайындайды. Зерттелетін материалдың кішкене бөлігін заттық әйнекке жағады. Тамшыны жұқа (0,17 мм көп емес) жабын әйнекпен ауаның көпіршіктерінің болмасы үшін жабады. Заттық әйнектің қалыңдығы 1,1 мм аспайтын басқа жағдайда фокус конденсоры (жоғары аппаратуралы сәулелердің қиылысу нүктесін) әйнектің жұқа бөлігінде пайда болады, сонда зерттеуші қараңғы фазалы тиімділікті ала алмайды. Препаратты микроскоптық заттық үстелшеге қояды. Иммерсионды сұйықтықты заттық үстелшенің төменгі бетінде ерігенше ұлғайтып, микроскопты препаратқа фокусрилейді. Конденсордың реттеуші бұрандасымен көру аймағының ортасына жарық дақты орталықтандырады, ал оның көру интенсивтілігі конденсорды көтеру арқылы реттеледі. Осыдан кейін револьвердің объективін қажет ұлғайтумен (х40) қосымша конденсор және айнаны оталықтандырады. Қараңғы жерде микроскоппен қараған кезде микробтар қозғалуы байқалады, кейбір ауру қоздырушылар (лептоспир) деген микробтар, олар жарық микроскопта қолданылады. Жарық жерде әр түрлі жасушалар әсер ететін ықпалы болады, мұнда жасушаның протопластының дисперсті коллоидының өзгеруін бақылайды. Жарықталмаған тірі жасушада гомогендік протоплазмасы болмайды. Нәтижесінде клетка жойылады және құрамы жарқырап жана бастайды. Осыған қарамастан, қараңғы жерде микробтардың ішкі құрылысын көруге болмайды. Жарық жердегі конденсордың жұмысы: Препарат «Тамшы беретін» ол жұқа және мұқият тазартылған айнадан жасалған, микроскоптық үстелдің үстінде тұрады, оның объективі 8х. Содан кейін тубусты өзгертпейді, препарат фуксирленген объективі 40х болады. Конденсор жарық жерден шығады, окуляр бір объективтен тұрады. Револъвер микроскоптың бір бос объективтен тұрады, арнайы жапқышпен жабдықталған, объективтің бос препаратынан құралған. Диафрагманың ауыстырып қою үшін жауып қояды. Көрінісі бойынша, айнада жіпше лампымен фокусирлейді, ыдысты белгілі бір ақ қағазбен жауып қояды (Мысалы: Келер құрастыруы бойынша). Реостаттың көмегі арқылы жарқыраған жарықтығы төмендейді. Жарқыраған диафрагманы ашады. Микроскоп айнасын сыртқы соңғы тубусын жауып, жыне жайлап айналдырып, оның жарық алаңы тепе-тең болады. Содан кейін айнаны айналдыру керек емес! Окулярды қойып, 8х объективті құрастырып ақырын ғана айнаға тигізбей, қараңғы жерде конденсор орнатылады. Ең соңғысы былай құрастырылады, микроскоп штативтің ақ винтпен оралу қажет, реттеуші дәке – жарқыраған айнаның жанында орналасқан, конденсорды шығарып, жарық қайтадан пайда болады. Линзаның жоғары конденсорында имерсионды майды жағып және конденсорды жіберіп отырамыз. Қайтадан препаратты құрастырып. Оны клеммен жақсылап қыстырып қоямыз. конденсорды жоғары көтереміз. өйткені май линза мен конденсордың арасында толып тұру керек және айнамен жауып, ауасының тамшылары болмауы керек. жарқыраған реостатты өшірі және т.б. жарық максимальділігін алады. Окулярға қарасақ, конденсор орталықтандырады. Реттеуші дәкенің көмегі арқылы тура көру орталығында ашық сақиналы қара дақтар немесе тек қана ақ дақтар көрінісі байқалады. Сақина немесе дақ жарықтан ерекшеленеді, ал ауаның тамшылары қоңырлау түс береді. Егер орталықта ақшыл сақиналар болса, окулярды жақсылап бақылап, оны жайлап көтереді. Сонда қара дақтар жойылып кетеді және бірге қосылған сақиналар қалып тек қана ақшыл дақтар қалады. Егер орталықта ақшыл дақтар қалса, онда конденсорды араластыру қажет емес. 40х объективін қоою және препаратты фокусирлеу. Жақсы эффект алу үшін, жасыл фильтрді қолданады. Объектив орталықты мұқият тексереді. Фазалы – контрастық конденсорды штативте қолданады. жүктеу/скачать 353,04 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|