МөЖ-1 Тақырыбы: «Қазақ халқының ежелгі замандардағы әдістемелік-математикалық мәдениеті» Орындаған: I топ

Зерттеу жұмысының нәтижелері білім алушылардың математикалық теориялық білімдерін арттырады .

К. Жәленұлының шығармашылық қызметтеріне келетін болсақ, ол 1917 жылы қазақ комитеті тарапынан майданнан шақыртылып алынып, Жымпиты уездік атқару комитетінің төрағалығына тағайындалады да 1920 жылға дейін осы қызметте болады. Сонымен қатар, Алашорданың Батыс бөлімшесінің жүргізген саяси-қоғамдық және ағартушылық жұмыстарына белсене араласады.1917 ж. Орынборда өткен Торғай және Орал облысы қазақтары съезінің делегаты,  I Қазақ Орал облыстық съезінде Жайық сырты қазақ комитетінің мүшесі, Мәскеуде өткен Бүкілресейлік мұсылмандар съезінің делегаты, 1918 ж. 21 мамырда Жымпитыда өткен Жайық өңірі қазақтарының 4 - съезінде төралқа мүшесі, ал Алашорданың Батыс бөлімшесі құрылған кезде облыстық земство басқармасының мүшесі болып сайланады [1].

К.Жәленұлы Алашорда таратылғаннан кейін, 1920 жылы маусым – қазан айларында Орынборда Қазревкомның хатшысы қызметін атқарады және сол жылы Ташкенттегі Қазақ халық ағарту институтына оқытушылыққа шақыртылады. Осында жұмыс істей жүріп, 1922 - 1924 жылдары институт директоры қызметін атқарады. 1922 жылы халықтың мәдени деңгейін көтеру мақсатында Халел Досмұхамбетовтің бастамасымен Ташкент қаласында құрылған «Талап» қауымына мүше болып, оның қызметіне белсене араласады [2].

 Кәрім Жәленұлы көптеген ана тіліндегі оқу құралдарын дайындауда көп үлес қосты. 1923 жылы Ташкент қаласында оның «Есеп тану жобасы»  және «Есеп тану. Бөлшек сандар» атты еңбектері жарық көрді. Бұл еңбектері кейінірек қырғыз тіліне аударылып, қырғыз мектептерінде де негізгі оқу құралдары ретінде пайдаланылды. Кәрім Жәленұлы математиканы оқыту әдістемесі ғылымынан басқа салаларда да жемісті еңбек етіп, сол кезде Ташкент қаласында шығып тұрған «Сана»,  «Наука и просвещение» сияқты журналдарға мақалалар жазып тұрған.

1923 –1924 жылдары ауыл шаруашылық кооперациясында оқып, білімін жетілдіреді. Ал, 1924 – 1929 жылдары Орал губерниялық және Гурьев (қазіргі Атырау) округтік жоспарлау комитеттерінде экономист болып қызмет істеген.1929 ж. 8 қаңтарда Гурьев қаласында тұтқынға алынып, 5 жылға жер аударылды. Жазаны өтеп келгеннен кейін 1937 ж. қайта тұтқындалып, 1938 жылы ақпанда атылды [3].

        Кәрім Жәленұлы Қазақстанда математиканы оқытудағы әдістемелік - математикалық білімнің қалыптасуында үлкен орын алады. Оған төмендегідей дәлел келтіруімізге болады.

Бұл Кәрім Жәленұлының Қазақстанның оқу - ағарту саласындағы аса ірі тұлғалардың бірі болғандығын айқындайды.

            Біздің ҚР Орталық мемлекеттік мұрағаты, ҚР Ұлттық кітапханасының сирек кездесетін қолжазбалар бөлімі, ҚР Ұлттық Кітап палатасы және ҚР Ұлттық Кітап музейі қорларында жүргізген ғылыми - зерттеу жұмыстарымыздың барысында Кәрім Жәленұлының төмендегідей педагогикалықеңбектері мен сол кездегі мерзімді педагогикалық басылымдарда жариялаған мақалалары табылды:

1) «Есеп тану жобасы».-Ташкент, 1923 ж.; 

2) «Есеп тану. Бөлшек сандар».-Ташкент, 1923 ж.; 

3) «Қазақ – қырғыз мектептері», (мақала, «Сана» журналы, 1923, №1);

4) «Химиядағы өзгерістер» (мақала, «Сана» журналы, 1923, №1);

5) «Киргизские школы»(мақала,«Наука и просвещение»журн.,1923, №2).

6) «Өсімдіктердің түзілісі» (мақала, «Шолпан»журналы, 1923, №6 – 8).

К.Жәленұлының сіңірген еңбегі мұнымен шектелмейді. Мұрағат  мәліметтеріне қарағанда,оған «Талап» қауымы тарапынан геометрия оқулығын жазып, тапсыру жөнінде тапсырма берілген. Өкінішке орай, оның жазылған - жазылмағанын анықтау әлі де болса мүмкін болмай отыр [4].

«Есептану жобасы» - қазақ бастауыш мектебі үшін математика пәні бойынша жасалған алғашқы төл оқу бағдарламасы болып табылады. Еңбектің көлемі 12 бет, «Есеп ғылымының жобасы» және «Мұғалімдерге» атты екі бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімінде төртжылдық мектептің математика пәнінің оқу бағдарламасы келтірілген. Оның түсінік - хат сипатында әзірленген «Мұғалімдерге» атты екінші бөлімін қазақ мұғалімдеріне арналған математиканы оқыту жөніндегі тұңғышәдістемелік құрал деп бағалауға болады [5].